Band. Jaargang 12

[p. 15]

Beeldhouwer Willy Kreitz

WIE de artistieke ontplooiing van een stad als Antwerpen gadeslaat, moet wel onvoorwaardelijk getroffen worden door de talrijke schaar kunstenaars die binnen de muren van de metropool, door hun werk bijdragen tot de bestendige roem van deze kunstminnende nederzetting aan de Schelde.

Kunnen wij voortdurend in aesthetisch opzicht de wisselwerking van de vernieuwing ontdekken, alleen de kunstenaar - hij moge dan ook een richting aankleven die hij wil - die over een gave persoonlijkheid beschikt en die zijn werk op de banen van de ware schoonheid weet te stuwen, kan zich slechts scharen bij de uitzonderlijk getekenden van zijn tijd.

Men hoeft hier stellig niet te herhalen dat slechts alle stijlen verenigd de Kunst vormen.

Wat Stanislas Fumet ergens schrijft: ‘L'art doit parler terre pour bien dire l'esprit... L'humanité de l'art, c'est de se faire corporel et de tendre a une spiritualité qui soit vraiment une spiritualité de corps’ vindt niet in elke kunstenaar haar waarheid.

Het geheel kunstprobleem kan voor de gewone toeschouwer weliswaar een chaos gelijken, want de schoonheid, de artistieke schoonheid dan, is zo velerlei van uitzicht, alhoewel als grondslag Lessing's uitspraak kan tellen, dat het in de kunst gaat om het streven naar geluk en schoonheid, meer dan om het bezit van beide. Ook Karl Scheffer wijst in zijn ‘Geest der Gothiek’ op deze grote verscheidenheid en schrijft: ‘De Kunst stelt, vóór de vorm de chaos, vóór de harmonie de overdaad, en de oerkracht vóór de schoonheid. De kunst ontstaat in het klein op dezelfde wijze als de wereld in het groot ontstond.’

Ondanks het feit dat de moderne stromingen in de kunst ver van recente datum zijn, wordt nog steeds met verbetenheid de grens tussen een pro en contra uitgestippeld. Dit heftig reageren van de voorstanders van het klassieke tegenover het anti-conventionalisme, blijft in waarheid slechts een strijd die alleen de tijd beslechten zal. Moeten wij in de meest moderne kunststrekkingen niet de directe uiting vinden van onze hyper-beschaving van radar en atoom, waarin een sterk overheersende individualiteit ten top gedreven wordt?

Deze dualiteit tussen harmonische vorm en deformatie zal dus niet zo vlug uitgestreden zijn. Inmiddels blijft het een dankbare stof voor kunst-

[p. 16]

aestheten en tot onderwerp van het geblaseerde gepraat van een enggeestige kliek. Zowel de gevoelige en zeldzaam-eenvoudige symbolist als de aberratiekunstenaar kunnen hun plaats in het kultureel aspekt van ons land behouden, Zij hinderen elkaar niet, integendeel zij kunnen elkaar tijdig het spiegeltje aan de wand voorhouden.

Wellicht heeft deze inleiding weinig gemeen met de werkelijk artistieke waarde van een beeldhouwer als Willy Kreitz, wiens kunst wij hier heden willen bespreken. Toch kwam het ons noodzakelijk voor om deze voortdurende misverstanden nogmaals in herinnering te brengen, opdat geen verkeerd denkbeeld van onze zienswijze zou ontstaan.

Ergens in een van die oude Godshuizen, namelijk dat wat in 1654 door de vermogende koopman Cornelius van Lantschoot op de Falconrui te Antwerpen werd gebouwd, heeft de beeldhouwer Willy Kreitz in de ruime kapel zijn werkplaats ingericht.

In dit stemmig atelier heeft Willy Kreitz reeds heel wat vruchtbare jaren van arbeid en artistieke concepties achter de rug. De faam die zijn kunst geniet is stellig niet gering, want buiten zijn oorspronkelijk werk is hij een gezocht artist waar het gaat om in steen of brons de vooraanstaande figuren uit de wereld van de politiek, de kunst of de wetenschappen op een persoonlijke wijze te portretteren.

Geboren te Antwerpen in 1903, wist deze kunstenaar, na zijn studies voltooid te hebben aan de Academie en nadien aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten van zijn geboortestad, in 1925 de Van Leriusprijs te behalen. In 1932 dan werd aan zijn werk de prijs van Rome voor de beeldhouwkunst toegekend.

Reeds in 1935 zou Kreitz als professor voor de tekenklas bij de Academie te Antwerpen worden aangesteld en werd hem naderhand de klas voor beeldhouwkunst ‘buste, tors en basrelief’ toevertrouwd en leidt hij thans de klas naar levend model.

In de loop der jaren heeft Willy Kreitz een oeuvre weten te scheppen, dat beslist omvangrijk kan genoemd worden. Van de eenvoudigste medailles en gelegenheidspenningen, de vele figuren, de talloze portretten tot standbeelden van grote uitwerking toe. Toch kan men het werk van Willy Kreitz niet integraal monumentaal noemen. Het ademt doorlopend een meer intiem karakter uit. Steeds is zijn kunst gericht op de stille, sublieme modelering der lichte en zacht-vloeiende vormen. Men krijgt de indruk dat Willy Kreitz de vertolker is van een haast aristocratische beeldhouwkunst, zo naar conceptie als naar inhoud. Het licht krijgt bij zijn beelden nergens de gelegenheid zware en diepe schaduwen te leggen.

