Band. Jaargang 12

[p. 3]

Rede van Gouverneur Generaal Petillon bij de Opening van het Kivu-Festival

EXCELLENTIES, DAMES, HEREN,

Vijf en twintig jaar is het geleden, zoals verschillende manifestaties het zullen herdenken, dat enkele pionniers bewust werden van de mogelijkheden die Kivu aan ondernemende en moedige mannen bood.

Thans is de tijd aangebroken dat deze zelfde mannen, samen met hen die hun voorbeeld hebben gevolgd, een collectieve balans willen voorleggen, een levende, tastbare en beeldrijke synthese van wat werd verwezenlijkt.

De woorden, Mijne Heren, die de Heer de Bève zoëven tot de promotors van dit Festival gericht heeft beaam ik volledig. Zij hebben een moeilijke taak op zich genomen waarvan het grote nut vanzelf spreekt. Ik ben er van overtuigd dat zij, nu deze taak met geestdrift werd vervuld, er een grote fierheid zullen uit putten en in onze eenstemmige goedkeuring, onze belangstelling en ons genoegen hun grootste beloning zullen vinden.

Ik wil ook en vooral aan hen, die dag aan dag gedurende een kwart eeuw, hebben gebouwd aan de imposante werken waarvan dit Festival enkel de weergave is, de gevoelens van bewondering uitdrukken die ze opwekken. Men begrijpt dat de inwoners van Kivu gehecht zijn aan die grond die zij rijk en vruchtbaar hebben gemaakt: waar zij zoveel hebben verricht is het billijk dat zij het recht opeisen er in vrede te leven, zijzelf en hun nakomelingen.

Ik heb er u onlangs toe aangezet, in het licht van recente ervaringen, de inventaris op te maken van al de rijkdommen die als permanent kunnen beschouwd worden en, anderdeels, van al deze die van speculatieve aard zijn, doordat zij afhangen van elementen die buiten onze greep liggen.

Deze Jaarbeurs, die wij thans inhuldigen, kon mijn wens niet beter tegemoetkomen.

Hierdoor komt dit Festival te goeder ure. Het zal tevens getuigen van een réalistische en dynamische kijk op de dingen, van een beredeneerd begrip voor de kwetsbaarheid van onze economie zoals deze uit haar huidige grondslagen blijkt; het zal uitdrukking geven aan het vertrouwen dat u terecht in hare uitgebreide aanpassings- en volmakingsmogelijkheden vestigt; het zal uw streven aantonen om, door een aangepaste techniek, een betere en snellere ontwikkeling te verwezenlijken ten koste, zo nodig, van

[p. 4]

een diepe reconversie der bedrijvigheid onder de dwang der omstandigheden.

Evengoed en wellicht meer dan andere streken van Kongo, heeft Kivu goede redenen om tot industrialisatie over te gaan.

M. de Bève heeft er aan herinnerd dat wij ons zo gauw mogelijk moeten bekommeren om de nadelen die voortspruiten uit zijn verwijdering van de oceanen en zijn excentrische ligging ten opzichte van de natuurlijke verbindingswegen. U weet dat wij vast besloten zijn dit te verhelpen en dat met de verwezenlijkingen reeds werd van wal gestoken. Enigen hebben lucht gegeven aan hun ongeduld. Ik begrijp ze: de zaak is van belang.

Maar precies omdat ze van belang is gaat het niet op overhaaste oplossingen toe te passen om nadien te bemerken dat zij niet de beste waren. In waarheid ligt de moeilijkheid dikwijls hierin dat definitieve en vérdragende oplossingen doorgaans niet toelaten de onmiddellijke noden te verhelpen.

Dat men zich echter niet vergisse: wij blijven om het onmiddellijke bekommerd. Daarom hebben wij bijvoorbeeld, in overleg met de Compagnie des Grands Lacs, verschillende maatregelen vastgelegd die ons zullen toelaten de verbinding Kivu-Maniema-Stanleystad, per spoor en te water, te verbeteren door een betere coördinatie en een snellere rotatie van het materieel.

Wat nu de definitieve oplossingen betreft waarover ik daareven gewaagd heb, het gaat - vergeet het niet - om grootse werken. Om ze te verwezenlijken hebben wij, u weet het, beroep gedaan op technische studiekantoren waarvan het personeel aan het werk is. De algemene prospectie van de as Stanleystad-Bukavu is practisch gedaan en met de topographische opnamen werd goeddeels begonnen. Het is niet vermetel de mogelijkheid te overwegen dat in een nabije toekomst Bukavu op één dagreis van Stanleystad zal komen te liggen. De studiewerken van de as Elisabethstad-Bukavu-Aba gaan verder en de aanbesteding van de strook Uvira-Bukavu zal, in de eerstkomende dagen, definitief toegewezen worden.

