Band. Jaargang 12

[p. 19]

Beroepsorientering in Kongo

DE man in de straat schrikt gewoonlijk af wanneer hij hoort spreken over beroepsoriëntering. Hij denkt dan onmiddellijk aan staatsdirigisme of geleide economie, en meent dat het voortaan voor zijn kinderen gedaan is voor zichzelf een beroep te kiezen, en dat hun van overheidswege een bepaalde beroepsfunctie verplicht zal opgedrongen worden. Bij het woord ‘beroepsoriëntering’ halen zelfs sommige intellectuelen de schouders op. Zij denken dan vaak aan een would-be psycholoog, die na een paar uur contact met een schooljongen en na hem te hebben laten antwoorden op een aantal raadsels en strikvragen, ex-cathedra zal beslissen of hij al dan niet geschikt is voor het uitoefenen van het beroep van schoenmaker of goudsmid.

Zowel de man in de straat, als de intellectueel waarover wij het hadden, hebben het verkeerd voor. De beroepsoriëntering gaat uit van de stelling dat niet iedereen geschikt is voor het uitoefenen van om het even welk beroep, en dat er nu eenmaal beroepen zijn waarvoor wij beter geschikt zijn dan voor andere. Dat betekent nu ook niet dat bij de beroepsoriëntering alleen rekening wordt gehouden met aanleg, en dat de voorkeur voor een bepaald beroep over het hoofd wordt gezien. Goesting voor een of ander beroep is reeds een gunstige factor om in een bepaalde functie te slagen, en ook dàt wordt in acht genomen, maar voorkeur vergoedt daarom nog niet helemaal gemis aan aanleg.

Het is ook verkeerd te menen dat de beroepsadviseur zich bij het verstrekken van advies enkel steunt op een paar gegevens van het psychologisch of psychotechnisch onderzoek dat hij de proefpersoon laat ondergaan. Bij het verstrekken van raadgevingen steunt de adviseur bovendien op schoolrapporten en gegevens verstrekt door de onderwijzer; op de uitslagen van het medisch onderzoek dat soms bepaalde tegenaanduidingen voor het uitoefenen van een bepaald beroep aan het licht brengt. De adviseur laat bovendien door een maatschappelijk assistent een onderzoek instellen naar het sociaal milieu waaruit de proefpersoon komt. Hij leeft verder in bestendig contact met de bedrijfswereld en het patronaat, de instellingen voor beroepsonderwijs of uitgebreid algemeen onderwijs, en met de verschillende gewestelijke of nationale diensten voor arbeidsbemiddeling en werkloosheid. Desgevallend stelt hij zich in verbinding met de jeugdbeweging waarvan de proefpersoon deel uitmaakt, om ook van uit die hoek inlichtingen over hem in te zamelen. Slechts wanneer de adviseur in het bezit is van al deze verschillende gegevens, tracht hij door persoonlijk onderhoud, clinisch onderzoek, psychologische en psychotechnische proeven het mentaal portret van de proefpersoon te ver-

[p. 20]

volledigen en bij te werken, waarna hij behoedzaam tracht het kind te oriënteren naar een beroep of een beroepsgroep, waarin volgens hem, het kind meest kansen heeft zijn weg te maken. Hij houdt dus wel degelijk rekening met voorkeur en aanleg, lichamelijke geschiktheid, psychische gesteltenissen en mogelijkheden, met het familiaal milieu en met de sociale en economische conjunctuur van het ogenblik. De beroepsadviseur is dus geen goochelaar en nog minder een profeet. Hij is hoofdzakelijk een schakel tussen de ouders, de school, de medicus, de jeugdleider en het bedrijfsleven, en tracht aan de hand van het advies van deze verschillende personen uit te maken in welk beroep de proefpersoon waarschijnlijk het gelukkigst zal zijn.

In België functionneren reeds sedert jaren verschillende Diensten voor Beroepsoriëntering, vrije en officiële. Sedert 1936 beschikken deze zelfs over een officieel statuut.

In Kongo is de beroepsoriëntering nog gloednieuw. Het koloniaal bestuur heeft echter niet gewacht tot het privaat initiatief tot uiting kwam om zich met dit probleem in te laten, en dit om verschillende redenen. In de eerste plaats heeft de koloniale administratie een speciale verantwoordelijkheid ten opzichte van de inlandse bevolking op zich genomen. In Kongo moet de beroepsoriëntering vooral gezien worden als een schakel in het opvoedingssysteem van de massa, die meer dan in Europa, behoefte heeft aan voorlichting en leiding. De organisatie der beroepsoriëntering is in Kongo ook minder gemakkelijk dan in het moederland door het privaat initiatief tot stand te brengen. Het veronderstelt niet alleen groter uitgaven, maar ook veel meer voorstudie, die onmogelijk alleen door het privaat initiatief kan ondernomen worden. Deze voorstudie moet vooral tot doel hebben binnen te dringen in de werkelijke psychologie van de inlander, waarvoor de sleutel der psychologische kennis van de Europeër niet volstaat. Op enkele sporadische en meestal empirische studies over de ziel van de inlander na, is op dat terrein nog alles te doen.

