Band. Jaargang 13

[p. 36]

Het boekenrek

‘Soet Antwerpen, Adieu...’ door Emiel Van Hemeldonck. - Uitgave Lannoo, Tielt. - 376 blz. - Ing. 100 fr., geb. 128 fr.

Een nieuw hoogtepunt in het literair oeuvre van Emiel Van Hemeldonck! Hier is weer de beste Van Hemeldonck aan het woord, de grootmeester van de historische roman, zoals we hem leerden kennen in ‘De Groene Swaen’, en vroeger reeds in ‘De Cleyne Keyser’.

In deze nieuwe historische roman schildert Van Hemeldonck het eeuwige ‘Soet Antwerpen’ uit de tijd van de Beeldenstorm, met de komst van Alva en de uittocht naar het Noorden. De beroerde zestiende eeuw, gekenmerkt in onze gewesten door veelvuldige godsdienstige en politieke troebelen. Gekenmerkt ook door het verval van Brugge ten voordele van de Antwerpse haven en de Antwerpse handel.

Centrale figuur van dit boek is de sterke Vrouwe Van Rythoven, echtgenote van een groot Antwerps koopman uit de eerste helft der zestiende eeuw. Na de geheimzinnige dood van haar man blijft ze achter met vijf kinderen, ...met schande en dreigende ondergang. De schuldeisers azen als gieren op haar bezit. Maar dan werpt ze zich met verbeten energie op de handel, redt haar huis en voert het zelfs op tot een toppunt van rijkdom, macht en roem. Dat geschiedt echter ten koste van haar eigen geluk en dat van haar kinderen. Zijzelf hertrouwt uit berekening en ook haar kinderen worden op dezelfde manier uitgehuwd. Als ze dan op 't punt staat gans de Antwerpse handel in haar macht te krijgen brengen haar tegenstanders haar onder verdenking dat zij de nieuwe leer steunt en is zij verplicht naar Nederland uit te wijken, gebroken, maar eindelijk weer met het hart van een vrouw en moeder. Met de verzuchting ‘Soet Antwerpen, adieu...’ neemt ze afscheid van haar Scheldestad, de stad van de Hansa, van Anna Bijns en de meester-drukkers, de stad van de stoeten, stad van ketters en brandend geloof, het eeuwige Antwerpen aan de eeuwige stroom.

In de Vlaamse pers heeft dit boek een zeer gunstig onthaal gekregen. Algemeen wordt ‘Soet Antwerpen, adieu...’ beschouwd als een der beste, zoniet HET BESTE, werk van Van Hemeldonck. Ook de uitgave is degelijk verzorgd en niet duur. We zijn er van overtuigd dat vele kolonialen, die amper anderhalf jaar geleden het geluk hadden Van Hemeldonck hier te ontmoeten, er zullen aan houden zich dit boeiend en stevig gebouwd historisch epos aan te schaffen.

O.D.M.

[p. 37]

‘En alleen ons Hart weet waarom’ door R. Kaufmann. - Uitgave Jan Van Tuyl, Antwerpen-Zaltbommel. - Triomfreeks. - 308 blz.

Weeral een oorlogsroman?! Jawel, maar ditmaal bekeken door een jonge Duitser. Een jongen uit goede burgerfamilie, - student in de kunstgeschiedenis en een beetje in zichzelf gekeerd door ziekte, - reist in het buitenland en krijgt aldus een min of meer nuchtere kijk op de situatie van zijn land. Hij loopt niet hoog op met de nazitheorieën en met de vermetele plannen van de leiders van het Derde Rijk. Maar toch gedreven door een licht fanatisme en een soort kuddegeest en de mythe van gemeenschappelijke heldenmoed maakt hij als Gefreiter de tweede wereldoorlog mee, en weigert elk voorrecht dat zijn vader hem als hoger rijksambtenaar kan verschaffen.

Zeer vlot in klare taal geschreven familieroman, waarin de personages de verschillende gezindheden tegenover het Nazi-regiem voorstellen. Een boek dat men in één adem uitleest.

L.W.

