Band. Jaargang 12

[p. 293]

De film ‘Bongolo’ van André Cauvin

DE film ‘Bongolo’ van de Brusselse kineast André Cauvin, die op het jongste Festival van Cannes reeds fel werd opgemerkt, lokt thans volle zalen in een van onze Antwepse kinema's, nadat hij weken aan een stuk, met onverminderde bijval, te Brussel was geprogrammeerd geworden.

Ik herinner mij nog zeer goed hoe ongeveer drie jaar geleden, op een bijeenkomst van het bestuurscomité van de Belgisch-Kongolese Kulturele Vereniging, gehouden ter gelegenheid van de aankomst te Leopoldstad van de zending Cauvin, een ganse reeks echt-Kongolese namen als mogelijke titels voor de te draaien film werden naar voor gebracht en hoe de kineast tenslotte zijn keuze liet vallen op de zeer welluidende naam ‘Bongolo’.

Het valt niet te ontkennen dat deze titel zeer exotisch aandoet voor ons europees publiek en er bijgevolg een grote aantrekkingskracht van uitgaat. Waarheidshalve dient hier echter onmiddellijk aan toegevoegd dat de naam van het schip geenszins de lading dekt, daar deze prent van Cauvin hoofdzakelijk documentair is en de hoofdfiguur ‘Bongolo’, zuiver filmisch gezien, in feite slechts een bijkomstige rol te vervullen krijgt.

De film ‘Bongolo’ wordt aan het publiek voorgesteld als een speelfilm, en dat is hij slechts in zeer geringe mate. Ik begrijp zeer goed dat Cauvin naar een middel gezocht heeft om zijn uitstekende documentaire film een maximum van commercieel succes te verzekeren. maar ik vind het jammer dat het ‘verhaal’ zo arm en zo zwak is, in tegenstelling met de rijke en sterke documentaire waarde van de prent.

Oordeel zelf: ‘Bongolo’, een medisch assistent, komt als lid van een medische zending in een nog primitief dorp der Bakuba's te recht. De overheid duidt hem aan om in dat dorp een dispensarium te leiden, en het duurt dan ook niet lang of er ontstaat een idylle tussen Bongolo en Doka, de dochter van het opperhoofd. De ouden zien dit met lede ogen aan en besluiten een einde te stellen aan deze liefdesgeschiedenis, daar Doka is voorbestemd om de vrouw te worden van een toekomstige chef. Daarom steken ze het dispensarium van Bongolo in brand, waarna deze, gans ontmoedigd, terugkeert naar het hospitaal van de blanken. Weldra besluit Doka haar dorp te ontvluchten en op zoek te gaan naar haar geliefde. Niettegenstaande ze door de snelste lopers van het hof van haar vader wordt achternagezet weet ze toch Bongolo te bereiken dank zij een brousse-brand die zich als

[p. 294]

een muur verheft tussen Doka en haar achtervolgers. Verder is er nog een man uit een vreemd dorp die haar als gids dient terwijl er ook een goede dwergneger bij te pas komt die de krijgers van Doka's vader het moeras instuurt.

Zodra Doka terug bij Bongolo is reizen zij samen naar Leopoldstad, doch daar zal de zwarte politie haar van de zijde van haar man weghalen om haar naar haar dorp terug te voeren waar zij gedwongen wordt tot een huwelijk met de toekomstige chef wien zij was voorbestemd.

Doka ontvlucht tenslotte een tweede maal haar dorp en gaat dan beslist op eigen hand ‘Bongolo’ en een lichtende toekomst te gemoet.

Dit zwakke en onwaarschijnlijke verhaal biedt de kineast heel wat mogelijkheden om de documentaire waarde van zijn film tot een maximum op te voeren. Bij de aankomst van de medische zending in het dorp zien we hoe de wilden aan de blanke bezoekers hun traditionele geschenken aanbieden. We maken een eerste maal kennis met hun dansen en een initiatie-plechtigheid. Tevens toont Cauvin ons hoe een medische ‘brigade’ functionneert en hoe het er toegaat op de raadplegingen.

De gelegenheid tot Doka's vlucht wordt geschapen door het feit dat alle mannen uit het dorp afwezig zijn om te assisteren aan de verschillende ceremoniën waarmede de besnijdenis-ritus gepaard gaat. Cauvin geeft hiervan een uitvoerig en zeer geslaagd beeld.

Zoals ik hierboven reeds aanduidde krijgen we tijdens de vlucht van Doka een brousse-brand te zien, maken we kennis met Kongo's wilde natuur: brousse, water, wouden, bergen; met het vervoer per rivierboot, met de haveninstallaties van Leopoldstad, de ‘belge’ enz. Tenslotte het huwelijksceremonieel aan het hof der Bakuba' s.

Uit wat voorafgaat trekke men evenwel geen verkeerde besluiten! Is ‘Bongolo’ qua speelfilm eerder een mislukking te noemen, dan neemt dit niet weg dat deze prent qua document al onze bewondering verdient. Bij mijn weten werden de plechtigheden welke gepaard gaan met initiatie en besnijdenis totnogtoe slechts zelden op filmband vastgelegd. Behoudens het prima-amateurswerk van de Heer Vanden Bossche, gewezen conservator van het Muzeum voor Inlandse Kunst te Leopoldstad, bevatte onze koloniale filmatheek zeer weinige documenten over deze inlandse gewoonten welke binnen afzienbare tijd fataal verloren zullen gaan. De film ‘Bongolo’ van André Cauvin vult deze leemte in onze filmatheek aan met een monumentaal en bijwijlen zelfs grandioos document, waarin we een nieuw bewijs zien van de natuurlijke aanleg van onze zwarten tot acteren. De inlander die

[p. 295]

in de film optreedt om de giftproef te ondergaan acteert b.v. zo verbluffend natuurlijk dat het onvoorbereide publiek er werkelijk inloopt en niet goed de grens meer onderscheiden kan tussen spel en werkelijkheid.

Als ik hier nog aan toevoeg dat de film in Gevacolor is, lijkt me wel het voornaamste gezegd. Zoals de meeste kleurfilmen lijdt Gevacolor aan het euvel zelden een zuiver natuurlijk beeld te geven van het verfilmde. Ik kan me vergissen, maar meen reeds meer dan eens te hebben opgemerkt dat met kleurenprocédé's ofwel de zaken schoner weergegeven worden dan ze in werkelijkheid zijn, ofwel het beeld zodanig verlelijkt wordt dat we er werkelijk perpleks van staan. Daarom houd ik het persoonlijk nog steeds bij zwart-en-wit filmen. Doch, ik herhaal: ik kan me vergissen. En tenslotte zijn de kleurenfilms zodanig in de mode geraakt dat we het André Cauvin helemaal niet ten kwade zouden durven duiden het Gevacolor procédé te hebben aangewend.

O.J. Lodewijcks