Band. Jaargang 11

[p. 18]

Kerstvreugde om een Halfbloed

JOE - HOE - OE!! galmde het voor de eindeloze hoogvlakte van Biano. De drie figuurtjes die op de tuinlijn wandelden bleven plots staan en keerden zich om in de richting van waaruit mijn stemgeluid kwam.

Ik was van uit de vallei, op terugtocht naar het hotel, na een paar uur wandelen door het regennatte jonge broessegras. Mijn sandalen waren doorweekt en ik had ze reeds heel scheef gelopen, er stonden blaren op mijn voeten en ik begon moe te worden van het stappen.

Daarom was ik blij in de verte het groepje te bespeuren, want ik dacht dat het mijn vrouw en onze twee oudste kinderen waren. We zouden dus samen een deel van de terugweg afleggen en dat zou de tijd korten.

Toen ik nog wat dichterbij gekomen was, riep ik nog eens vrolijk en stak wuivend de arm omhoog. De figuurtjes ginder ver wuifden terug, maar dan wist ik opeens, dat het mijn vrouw en mijn jongen niet waren; die hadden nu eenmaal een andere manier van wuiven.

Het was de dame van de ‘Minière’ die op dokters raad enkele weken in het hotel logeerde, met haar twee kinderen, een meisje en een jongetje - het jongste was een halfbloed...

Was het dààrom dat de dame zich wat afzijdig hield in het hotel, en met weinig mensen omgang had? Onze betrekkingen beperkten zich tot een vriendelijk ‘goede morgen’, ‘smakelijk’, en ‘slaapwel’.

Ik moest dus mijn vrijpostige begroeting verklaren, zodra ik naderbij gekomen was. Zij lachte hartelijk om het misverstand en... daarmede was het ijs gebroken.

De twee kinderen waren reeds op terugweg, en heel natuurlijk volgden wij samen het slengerend broessepadje dat ons naar het kuur-oord bracht.

Wij praatten over de schoonheid van de streek, de zuivere lucht en de frisse temperatuur van Biano, over onze woningen, ons werk, onze streek, onze kinderen...

Ik vreesde reeds dat we daar een misschien pijnlijk onderwerp zouden aangeraakt hebben, maar de dame scheen helemaal niet verlegen te zijn met de mulatjongen, die zij overigens op dezelfde voet behandelde als het jongere dochtertje, want, ongevraagd en onbeschaamd vertelde zij mij haar simpelmenselijke geschiedenis:

In Maart 1940 leerde ik voor het eerst de man kennen die mijn echtgenoot zou worden. Ik was toen verpleegster op een Kongo-boot en bij een van onze reizen naar Afrika was hij ingescheept voor een nieuwe term in de mijn.

[p. 19]

Het was zijn eerste verblijf niet meer onder de Evenaar en hij wist wat hem te wachten stond als specialist in het omgaan met de springladingen welke voor de ertsontginning gebruikt worden.

Hij kende het zware werk in de gloeiendhete tingroeven en de last met het zwarte werkvolk. Wel had hij reeds een boel illusies verloren, maar hij ging terug omdat hij het nu zó gewoon was en in België niet meer kon aarden.

Aangepast als hij was aan de warmte kon hij de koele zeewind niet meer verdragen, en hij moest gedurig naar de scheepsdokter om zijn verkouden neus en keel te verzorgen.

Hij kwam zelfs zó lang gorgelen en inkalveren, dat de dokter op de duur klaar zag in zijn spelletje en hem schertsend de raad gaf het eens met mijn hulp alleen te proberen.

Kortom, wij werden goede vrienden en toen hij in Lobito aan wal ging was mijn hart maar zo groot meer als een boontje... Wij beloofden elkaar te schrijven en hij voegde er veelbetekend aan toe dat hij ook aan mijn moeder een brief zou zenden.

Enkele weken nadien kwam de oorlog en mijn schone dromen waren vervlogen. 10 Mei 1940 verraste mij te Antwerpen, het was te laat om nog met een of ander schip weg te kunnen naar de vrije zee. Ik was gevangen in het land; Kongo lag van dan af verder dan ooit.

Geen brieven meer, geen vliegtuigen, geen boten. Gedaan.

Wat de oorlogsjaren voor mij geweest zijn moet ik u niet vertellen. U hebt ze ook medegemaakt... Mijn beroep van verpleegster gaf mij zonder moeite gelegenheid om ander werk te vinden; maar om rond te komen met een verpleegsterwedde was een andere zaak.