‘Duel op de Deel’ door Rob Sterkenburgh. - Uitgave Jan Van Tuyl, Antwerpen-Zaltbommel. - Triomfreeks.

‘Duel op de Deel’ is een roman van de polder, een roman van stugge geldzuchtige boeren, gesteld op hun rang en die de liefde van hun dochter voor een doodgewone daggelder niet kunnen dulden. De liefde van Marie, de dochter van boer Veldhuizen, en van Wout, de zoon van de ruwe Poppekop, stroper en smokkelaar, is gegroeid in de omstandigheden van het verzet. Het wordt het thema van de gedwarsboomde liefde die uiteindelijk toch zegeviert.

Ondanks dit ‘romantisch’ verloop beweegt het verhaal zich op een realistische achtergrond en worden de toestanden in de polder soms ongenadig belicht. Sterkenburgh raakt onder andere het probleem aan van het besmettingsgevaar dat een door tering aangetaste veestapel voor de mens oplevert.

R.P.

‘Storm over de Himalaya’ door Theodor Kröger. - Uitgave Jan Van Tuyl, Antwerpen-Zaltbommel. - Triomfreeks.

De toekomstroman is aan de orde van de dag. Kröger heeft er een samengekookt volgens eigen recept: een pollepel sport en techniek (een Zwitsers ingenieur is de enige overlevende van een groep bergbeklimmers die in een vreselijke storm de top van Mount Everest voor het eerst bereiken); een pond financiën (een grootmoedige Tibetaanse Lama wil de wereld voor chaos behoeden dank zij een nieuw edel metaal - ontdekt door voornoemde ingenieur - dat als dekking voor de wereldvaluta zal gebruikt worden); een snuifje ‘glamour’ (een zeer mooie zangeres helpt de Lama in zijn opzet); alles kwistig gekruid en overgoten met krantenkoningen, televisieuitzendingen en vergaderingen van de wereldregering.

Een hutsepot die zwaar om verteren is. En bovendien een anticipatie-roman die al door de werkelijkheid werd voorbijgestreefd vermits ondertussen Hillary en Tensing de top van Mount Everest bereikt hebben. Het sober verhaal van de echte beklimming is trouwens heel wat meer ontroerend dan de geteliviseerde ‘Storm over de Himalaya’ van Kröger.

R.P.

[p. 38]

‘Kind van Honderd Koningen’ door Thomas B. Costain. - Uitgave Jan Van Tuyl, Antwerpen. - Zaltbommel. - Triomfreeks.

Indien ‘Storm over de Himalaya’ ons ontgoocheld heeft, dan heeft de Triomfreeks echter alles weer goedgemaakt met ‘Kind van Honderd Koningen’.

Een jongentje doet moederziel alleen de reis van Engeland naar Canada. Op zijn rug is een vierkant stuk wasdoek genaaid waarop te lezen staat: ‘Dit is Ludar Prentice. Hij heeft geen geld. Hij gaat naar zijn vader Vivien Prentice in Balfour, Ontario, Canada. Wees vriendelijk tegen hem’. En te Balfour zijn inderdaad vele mensen vriendelijk tegen Ludar.

Het klinkt heel naïef en het heeft trouwens geen zin de levensweg van Ludar Prentice te vertellen. Costain doet het zoveel beter, met een milde Dickensiaanse humor... Heel het boek is Dickensiaans, onweerstaanbaar Dickensiaans, en men kan niet anders dan gaan houden van de ietwat caricaturale maar toch diepmenselijke figuren die er in leven: de timmerman William Christian en zijn vrouw Tilly die Ludar in huis opgenomen hebben, Lockie Mac Gregor, die op het bord van zijn confectiezaak heeft laten zetten: ‘De merkwaardige Man’, de zatte reporter van ‘De Star’...

Een warm en een rijk boek, dat we heel graag en zonder voorbehoud aanbevelen.

R.P.

‘Elisabeth’ door Jan Mens. - N.V. Uitgeversmaatschappij ‘Kosmos’, Amsterdam - Antwerpen - 288 blz. - Prijs: geb. 140 fr.

