Band. Jaargang 12

[p. 212]

Kunstschilder Hendrik Strick

‘De kunstenaar schept zijn werk, doet aan kunst... om de kunst te depasseren en het geheim des levens, dat hij in diepe beleving heeft ervaren, in de stof uit te bouwen.’
Dr. A. Kriekemans

DE productie van kunstschilder Hendrik Strick, die wij met deze bijdrage willen voorstellen, beweegt zich niet op de hoogvlakte van de cerebrale scheppingsuiting der moderne stromingen. Het is een werk dat volledig harmonisch met het gevoel is gebleven. Zuiver van gehalte, oprecht van uitdrukking en in volle akkoord met de wisselende gevoelstoestanden van iemand die met maat en verhouding voor het object, in zich een liefde voelt voor alles wat eenvoudig is. Van geen nieuwlichter, doch ook van geen dorre academicus, blijft dit oeuvre bescheiden naar vorm en inhoud. Wat door velen als verwaarloosd detail wordt beschouwd, biedt aan deze schilder vaak een kern van obsederende plastische mogelijkheden en een realistisch accent. Strick is hoegenaamd geen schilder die Fernand Leger omschreef als ‘Ils ont été victimes du beau sujet’, want niets is minder vreemd, is meer onvindbaar bij hem als het oppervlakkige effekt en de banaliteit van de voorstelling. Het schilderij bij Hendrik Strick, ondanks de grote eenvoud, is in werkelijkheid een probleem, een peilen naar de geest van het onderwerp en het afwegen van al de picturale middelen waardoor het tot levende kunst moet worden.

Hendrik Strick werd geboren te Borgerhout op 20 Juni 1892. De Koninklijke Academie en later het Hoger Instituut, waar hij o.m. Juliaan De Vriendt en Baron Opsomer tot leraars had, brachten hem voldoende vertrouwdheid met de alchimie der schilderkunst.

In 1914 behaalde hij een stadsprijs, doch de voorwaarde aan deze toekenning verbonden, namelijk het uitvoeren van een muurschildering, kon door het uitbreken van de eerste wereldoorlog niet vervuld worden. De Van Leriusprijs kreeg Strick in 1918 toegewezen.

De twee eerste jaren van de oorlog vertoeft de jonge schilder in Nederland, waar hij in de talrijke musea een definitieve invloed ondergaat, want Rembrandt boeit hem door de diepte van de sfeer en de innerlijke glans van het koloriet terwijl Vermeer van Delft en de vele XVIIIe eeuwse kunstenaars hem de innigheid der eenvoudige onderwerpen leren ontdekken.

Hendrik Strick behoort tot een generatie waarvan de bijzonderste exponenten, ondanks de kwaliteiten van hun werk, niet op de plaats staan waar

[p. 213]

zij moeten gesitueerd worden. P. Poostens, L. Bervoets, P. Rottie, V. Thonet e.a. vormen een klein doch belangrijk cenakel in de Antwerpse schildersschool waarbij ook Strick mag gerekend worden.

Het is in Nederland dat de artist ook zijn techniek ging afstemmen op de meesters die hem onmiddellijk troffen. Hij zet in die tijd zijn doeken steeds vet in de olie, iets dat de innigheid van het thema in de uitdrukking een warmere gloed geeft. De poëzie van het gegeven krijgt bij Strick een aardse en realistische toon, iets dat men in onze letterkunde met de sobere spanning van een Willem Elsschot zou kunnen vergelijken.

Het koloriet uit zijn eerste doeken is meestal vol donkere kleuren. Onbewust is het schilderij een geestelijk probleem. Er is merkbaar iets dat Strick behoedt om open en met vreugde tot de dingen te gaan. Bedachtzaamheid wordt bij hem vaak een burgerlijk en orthodox berusten, al loopt in zijn werk gelukkig nergens een spoor van bloedarmoede. Zijn later werk klaart meer en meer open. Het wordt lichter en gevoeliger van toets, de omlijning rond de vormen vallen weg en zoekt de harmonie van de dingen in onderling verband. Het schilderij wordt minder decoratief, minder vlak als geheel. Kortom, tegenover de eerder sceptische facetten van weleer dringt een optimisme door.

Er is niets verrassends in het feit dat vooral de intieme meesters, de uitbeelders van de mineurstemming, zoals C. Fabricius en in het bijzonder Vermeer van Delft, het best overeenstemden met Strick's voorkeur voor de meest eenvoudige onderwerpen.

Hendrik Strick is geen rasschilder, maar iemand die door zijn volledige overgave, door zijn nauwgezette arbeid en door de actieve zelfkritiek tot een verantwoord stadium is gekomen.