Wij zijn er verder om bekommerd de ontoereikendheid van onze havenbases in de vreemde te verhelpen; een technische zending treedt te Kigoma op en werken zijn te Dar-es-Salaam aan gang voor het bouwen van een diepwaterkaai.

Wie zou er anderdeels aan denken het belang van de electrificatieprogramma's te ontkennen? Niemand zou meer dan ikzelf wensen op dit ogenblik te kunnen verklaren dat de plannen klaar zijn en dat wij morgen de eerste steen van de eerste dam leggen! Maar miljarden worden niet lichtzinnig besteed. Al wordt het de Staat soms verweten ongelegen uitgaven te doen - hoewel ik beslist ben, ik heb het gezegd, aan dergelijke verwijten geen vat te geven - toch kan zulks niet gedaan worden waar het gaat om dit uitgebreid electrificatieprogramma. Het Gouvernement, Mijne Heren, zal de verantwoordelijkheid op zich nemen met het werk te beginnen - en dan stoutmoedig - zodra de technici bewezen hebben welke oplossing - objectief - het best geschikt is. Het is ons toegelaten te geloven dat het weldra zal zijn.

[p. 5]

Kortom, wij zijn gehaast om de programma's aan te pakken die, op velerlei gebied, door het Tienjarenplan en door ons algemeen actieplan voor dit land zijn voorzien.

Dit alles, dat gelijktijdig zal volbracht worden, zal op het economisch leven van de provincie een diepe weerslag hebben. De aanpassing aan de nieuwe toestanden die morgen zullen geschapen worden, mag niet aan de omstandigheden worden overgelaten. Ik kan niet anders dan diegenen onder u goedkeuren en aanmoedigen die er van nu af aan denken in het ruime raam van de vastgelegde ontwerpen, rationele programma's voor reconversie en expansie uit te werken.

In dit geheel heeft de Handelsbeurs de betekenis van een vertrekpunt: het is noodzakelijk wanneer men duurzaam werk wil leveren en het vergissingsrisico wil beperken bewust te worden van wat men reeds weet en het tot een synthese te verwerken; en dan kan men, van de verworven grondvesten af, verder schrijden. Dat zal ook hier gebeuren. De confrontatie van vraag en aanbod, van verwezenlijkingen en leemten, van onzekere dingen en scherp omlijnde doelstellingen, van werkelijkheid en utopie zal, ik hoop het vast, tot tastbare resultaten leiden.

Ik voeg mijn dankbetuigingen bij deze die door de Heer de Bève, een ogenblik geleden, gericht werden tot de Belgische en buitenlandse exposerenden. Hun aanwezigheid is een blijk van het belang dat zij aan de Kongolese markt hechten en van het vertrouwen dat zij in hare toekomstige ontwikkeling stellen. Verder wens ik aan de zending die ons door de Federatie der Luxemburgse Industriëlen gestuurd wordt een vruchtbare prospectie en een aangenaam verblijf onder ons.

Het is mij een groot genoegen geweest, Mijne Heren, te vernemen dat U aan Ruanda-Urundi een dag van uw Festival zult wijden. Ik ben er gevoelig aan omdat ik - u weet het wel - een groot heimwee koester voor dit land, dat in menig opzicht op het uwe lijkt. Het heimwee vooral dat het mij niet werd toegelaten, zoals ik het had gewenst, met de bevolking een samenspraak voort te zetten die naar de beste middelen peilde om ze naar het geluk te leiden.

Maar de samenspraak kan en moet op een ander plan worden hervat, want de tijden breken aan dat wij, in onze redevoeringen, tot de inlandse bevolking moeten spreken, met rake woorden die haar vertegenwoordigers iedere dag beter kunnen begrijpen.

Ik verlang hun vooreerst te verklaren dat, welke de schijn ook moge wezen, niets van wat hier wordt gezegd, niets van wat hier werd gedaan en zal gebeuren, hun vreemd mag blijven.

Welzeker, het is duidelijk dat de Jaarbeurs hun werk niet is. De synthetische opvatting die haar ten grondslag ligt, het organisatorisch genie dat er uit blijkt, de werkkracht waarvan ze getuigt, de verbeten wilskracht waarvan ze de bekroning is, dat alles is het erfdeel van hen zonder wie dit land nog altijd een verlaten streek zou zijn met mooie bergen en slapende meren.

Wat ze zullen te zien krijgen zal hen met verbazing slaan. Niet zo

[p. 6]

zeer om reden van een spontane opwelling van verrassing, maar omdat de overweldigende overvloed, de verrassende verscheidenheid van de in een smaakvolle omlijsting en suggestieve stands tentoongestelde zaken hen - als zij even willen nadenken - eens te meer van de verheven kunde van de Europese mens moet overtuigen.

Mijn vrienden, wat een les houdt dit andermaal voor U in!

