Band. Jaargang 11

Miel Roos: De Kaap der Stormen

[p. 395]

Afrikaans werk te Gent.
Miel Roos in de Galerij Vyncke-Van Eyck

KULTUREEL gezien hangen wij nog steeds in hoge mate af van het Moederland. Wij krijgen nog meer dan wij geven. Een tentoonstelling als deze van onze medewerker Miel Roos te Gent wijst er evenwel op dat ook hier iets aan het veranderen is. Totnogtoe waren het veelal Europese schilders die eens een uitstapje maakten naar Afrika om nieuwe thema's te vinden voor hun kunst. Miel Roos daarentegen dient beschouwd als een Afrikaans schilder die zijn Afrikaanse oogst in Europa ten toon spreidt. Miel Roos die zijn jeugd te Sint-Martens-Latem doorbracht heeft eerst in Afrika naar het penseel gegrepen en zijn werk is naar het oordeel van een groot criticus (Marcel Duchateau in ‘De Vlaamse Linie’ van 29 September 1952) Afrikaans van A tot Z. ‘Band’ ziet met spanning het ogenblik te gemoet waarop de culturele wisselwerking tussen Noord en Zuid, tussen Europa en Afrika in de volle zin van het woord wederkerig zal zijn. Wij hebben dan ook niet geaarzeld deze tentoonstelling te patroneren en zijn de bekende Afrikakundige Prof. A. Burssens dankbaar voor de bijdrage die hij hieraan heeft willen wijden.

Band

Miel Roos, leraar aan het Atheneum te Elisabethstad, heeft van zijn vacantie in Europa gebruik gemaakt om te Gent in de Galerij Vyncke-Van Eyck (14-26 September 1952) een dertigtal onthutsend schone schilderijen ten toon te stellen, die hij de laatste maanden vóór zijn vertrek in een wilde vlaag van scheppingsdrang had voortgebracht.

Is Drs. Roos, die tot nog toe niets anders dan de pen hanteerde en nooit een voet in een kunstacademie zette, dan zo maar aan het schilderen gegaan? Waarom niet als de drang om zich in kleuren en lijnen te uiten niet meer in te tomen was? Hij is de eerste niet en zal de laatste niet zijn die onvoorbereid aan het schilderen is gegaan en resultaat heeft bereikt. Kunst als esthetisch vermogen moet niet worden aangeleerd; het vermogen schoonheid te scheppen krijgt men bij zijn geboorte mee. Een waarheid als een koe, maar die nog altijd niet algemeen wordt ingezien, vermits Jan Publiek voortgaat kunst met de techniek van de kunst te verwarren. Een onbeholpen gevoelige

[p. 396]

vorm in alle oprechtheid uit een diepe of lang opgekropte ontroering ontstaan, kan meer tot de verbeelding van de kunstzinnige toeschouwer spreken en heftiger de fijnste snaren van zijn gemoed ontroeren dan technische volmaaktheid. Wat is vorm-technisch gezien, de rouwzang waard van een negerin die haar dood kind beweent? Zo goed als niets! Pater Leo Bittremieux en Pater Alfons Walschap hebben dergelijke rouwzangen opgetekend; vergelijk nu die sublieme spontane uitingen met bijvoorbeeld de dreunende verzen van Tollens. Dit maar om te zeggen dat er zo iets als spontane kunst bestaat en dat zij erkenning verdient.

Bij Roos lijkt ze mij geboren uit het heimwee naar het onbereikbare, uit een verkropt verdriet of onbestemde weemoed die zelfs een gelukkig getrouwd man zijn leven lang in zich geborgen voelt. De man, hij de sterke, is onberekenbaar; hij lijdt aan onbeperktheid ook als hij het niet toegeven wil; hij onderneemt zwerftochten naar het land waar de illusie lokt en waarvan hij onbevredigd en gekwetst terugkomt.

Zoek in het werk van Roos geen getrouwe afbeelding van de werkelijkheid, ik bedoel de werkelijkheid die buiten ons ligt en voor alle mensen zichtbaar is; hij schildert ongekunsteld zijn verlangen naar het onbestemde en onbereikbare uit en bedient zich daartoe van kleuren, lijnen en vormen die van de gangbare afwijken. Zijn doeken houden daarmee niet op figuratief te zijn; de motieven uit de twee werelden waarin hij thuishoort - de Europese en de Afrikaanse - zijn duidelijk te herkennen, maar de manier waarop Roos ze heeft gecombineerd en in kleuren gezet - vreemdwarme kleuren die meer aan Afrika dan aan Europa doen denken -, maken dat deze motieven meer tot de innerlijke dan tot de uiterlijke wereld zijn gaan behoren. Aldus bijvoorbeeld in een paar doeken waarin Roos een brousse-brand suggereert met op het voorplan een paar dansende gestalten van blanke vrouwen, half werkelijkheid, half schim. De verbeelding van de toeschouwer krijgt vrij spel; Roos trekt hier geen grenzen zoals trouwens in geen enkele van zijn doeken.

A. Burssens