Gelukkig had ik soms de buitenkans om af en toe een extrarantsoentje te bemachtigen langs Rode Kruis of Kinderhulp. Zo konden we min of meer ons plan trekken, en gingen de jaren voorbij.

Met de Bevrijding kwamen de vliegende bommen, maar... ook de post uit de vreemde. Wat die eerste brief van hem betekende na al die lange jaren moet ik niet nader verklaren.

Ik zond hem een onstuimig antwoord terug; maar toen zijn tweede schrijven kwam, voelde ik aanstonds dat er iets haperde.

Dat ‘iets’ was de kleine Albert die hier nu vóór ons loopt en bloemetjes plukt voor zijn half-zusje.

U kunt denken wat een slag het mij gaf toen hij mij die bekentenis deed... Ik was er dagen lang door overstuur. Moeder wou dat ik alles af zou breken, wegens het ‘schandaal’, en verklaarde zich te zullen verzetten tegen mijn huwelijk met een dergelijk individu.

Onze correspondentie slabbakte zo enige maanden, tot ‘hij’ in verlof kwam naar het moederland... met Albert.

Moeder verbood mij hem te ontmoeten, maar ik was op het vliegveld toen hij aankwam.

[p. 20]

Wij waren geen van beiden erg uitbundig, wij waren zes jaar ouder geworden, en er was... Albert. Het was maar een pijnlijke scène toen hij mij zijn oorlogsjaren vertelde, met het steeds opgedreven productietempo en het steeds lastiger wordend werkvolk.

In het donkere jaar 1941, toen Europa voor altijd afgesloten bleek van de rest van de wereld was hij bezweken en had hij een zwarte ‘ménagère’ genomen. Hij had geleefd als een bruut, gesnauwd op zijn volk, gewroet van 's morgens vroeg tot 's avonds laat, duizende kubieke meter rots in de lucht doen springen, dat de sterren honderden meters in het ronde floten, gedronken als een zwijn... tot hij langs het Rode Kruis en Zwitserland om, van mij een kaartje gekregen had.

Toen had hij zijn zwarte gezellin naar haar dorp teruggestuurd, maar... Albert was er al.

Met de zin voor verantwoordelijkheid en rechtschapenheid die hij zozeer bezit, had hij zijn zoon erkend en aangenomen.

Zodra het een kleuter werd vertrouwde hij hem toe aan een missie, waar de zusters hem verzorgden als hun eigen kind.

Het was een lief en guitig ventje en ik voelde mij er toe aangetrokken, maar het bleef voor moeder, en ook voor mij een ‘kind der schande’, dat in de weg stond.

Moeder is overigens van Hollandse afkomst en werd in de strenge hervormde leer opgevoed. Met haar was over geen vergelijk of breed begrip te onderhandelen.

In huis mocht mijn koloniaal geen voet zetten en moeder maakte mij het leven erg moeilijk omdat ik hem af en toe nog zag.

Wij konden echter absoluut samen de juiste toon niet meer vinden; zijn verlof verliep en onverhoeds was de tijd weer daar dat hij zou vertrekken.

Opnieuw reisde hij af, als vrijgezel en wij namen voorgoed afscheid, en besloten zelfs het elkander niet moeilijker te maken door nog te schrijven.

Toch voelde ik mij maar als een hoopje ellende toen het sierlijke motorschip, dat mij zo goed vertrouwd was, met sireengeloei losgooide van de Scheldeoever en langzamerhand uit het gezicht verdween, zonder mij, en met Walter en de kleine Albert.

Weken en maanden gingen voorbij, zonder nieuws, volgens de afspraak... Maar toch ik niet nalaten de gangen van de postbode te bespieden op dagen waarop de sierlijke metalen vogels als blinkende schietspoelen hun onzichtbare draden weefden tussen moederland en kolonie... misschien tussen mij... en hem?

En op een grauwe Octoberdag vond ik een lichtblauwe luchtpostbrief achter het glazen raampje van onze brievenbus.

Ik ben er de trappen mede opgelopen en heb mij verschanst in mijn kamer, alhoewel moeder op dat ogenblik uit winkelen was.

Met koortsachtige ogen heb ik zijn brief verslonden... daar stond het...

[p. 21]

Om uwentwille, heb ik mijn zoontje op kostschool gedaan, bij een kloosterorde...

Ik schrijf je zelfs niet wààr... want ik wil niet dat hij ons nog langer scheide.