Hierin moet U alleszins geen overdreven blijk van verwaandheid zien. Sommigen onder U zouden er zich wellicht toe gedreven voelen. Want zorgen noch moeite werden hier gespaard om deze gewichtige en wel doordachte onderneming tot een goed einde te brengen. Zij beoogt immers - al blijkt het niet onmiddellijk - eerst en vooral concrete resultaten. Binnen een paar weken zal er niets meer overblijven van al wat U zult gezien hebben en, wat U er ook van moge denken, dan pas zal er metterdaad een aanvang gemaakt worden met de verwezenlijking van dit enig doel: het land toerusten en verrijken.

Doch, indien dit land het Uwe is, waarom blijft U dan nog langer, als vreemdelingen bijna, toekijken hoe anderen het omvormen?

Uit eigen ondervinding weet U voldoende dat het Gouvernement niets onverlet laat om diegenen die het aanbelangt op hun plichten ten Uwen opzichte te wijzen; U weet dat het met nauwgezetheid zijn zending als voogd volbrengt, nooit aarzelt de misbruiken te bestrijden en te beteugelen en dat het er een politiek van doeltreffende en bestendige sociale vooruitgang op nahoudt.

Het zou echter niet mogen zijn dat zijn werking de schijn zou aannemen in zekere mate door partijdige bekommernissen te zijn ingegeven: namelijk U ten allen koste te bevoordeligen, wat ook Uw nalatigheden en Uw slechte wil mogen zijn.

Dit zou immers te Uwen opzichte onrechtvaardig zijn en bovendien een tekortkoming betekenen aan zijn rol van opvoeder.

Er wordt van overal op U beroep gedaan; van overal worden U aansporingen gegeven. Namens de nijveraars, handelaars en kolonisten van Kivu heeft de Heer de Bève U daarnet gezegd dat het één hunner bijzonderste bekommernissen is U te helpen in het opvoeren van Uw levensstandaard en om Uw koopkracht te verbeteren; dat zij U de noodzakelijkheid van de inspanning wensen in te prenten; dat Uw ruimer medewerking als één van de hoofdpunten op het programma van morgen dient te staan.

Dit is duidelijke en ondubbelzinnige taal. Blijft er niet onverschillig voor!

Zie eens wat de Staat, de Missies, de meeste van Uw werkgevers, sinds ettelijke jaren voor U doen. Wat mij betreft, ik heb dit reeds eerder meer dan voldoende herhaald en zal er vandaag maar niet verder op ingaan. Ik zeg U slechts dit: als ik zo even de in het Tien Jarenplan opgenomen ontwerpen aanhaalde en besloot met te verklaren dat hun verwezenlijking een diepe weerslag op het economische leven van de Provincie zal teweegbrengen, dan heb ik vooral aan U gedacht en aan de wil waarmee U zoudt moeten bezield zijn om - zoals het zo pas in een wens werd uitgedrukt -

[p. 7]

U in de economische kringloop in te schakelen.

Maar deze inschakeling in een hogere economie kan niet gebeuren zonder de eerbied voor haar wetten.

Men beweert dat U mij nauw aan het hart ligt. Dat is waar. Doch de diepe, welgemeende en spontane genegenheid welke ik voor U voel, belet niet dat mijn gemoed in opstand komt, wanneer U, zoals het maar al te dikwijls gebeurt, de houding anneemt van een bedelaar die meent dat alles hem zo maar gratis verschuldigd is en wiens eisen trouwens slechts op onverschilligheid en onbezorgdheid gesteund gaan.

Ik heb het reeds gezegd en excuseert mij het nogmaals te herhalen opdat het tot de massa zou doordringen, langs de besten onder U wier aantal gedurig aangroeit, en die geen verwijten meer verdienen: de wet van het begin van de wereld: ‘Gij zult Uw brood verdienen in het zweet Uws aanschijns’ is op alle mensen, waar ter wereld ook, toepasselijk. Zouden er dan zo velen onder U geen mens zijn? Mensen die zich zelf, hun kinderen en broeders willen omhoog tillen. Zo ja, dan dienen zij hun gebruiken en gewoonten te veranderen. Zij dienen dan in ruime mate aan de bronnen van onderwijs, vorming en verheffing te putten welke hun zo kwistig ter beschikking worden gesteld. Zij dienen er mede op te houden de vrucht van het werk der anderen voor zichzelf op te eisen terwijl zijzelf zich aan de arbeid onttrekken. Hoe wilt U dat de Staat van Uw werkgevers een mild loon zou eisen voor dergelijke gewetenloze werknemers? Hoe wilt U dat de overheden zich zouden verzetten tegen bepaalde contracten welke U in zekere streken afsluit, wanneer U klaarblijkelijk de bedoeling hebt U te onttrekken, én aan de verplichtingen van het arbeidscontract welke U te zwaar schijnen, èn aan de velerlei maatregelen welke het Gouvernement treft om een grotere economische efficiëntie te verzekeren, verspilling van arbeidskrachten te beletten, en terzelfdertijd tot de vorming en de ontluiking van Uw beroepsbewustzijn bij te dragen? Het lijdt geen twijfel dat U die bepaalde contracten afsluit met werkgevers, die beter op de hoogte zijn dan U; maar het minste dat van hen mag gezegd worden, is dat zij hun opvoederstaak en beschaversrol in hun eigen voordeel uitspelen.