Dit zeer ‘menselijk’ boek is de roman van het huwelijksleven van de Nederlandse schrijfster Betje Wolff-Bekker met de 30 jaar oudere dominee uit de Beemster.

Na een begane misstap, waarvoor zij door de Vlissingse gemeente en kerkeraad voor altijd geschandvlekt was, schijnt dit huwelijk de enige uitkomst te brengen. Spoedig echter zal de dartele levenslustige Elisabeth ervaren dat dit leven naast haar stijve plichtbewuste dominee niets anders dan ‘heilig verklaarde slavernij’ is. In haar wanhopige strijd tegen de eenzaamheid grijpt zij naar de pen en begint lof- en hekeldichten te schrijven in een geestige stijl. Haar vrijzinnige, verlichte ideeën, waar zij impulsief, eerlijk en strijdlustig voor uitkomt, wekken natuurlijk opspraak bij de conventionele Hollandse bourgeoisie uit de Pruikentijd. Haar gevoelig hart moet het vleugje roem dikwijls bitter betalen.

Jan Mens geeft een realistisch beeld van de schijnvrome zeden, de godsdienstige polemieken, de bekrompen geest van het 18^e eeuwse Nederland. En dit in zeer boeiende verteltrant, zodat men node de laatste bladzijde omslaat en het betreurt dat de laatste 27 levensjaren van de dappere heldin niet in het boek beschreven zijn.

L.W.

‘'s Keizers Koelies’, door Theodor Plievier. - Vertaald door M. Mok. - 220 blz. - Prijs: geb. 110 fr. - Uitgave: De Internationale Pers-Berchem/Antwerpen 1953.

De Duitse schrijver Theodor Plievier, die voor de huidige generatie in de eerste plaats de auteur blijft van de aangrijpende boeken

[p. 39]

‘Stalingrad’ en ‘Moskou’, maakte echter in de dertiger jaren zijn naam als romancier met een tijdsroman over de zee-oorlog 1914-1918.

Dit verhaal, waarin reeds de voorliefde tot een machtige cohesie van treffende close-ups kan opgemerkt worden, namelijk ‘'s Keizers Koelies’, verscheen thans in een nieuwe vertaling.

Het is een zeer typische roman voor de ontvoogdingsstrijd die voornamelijk in de Duitse literatuur na de eerste wereldoorlog kon vastgesteld worden. Het is uit de persoonlijke ervaring dat Theodor Plievier, die in 1914-1918 bij de marine dienst deed, de gegevens voor ‘'s Keizers Koelies’ heeft geput.

Ruim twintig jaren zijn verlopen tussen het eerste verschijnen van dit verhaal, waarvan in 18 talen drukken verschenen, en deze heruitgave. Th. Plievier verklaart in een voorbericht wel lichtjes de tekst herzien te hebben. Hij voegt er verder aan toe dat de massale opstand der Duitse matrozen een revolte was, waarin de muiters faalden om verloren rechten terug te winnen en dat zij het moesten afleggen tegen hen die Duitsland, voor een tweede maal naar een nog grotere catastrofe zouden leiden.

Inmiddels blijft ‘'s Keizers Koelies’ volop een boeiend tijdsdocument en een sterk letterkundig werk. Zelfs voor ons, die eigenlijk Theodor Plievier van achter naar voor zijn gaan lezen, betekent het geenszins een inzinking.

D.C.

‘De Toekomst is reeds begonnen’, door Robert Jungk. - Uitgave Lannoo, Tielt. - 352 blz. - Ing. 90 fr., geb. 118 fr.

Het futurisme is aan de orde van de dag. Regelmatig zien toekomstverhalen, toekomstromans, enz., het licht, om niet te spreken van de film die ons onlangs nog een conflict vertoonde tussen de aardebewoners en de martianen. Ik hoef niet te zeggen dat hierbij gewoonlijk heel wat fantaisie te pas komt. Bij Jungk niets van dit alles. Voor hem is de toekomst reeds begonnen, wat ten andere duidelijk blijkt uit zijn jongste reportage-verhaal. Hierin maken we kennis met de macht en de onmacht van het huidige Amerika. Het Amerika van de straalpiloten en van de raketten, het Amerika van de atoomenergie, het Amerika met de kunstmatige regen en de kunstmatig in aards paradijs herschapen woestijnen, het Amerika met zijn kunstmatige planten- en veeteelt, met zijn robots als kantoorbedienden, met zijn leugen-detectors en wat weet ik al meer.