Het leven heeft voor mij hier geen zin meer, altijd alleen in die tin-hel... Mia, wil je mijn vrouw worden... wil je naar Kongo komen, meisje?

Zonder verder beraad stond mijn besluit vast; ik zou gaan waarheen hij me riep en nodig had... alles en iedereen ten spijt.

Moeder schrok bij mijn plotse vastberadenheid, maar kon niet anders dan zich bij mijn besluit neerleggen; ik was reeds lang geen kind meer.

Toch moest ik horen dat ‘wij’ voortaan in ‘haar’ familie niet meer geweest waren.

De volgende maand verliep in een mallemolen van zeuwachtige drukte met voorbereidselen voor het vertrek:

Formaliteiten vervullen, van het één kantoor naar het ander, medisch onderzoek, inspuitingen, reisbiljetten, bagage en al wat nóg.

Hoe dan ook, op de 3 November 1947 onderging ik mijn luchtdoop en vloog het oud Europa uit, mijn hart achterna...

Ik vermoed dat ik, bij mijn aankomst maar een slecht figuur moet geslagen hebben in Walter's ogen. Door spanning en vermoeienis kreeg ik een huilcrisis zodra ik hem in het oog kreeg in de luchthaven van onze toekomstige heimat...

Dezelfde dag reeds waren wij, voor Wet en Kerk gehuwd.

Onze witte-broodsweken duurden... een paar dagen, want het werk eiste mijn man alweer dadelijk op... Mijnen leggen... dynamiet doen springen... rotsen kerven en breken... rotsen malen... rotsen smelten...! Ochtendploeg, namiddagploeg, nachtploeg om de week, op beurten... produceren!

‘Er wordt in Kongo harder gewerkt, dan wij in België zo denken’ zeggen dan welgevallig de droogseizoen-officiëlen...

Een eerste poos kwam pas met Kerstmis van volgend jaar. Walter kon een paar dagen vrij nemen, want er was een molen stuk en de productie werd er door geremd.

Mijn man deed enkele dagen reeds geheimzinnig, en maakte plannen voor een flinke uitstap met onze oude Ford.

Hij bestudeerde kaarten en takelde zijn kar weer flink op. Eindelijk kwam hij met onze bestemming voor de proppen: naar Biano!

Ik vond het wat vér voor een zo kort verlof, en vreesde de moeilijkheden van de weg zo volop in het regenseizoen, maar toch reden wij 's Zaterdags vóór Kerstmis de baan op.

Wij moesten een lange omweg maken, want er was ergens een brug weggespoeld, en een paar honderd kilometer verder was een boom over de weg gevallen, die wij, met onze boys, moesten weghakken, maar... wij kwamen behouden in het berg-hotel aan.

Het was er heerlijk,..., voor ons die uit de laaggelegen vochtig-hete

[p. 22]

mijnstreek kwamen was deze zachte subtropische temperatuur een ware weelde.

Op Kerstavond werd feest gevierd in het hotel, tot 11 uur, en dan ging bijna het hele gezelschap per auto de weg op naar de nabijgelegen missie.

Walter is eigenlijk nooit erg kerks geweest, en ikzelf heb nooit goed geweten of ik nu rooms dan wel protestant ben; maar toch vond ik het wel stemmig om in de maanlichte tropennacht naar de verre missiepost te rijden, over berg en dal, en de uilen schichtig vóór onze koplichten te zien opfladderen.

De schamele kapel was stampvol zwarte mannen, vrouwen, kinderen, en zelfs zuigelingen. De blanken gingen vooraan in het koor zitten, nabij het klassiek stalletje met de steriotype plaasteren figuren.

De zwarte misdienaren deden hun best om met wolken wierook, de rauzige negerlucht meester te blijven, maar gelukten er alleen in, de atmosfeer onder de lage zoldering nog drukkender te maken.

Het werd middernacht, en de laatste, schelle klokketonen, vielen van het lage torentje.

Een broeder zette piepend de blaasbalg van het aansechtige harmonium in beweging en daar klaterde een stemmetje kristalhelder op: Adeste Fideles, loeti triumphantes...

Ik zag Walter's gezicht plots zéér bleek worden, en zijn kaakspieren spanden zich merkbaar... hij keek strak vóór zich uit in het kaarslicht...

En toen wist ik opééns wat hem hierheen gebracht had en welk stemmetje hem zó ontroerd had...

Albert is van toen af ook mijn kind.

Ernie Pijler

[p. 23]

‘Kerstvreugde om een halfbloed’
Lino J. Gijsbrechts