Gelukkig is hun aantal slechts gering. Want, beste vrienden, 't is een zegen voor dit land en zijn bewoners, dat de overgrote meerderheid van de Europeanen die hier verblijven oprecht bezield zijn met de wil om met U samen te werken, met U te leven op een plan dat progressief naar gelijkheid streeft om U zodoende tot hun standing op te voeren.

Verre van Uw beklag te moeten maken over de vestiging van Europese ondernemingen en kolonisten - zoals de inlanders het elders in Afrika terecht of ten onrechte doen - hebt U dus grondige redenen te over om U te verheugen om de verrijking welke zij U brengen - in de meest verheven zin van het woord - en om de mogelijkheid die zij U bieden om door een bestendig contact deelachtig te worden aan een beschaving waar velen onder U reeds naar streven.

Mevrouwen, Mijne Heren,

Onlangs nog, toen ik hulde bracht aan de helden, die rusten in dat

[p. 8]

treffend mausoleum van het in een oude uithoek van deze jonge Provincie gelegen Tongoni, verklaarde ik dat de tijd van de vreedzame verovering en van de grootse wapenfeiten tot het verleden behoorde, dat de tijd van de economische uitbreiding en de sociale rechtvaardigheid aangebroken was en dat wij thuis dienden te denken aan de vóór ons liggende jaren, waarin de betrekkingen tussen de mensen zich harmonisch dienden te ontwikkelen om zo tot een nieuwe samenleving te komen. Nu is het ogenblik gekomen dat U - en hier richt ik mij veeleer tot de Europeanen dan tot de Afrikaners - deze Eurafrikaanse staat opricht, niet zozeer in geschriften, doch van heden af, door Uw rechtvaardige en vertrouwvolle betrekkingen van elke dag.

Mevrouwen, Mijn Heren, dit is ons nabije en tevens verwijderde doel en daardoor zullen wij onze gehechtheid aan deze aloude grond van Kivu bewijzen.

Van deze gehechtheid hebt U ten andere reeds tal van bewijzen geleverd. Tussen honderd andere zie ik er een in de ijver en de aandrang welke U - zoals in vele zaken overigens - aan de dag legde om van het Bestuur te bekomen dat het aan Uw prachtige stad haar inlandse naam BUKAVU zou terug geven. Ik heb het genoegen U officieel mede te delen dat zij van vandaag af zo zal heten. De Koning heeft het besluit ondertekend dat Uw wens tot werkelijkheid maakt. Er dient echter vermeden te worden dat slecht voorgelichte mensen zich nopens de draagwijdte van deze beslissing zouden vergissen. Om de herinnering aan de grote vertegenwoordiger van de Onafhankelijke Kongo-staat, Paul Costermans, te bestendigen, zal een van de voornaamste pleinen van Uw stad dan ook voortaan zijn naam dragen.

Deze heldhaftige Belgische Officier verdient ontegensprekelijk een ereplaats in onze geschiedenis. Met een diep gevoel en een buitengewoon dynamisme begaafd, ontplooide Costermans in Kongo een haast bovenmenselijke activiteit. Zonder zijn aandeel te vergeten in de aanleg van onze toegangswegen, en de opvallende energie die hij aan de dag legde bij zijn beheer van de Stanley-Pool, dient er aan herinnerd dat hij zijn grootste roem te danken heeft aan het feit dat hij aan de indringing van het Duits Beheer op Kongolese bodem paal en perk gesteld heeft. De beslistheid waarmee hij de bevelen van Koning Leopold II uitgevoerd heeft, stelde een einde aan de oogmerken van een gebuur waartegen België al te vaak zou te strijden hebben, maar voor wie het machtsvertoon van één kordaat officier voor éénmaal afdoende was geweest.

Op een ogenblik dat men het geleverde werk overschouwt, past het hulde te brengen aan hen die er de grondslagen van hebben gelegd; tot die grondleggers behoort ook Paul Costermans.

Strekt het niet tot hoop te mogen vaststellen dat hier steeds de geschikte mannen op het gepaste ogenblik gevonden werden? U hebt met deze traditie niet gebroken.

Met volle vertrouwen in zijn welslagen verklaar ik dan ook het Kivu Festival voor geopend.