Hoe komt het dan wel dat de kerstgebruiken zo moeilijk en langzaam hun weg maken in het inlands volksleven? De voornaamste reden ligt blijkbaar hier dat de oude feesten der inlanders tot nog toe altijd hun oorsprong vonden in het leven van de natuur en de wisseling der seizoenen. Besnijdenis en inwijdingsfeesten waren voor hen even goed met dit natuurleven verbonden als de oogstfeesten. Doch nu vraagt men hen een feest te vieren waarvan de datum noch door een nieuwe maan of het rijpen van de oogst bepaald wordt. Dit is om te beginnen reeds een nieuwigheid die hen afschrikt. Doch bovendien ontgaat aan de inlanders de hogere betekenis van het kerstfeest en vinden ze geen specifieke wijze om dit feest naar inlandse gewoonte te vieren met symbolische dansen en aangepaste maskarades. Kerstviering blijft dan voorlopig beperkt bij drinkpartijen en danspartijen, Europese dansen wel te verstaan.
Het zal nog wel verschillende jaren duren voor het volk van de zwarte koning het gebeuren van Bethlehem in voldoende mate zal aanvoelen om er inspiratie in te vinden voor het scheppen van een nieuwe traditie.
Dit wil echter niet zeggen dat er nergens in geheel Afrika kersttradities te vinden zijn. We laten Zuid-Afrika buiten beschouwing evenals de Kopten van Egypte en Ethiopië. Doch in de Franse kolonie Senegal, op de Afrikaanse Westkust, en vooral te Dakar, vindt men een oud kerstgebruik terug dat er een paar eeuwen geleden uit Europa ingevoerd werd en dat sindsdien in Europa zelf verdwenen is. Dit feest wordt genoemd ‘Les Fanals’, de scheepslantaarns.
Het feest bestaat bondig samengevat hierin. Twee maand op voorhand beginnen de voorbereidselen. De jonge mannen vervaardigen papieren slingers en bloemen die de ‘fanal’ zullen versieren terwijl de jonge meisjes liedjes aanleren waarin de lof gezongen wordt van de voorouders van degenen die aan de ‘fanal’ deelnemen. Op kerstavond wordt de ‘fanal’ ontstoken en in optocht door het dorp of de stad gedragen. Ieder dorp heeft zijn ‘fanal’ en in de steden iedere wijk en zelfs iedere straat. Stel u dan het kleurig beeld voor van deze lichtende optochten met zang en dans onder de schitterende Afrikaanse avondhemel, en met de eeuwige achtergrond van de tam-tam.
Nu heeft dit feest wel geen specifiek kerstkarakter doch het is in ieder geval een eigenaardig kerstgebruik. ‘Le fanal’, een soort scheepslantaarn, verving vroeger tijdens de nacht het paviljoen op de achtersteven van de schepen. Wanneer de kapitein zich 's nachts aan wal begaf liet hij zich voorafgaan door een scheepsjongen die de ‘fanal’ droeg. Aangetrokken door het licht kwam de bevolking toegelopen; ze omstuwde de kapitein en vergezelde hem bij zijn tocht door de donkere straten.
Zoals de zeelieden van weleer dragen de Senegalezen van vandaag met kerstnacht hun ‘fanals’ door de straten onder zang en tam-tam-geroffel.
We zeggen dat er bij de inlander in Belgisch-Kongo en in Midden-Afrika in het algemeen weinig kersttraditie bestaat. Hetzelfde geldt voor Nieuw-
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