Ieder hoofdstuk van deze met meesterlijk brio geschreven reportage boeit als een sterk verhaal. We vergissen ons niet als we voorspellen dat dit boek een der grote successen wordt van het leesseizoen 1953-54. Warm aanbevolen.

O.D.M.

‘Revolutie der Eenzamen’ door Dr P.J. Bouman. - Uitgeverij De Standaard, Antwerpen. - Van Gorcum, Assen. - 453 blz. - Geb. 100 fr.

Deze ‘Spiegel van een Tijdperk’ breekt met alle vakwetenschappelijke tradities in de uitbeelding van het historisch gebeuren in de eerste helft van de twintigste eeuw. Wat echter niet wegneemt dat het werk wetenschappelijk verantwoord is en de werkelijkheid wellicht

[p. 40]

dichter benadert dan de zwaartillende tractaten waarin zeer geleerde historici de geschiedenis naar eigen systeem trachten recht te trekken. Maar de geschiedenis heeft grillen, ze maakt bokkesprongen die niet voor systemen vatbaar zijn. Wel voor de spiegel, wel voor het cameraoog. Dr Bouman rolt de film af van de bewogen eerste helft van de twintigste eeuw en bereikt hiermee een directheid die ons het gebeuren intens doet meeleven. In zijn woord vooraf geeft de schrijver enkele aanduidingen over zijn methode: ‘schijnwerperlicht op knooppunten van het gebeuren, het bewegend camera-oog, de dynamiek van de wisseling der scènes (met een minimum aan commentaar) en de symbolische accentuering van het detail (de close-up in de filmische observatie)’. Op zichzelf is de methode van Dr Bouman al heel origineel en verdient daarom alleen al de aandacht; het meesterlijke van het werk ligt echter in de manier waarop hij door de aaneenschakeling van beelden de diepere zin van het wereldgebeuren tracht te achterhalen: de vereenzaming der massa's en van hun leiders.

Wij wensen dit werk een zeer ruime lezerschare toe: het verdient het.

R.P.

‘Le Siècle marche...’ door Jeanne Maquet-Tombu, Office de Publicité, Brussel, Marcqstraat, 16, Leopoldstad. - Boekhandel Colignon-Franck. - 60 frank.

Met deze levensbeschrijving van het Kongolese hoofd Lutunu behaalde Mevrouw Maquet-Tombu de driejaarlijkse prijs voor Koloniale letterkunde voor de periode 1932-1935. Lutunu is een legendarische figuur geworden, deze slaaf die Stanley en de pioniers heeft gekend, reeds heel vroeg de verre reis naar Europa en Amerika heeft ondernomen, door dik en dun aan Mula Matari trouw is gebleven en later een gezagwekkende en eerbiedwaardige chef geworden. Het boek van Mevrouw Maquet-Tombu is geen droog feitenrelaas maar een levendig en poëtisch verhaal van een rijk en wisselvallig leven. Deze tweede uitgave is ten zeerste welkom.

R.P.

‘Onze Honden’ door P.M.C. Toepoel. - N.V. Uitgeversmij. Kosmos, Amsterdam, Keizersgracht, 133. - Geb. 372 blz., 190 fr.

Deze encyclopedie van de hond beleeft haar vierde druk en bewijst hiermee dat we te doen hebben met een standaard-werk van hoog gehalte, dat gretig door de hondenliefhebbers zal aangeschaft worden. De meest verscheidene aspecten worden grondig behandeld: de verhouding mens en hond, dressage, voeding, fokken, ziekten, de ontwikkeling van de hond tot huisgenoot, rassen, enz. Het werk is overvloedig geïllustreerd. Tot zelfs de Kongolese ‘basenji’-hond wordt besproken!

R.P.