Het spreekt dan ook van zelf dat de organisatie der beroepsoriëntering in Kongo niet tot eerste taak heeft het openen van ‘burelen voor beroepskeuze’, maar de wetenschappelijke studie te ondernemen van de inlanderspsychologie. Daarmee werd reeds in zekere mate door een gediplomeerd psychotechnicus begonnen. De omvang van deze opdracht is echter overweldigend, en de ontworpen ‘centrale dienst voor beroepsoriëntering’ moet zich in deze taak kunnen laten helpen door de bestaande instellingen en kaders. De Dienst stelt zich dan ook voor zich bij deze wetenschappelijke psychologische studie in het inlands milieu te laten helpen door hen die de verantwoordelijkheid voor opvoeding en onderwijs op zich hebben genomen. Deze kunnen in deze taak voorgelicht worden langs de gewestelijke onderwijsinspecteurs om. De Centrale Dienst voor Beroepsoriëntering kan op die manier, op gestandardiseerde wijze, een groot aantal inlanders, verspreid over gans Kongo, laten testen naar de vorm van hun intelligentie, de aard van hun aandacht, verbeelding en geheugen, hun opmerkingsgave, de gevoeligheid van hun kinesthetische zin, hun vingervaardigheid, het vermogen tot coördinatie van hun bewegingen, hun motorische geschiktheden, enzomeer.

[p. 21]

Door de Centrale Dienst voor Beroepsoriëntering kan daarna dit proefmateriaal worden geschift, gerangschikt, statistisch gegroepeerd en geïnterpreteerd. Pas dan kan overgegaan worden tot het ijken der tests, t.t.z. het vaststellen voor elk der tests van een schaal, waarmee de achteraf onderzochte proefpersonen voor die of die vaardigheid of geschiktheid zullen kunnen gemeten worden.

Bij het verzamelen van het psychologisch feitenmateriaal kan de centrale dienst eveneens beroep doen op de opvoedkundige en psychotechnische dienst van de Openbare Weermacht, en misschien zelfs wel op de psychotechnische diensten, die reeds werden ingericht door parastatale of private maatschappijen voor de wetenschappelijke selectie van hun personeel. Deze hebben misschien wel veel meer tot hoofddoel voor een bepaald werk de meest geschikte kandidaat uit te kiezen dan wel het meest-geschikte werk te vinden voor een bepaalde kandidaat. Uit de aard van hun activiteit moeten deze diensten voor beroepsselectie alleszins ook beschikken over feitenmateriaal dat de ‘Centrale Dienst voor Beroepsoriëntering’ nuttig zou kunnen aanwenden voor de wetenschappelijke kennis van de psychologie van de inlander.

Deze kennis zal bovendien niet enkel een ordeelkundige en verantwoorde beroepsoriëntering mogelijk maken. Zij zal - wat o.i. nog belangrijker is - er kunnen toe bijdragen de schoolprogramma's en de onderwijsmethodes beter aan te passen aan de mentaliteit van de inlander. De schoolprogramma's werden - zoals begrijpelijk - meestal opgesteld zonder dat men veel afwist van het geestelijk assimilatievermogen der inlanders, terwijl de onderwijsmethodiek meestal slechts op intuïtieve of empirische wijze werd vastgesteld, of volgens normen die in Europa worden gebruikt. De wetenschappelijke kennis van de psychologie van de inlander moet dus een betere aanpassing, en bijgevolg ook een beter rendement van het schoolonderwijs mogelijk maken.

Aldus beschouwd krijgt de Beroepsoriëntering in Kongo een ruimer perspectief, en blijft zij niet strikt beperkt tot een consultatiebureau, waar regelmatig advies verstrekt wordt aan de schoolverlatende jeugd. Uit wat vooraf gaat moge dus ook blijken dat gedurende de eerstkomende jaren de Beroepsoriëntering in Kongo nog organisch moet groeien, en dat vooraf nog heei wat voorbereidend studiewerk zal moeten geleverd worden, alvorens in de grote centra van de kolonie een consultatiebureau zal kunnen geopend worden.

Het spreekt ook van zelf dat eens deze plaatselijke of gewestelijke diensten voor Beroepsoriëntering geopend, ze eveneens ter beschikking zullen staan van de Europese schoolbevolking. Met het stijgend aantal Europese schoolkinderen die binnen afzienbare tijd in Kongo niet alleen algemeen, maar ook beroepsonderwijs zullen kunnen volgen, dringt zich ook de noodzakelijkheid op deze schooljeugd te helpen bij het kiezen van een beroep.

Met de Beroepsoriëntering werd in Kongo dan ook niet te vroeg begonnen, zoals sommigen wel schijnen te menen. Pas op het ogenblik dat zij haar eerste vruchten zal beginnen af te werpen zal blijken hoezeer zij er nodig was, en welk haar betekenis is, niet alleen voor het welzijn van de inlandse of Europese schooljongen die een beroep moet kiezen, maar tevens voor de economie van het land.

G.-A.-M. Vertommen