Wanneer men naar de geestelijke overeenkomsten met andere schilders zoeken wil, dan komt men terecht bij hen die een sterke sociale inslag vertonen. Eugeen Laermans en Charles de Groux o.m. behoren tot het klimaat waartoe ook Strick zich aangetrokken voelt. Laermans vooral heeft Strick geroerd. In de vroegere werken van de schilder valt onmiddellijk het aanwenden van grote effen kleurvlakken op die in hun egale aflijning, evenals bij Laermans, neiging vertonen naar het decoratieve over te hellen. Deze murale opzet kan men kenbaar terugvinden in de eerste periode van Strick. Bij hem is het blijkbaar ongewild dat deze strekking tot uiting komt, meer als gevolg van persoonlijk levensinzicht dan wel als een doelbewust streven. Als tweespalt tussen het geestelijk element en de stoffelijke waarneming moet men dit verschijnsel noteren, want als men ervaart hoe diep de bekoring is die Hendrik De Braekeleer, door het intimistisch poëtische accent, op Strick heeft uitgeoefend dan wordt het probleem van deze kunst heel wat duidelijker.

Hendrik Strick beweegt zich aldus binnen een begrensde wereld van bepaalde themata. Hij verloochent daarbij elke uiterlijke aanminnigheid

[p. 214]

omwille van de inhoud, omdat zijn oeuvre direkt en oprecht tot in de uiterste consequentie wordt doorgevoerd. In deze kunst komt het vooral aan op een weloverwogen, bewust en ernstig zoeken naar het totaalbeeld der compositie, want in feite componeert Strick zijn beeld meer dan dat hij een welkdanig onderwerp uitbeeldt.

Deze schilder grijpt bij voorkeur naar zeer eenvoudige onderwerpen, maar het is juist zijn kracht dat hij de objecten boven hun relatieve betekenis weet te verheffen. Hij komt er toe de stille poëzie van een gewoon glas water tot een bijna abstract leven op te tillen, zodat dit doek volgens H. Lampo ‘boven de vraag van het figuratieve en het niet-figuratieve uitgroeit’. Voor Strick heeft het een ongekende bekoring naar onderwerpen te grijpen die zelden als thema van een schilderij worden aangewend, zo o.m. een oude waterketel op een gasvuur, weer op andere doeken ziet hij niet de geslotenheid van het bos, maar wordt men door één boom als cel, met het grote, levende woud geconfronteerd. Een eigenschap van deze kunst is het releveren van het geheel door het detail, zonder dat men van een symboliek kan gewagen. De schilder voelt niets voor het gekunstelde, zijn werk leeft naast de chaos van de stijlvernieuwing, maar zijn kunst is stellig niet gedemodeerd nog in contradictie met gematigde moderne experimenten.

Hendrik Strick schildert zeer bedachtzaam. Hij wordt niet onweerstaanbaar voortgedreven om nieuwe schilderijen te schilderen, maar elk doek rijpt traag of vlug naargelang het idee hem tot het stadium van de activiteit aanspoort. Zelden nochtans is de idee om de idee in zijn productie aanwezig, wellicht met uitzondering van het schilderij ‘50 Jaar wereldgeschiedenis’, waarin de schilder een belijdenis van zijn tijd heeft willen brengen.

In de echte betekenis van het woord blijft Hendrik Strick een intimist, de schilder die zich met dichterlijke zin over zijn onderwerp buigt, en waarop ook de muziek een bijzondere bekoring blijft uitoefenen. De schilder die een begaafd musicus is, geeft hiervan meermaals het bewijs door de sensibiliteit van zijn koloriet. Er is de licht-genuanceerde overgang in al zijn kleuren, een tikje weemoedig soms, zelden uitbundig en nimmer pathetisch. De mineurtoon is het werkelijk bindende rhytme van deze kunst.

Het schilderij ‘Muziekgenieter’ duidt zeer afgetekend het klimaat van zijn werk aan. Het beeld is afgestemd op het medidatieve, op de innige beleving van een zachte sfeer die gesuggereerd wordt door een gezuiverd koloriet. Ook H. Lampo werd getroffen door dit schilderij en schreef er over ‘een picturaal uitermate interessante en innerlijk gespannen ‘Muziekgenieter’. Ofschoon deze mannenfiguur met de rug naar de toeschouwer gewend zit - een eigenaardigheid bij Hendrik Strick is het dat hij voor deze houding een opvallende voorkeur aan de dag legt, - en het geheel tot de uiterste gelouterde eenvoud werd herleid, spreekt uit het ganse doek een intens ‘luisterend’ gevoel, dat zelfs het figuratieve element in het werk verdringt en het naar de abstractie doet zwemmen’.

[p. 215]

Heeft de muziek een integrerend leven in Strick's productie, ook de menselijke figuur biedt hem de mogelijkheid zijn rijke gevoelswereld tot uitbeelding te brengen. In werkelijkheid echter zal Hendrik Strick geen enkel genre geheel verwaarlozen, want het zuivere landschap komt in zijn werk eveneens voor, al zal hij het dikwijls in functie van zijn figuren gebruiken o.a. in ‘De Lange Weg’, ‘Overpeinzing’.

Volgens orde en groei ontwikkelt het oeuvre van Strick zich. Deze schilder wordt niet gepassioneerd noch getroubleerd door vorm- en stijlbijkomstigheden. Zijn scheppend vermogen spitst zich alleen op het waarachtige contact met de wereld. Hij hecht geen belang aan de interessa die rond zijn werk heerst, belang heeft voor hem het streven, naar volledige uitdrukking van zijn persoonlijkheid. Zo blijft deze schilderkunst gebaseerd op de bezinning en de eenvoud van het schone.

Remi De Cnodder