Als men bv. de twee vrouwenfiguren bekijkt waarmede Willy Kreitz in 1932 zijn ‘Prijs van Rome’ behaalde, dan bemerkt men zeer goed hoe zijn kunst evolueerde naar een meer stylistisch domein. Van de vroegere, zwierige, laten we zelfs zeggen barokvormen, groeide zijn kunst naar een sfeer

[p. t.o. 16]

WERK VAN BEELDHOUWER WILLY KREITZ
KINDJE (Brons)

NAAKT (Middelheimpark, Antwerpen)

[p. t.o. 17]

WERK VAN BEELDHOUWER WILLY KREITZ
Borstbeeld van Brigade-Generaal ARMSTRONG, verdediger der stad Antwerpen tegen de vliegende bommen

DE BEELDHOUWER (Middelheimpark, Antwerpen)

[p. 17]

waarin de slanke, tere en prille lijn iets van de schroomvallige wijding der gothiek verkreeg.

Misschien hebben de vele officiële opdrachten voor monumenten en portretten de zuivere artistieke ontplooiing van W. Kreitz wel enigszins beknot, want, geeft de publieke waardering vaak stimulans, bij een overladen programma kan zij wel een ringmuur omheen de persoonlijkheid van een kunstenaar opstellen.

Vooraleer op de talrijke portretten te willen wijzen, past het hier vooral de aandacht op het vrije werk van Kreitz te trekken. Zo Cézanne zegt: ‘les recherches seules sont valables’, dan slaat dit bij Kreitz in hoofdzaak op de ontdekking van de innige harmonie der vormen van het vrouwelijke naaktfiguur. Zonder de minste heftigheid zijn deze figuren als zuivere vormgevingen van een verfijnde geest.

Van Kreitz kennen wij een monument uitgevoerd voor de gesneuvelde zeelieden van de Agence Maritime te Antwerpen en een voor de overleden tenniskampioen Naeyaert. Ook een monument voor de Zeevaartschool werd aan hem toevertrouwd, terwijl de kunstenaar een groots opgevat werk ter nagedachtenis van de in Duitsland overleden Antwerpse politieagenten heeft opgericht. Ook het Pater Vertenten-monument te Hamme is van deze beeldhouwer, terwijl hij voor het Casino te Oostende grote opdrachten uit te voeren heeft.

In de beide openluchttentoonstellingen in het Middlheimpark te Antwerpen, was W. Kreitz op een flinke wijze vertegenwoordigd.

Een bijzonder aspect echter van het oeuvre van Willy Kreitz ligt stellig in het portret. Ontelbaar zijn de portretten door hem uitgevoerd in steen, brons of hout. Vermelden wij terloops enkele namen, o.m. van Minister C. Huysmans, Minister Godding, Professor Cornette, F. Martougin, Delwaide, Jussiant, Dr. Gunzburg, Maurits Sabbe, Vincentelli, M. Christiaens, enz.

Bekend is ook de buste die Kreitz heeft gebeeldhouwd van colonel Armstrong, de Amerikaanse bevelhebber der stad Antwerpen tijdens de periode der V-bommen. Dit beeld werd in 1947 door de Stad aan colonel Armstrong overhandigd, terwijl een tweede exemplaar op het stadhuis prijkt.

Ondanks het bijna officiële aspect dat Kreitz bieden mag door deze galerij geportretteerden met naam, heeft de beeldhouwer toch nergens een compromis gesloten met het onware. Bij Kreitz' portretten blijkt steeds een weg open voor de persoonlijke visie, voor de scherpe analyse van de psychische kenmerken van het model. Stellig heeft Kreitz tussen zijn portretten waardevolle specimen.

Kan men bij Kreitz af en toe wel een tikje nonchalance ontdekken, zo mag men dit eerder toeschrijven aan het schroomvallig aspect van zijn oeuvre. Niet de dramatiek, noch het aangrijpende epos van het innerlijk revolterende ligt in de lijn van zijn evolutie als kunstenaar. Bij Kreitz is het meer de serene, poëtische vormkracht die domineert en ook een beleven zoekt in de meest gave harmonie.

[p. 18]

Zijn wij niet begiftigd met een indrukwekkend aantal beeldhouwers, Willy Kreitz behoort ontegensprekelijk tot de sporadisch persoonlijke elementen.

Zijn kunst is rijp en rijk van een evenwichtig streven. Ook voor Kreitz heeft het woord van Jacques Maritain zijn juiste betekenis: ‘L'art, dans son fond, demeure donc essentiellement fabricateur et créateur.’

Wat van het grootste belang voor een kunstenaar is, namelijk dat zijn werk de ware weerspiegeling blijft van een innerlijk streven, heeft bij W. Kreitz een waarachtige, doch nimmer getormenteerde betekenis. Wij willen echter besluiten met W. Kreitz als kunstenaar naar juiste waarde te schatten en hem te plaatsen in de rij der beeldhouwers die ons cultureel patrimonium op niet geringe wijze verrijken.

Remi De Cnodder