Band. Jaargang 11

[p. 131]

De Neger in de Amerikaanse Literatuur

II. - Kingsblood Royal, de witte Neger

NAGENOEG de helft van de Amerikaanse negerbevolking heeft ‘wit bloed’ in de aderen. Aldus schrijft de Zweedse socioloog Gunnar Myrdal in zijn merkwaardige en omvangrijke studie over het Amerikaanse negervraakstuk ‘An American Dilemma’. En inderdaad ruim zes van de dertien millioen negers die op dit ogenblik leven in de Verenigde Staten zijn halfbloeden. Gemengde huwelijken zijn nochtans verboden in alle Zuidelijke, en zelfs in sommige Noordelijke Staten van de U.S.A. Als we dan weten dat het grootste gedeelte der Amerikaanse negers leven in, of herkomstig zijn uit de Zuidelijke staten, kan het hoge aantal mulatten een sprekende aanduiding zijn voor de omvang der ‘illegale’ rassenvermenging die zich in de loop van de laatste drie eeuwen in de Staten heeft voorgedaan. Dr. W.E. Burghardt Du Bois, de gewezen hoofdredacteur van het Amerikaanse negertijdschrift ‘Phylon’ heeft destijds deze toestand in volgende scherpe bewoordingen aangeklaagd: ‘The rape which your gentlemen have done against helpless black women, in defiance of your own laws, is written on the foreheads of millions of mulattoes, and written in ineffaceable blood.’

Wat is dan volgens Amerikaanse opvatting en normen een ‘neger’? Het antwoord op deze vraag is voor circa vijftig procent der bevolking het volgende: ‘iemand die gedeeltelijk wit is’ - hoe zonderling deze bepaling ook moge klinken. In de Amerikaanse openbare mening is ieder kleurling een echte ‘neger’. Wat in deze begripsbepaling echter onmiddellijk bij ieder weldenkend en onbevooroordeeld mens tegen de borst stuit is het feit dat, in de opvatting der Amerikanen, ook een volledig blank uitziend man, met volkomen Westerse opvoeding, kultuur en beschaving als ‘neger’ wordt aangezien en behandeld, van zodra maar enigszins kan bewezen worden dat hij onder zijn voorzaten, al ware het maar één kleurling telt.

Het is voor iedereen duidelijk dat soortgelijke opvatting niet alleen tot potsierlijke, maar zelfs tot tragische toestanden kan aanleiding geven. Het rassenkonflikt is reeds pijnlijk genoeg op zich zelf wanneer het zijn oorsprong vindt in effectief bestaande verschillen in huidskleur, opvoeding, beschaving en kultuur. Het is des te pijnlijker wanneer het konflikt uit-

[p. 132]

sluitend berust op een zuiver biologisch verschil waarvan in de dageljkse omgang niet eens iets te merken valt.

In de Amerikaanse literatuur werd de onzin van dergelijke opvatting en dit speciale aspect van het negervraagstuk op meesterlijke wijze weergegeven door de, tussen de twee wereldoorlogen in Europa meest-gelezen Amerikaanse auteur, Sinclair Lewis (1885-1951).

Satirische schildering van de Amerikaanse samenleving.

Deze eerste Amerikaanse romancier die de Nobelprijs voor Letterkunde kreeg toegewezen in 1930 was ongetwijfeld lange tijd in Europa ‘de’ ambassadeur der Amerikaanse letteren. Hij werd vooral door het Europese lezerspubliek gegeerd wegens zijn satirische en ironische schildering van de Amerikaanse samenleving. Hij tekende in zijn romans vooral de kleine kanten van deze samenleving en van haar vertegenwoordigers. Hij deed het weliswaar niet met kwaad inzicht, en zelfs met eerlijke en goede bedoelingen: zowat om zijn vaderland te dienen. Europese lezers zochten echter vaak in de romans van Sinclair Lewis argumenten om hun superioriteitsgevoel ten opzichte der Amerikanen een steviger basis te schenken. Ten onrechte trouwens want een Amerikaan zou even gemakkelijk aan de hand van een stel Europese romans de Westerse beschaving kunnen aftakelen, en er redenen tot zelfvoldaanheid kunnen in vinden. Sinclair Lewis is er echter in geslaagd alleen reeds in zijn eigen romans - in totaal een twintigtal - omzeggens de totaliteit van de zeer verscheiden Amerikaanse levensgemeenschap onder de loupe te nemen. Een bewijs dat hij in zeer hoge mate deze speciale en zeer gezonde karaktertrek van het Amerikaanse volk in zijn eigen persoonlijkheid belichaamde: deze der zelfkennis en der zelfkritiek. Als een echte kruisvaarder trok hij met zijn romans ten strijde tegen alles wat hem in de Amerikaanse levensgemeenschap slecht, verkeerd, lelijk of laakbaar toescheen: schijnheiligheid, bekrompenheid, geldzucht, winstbejag en gewetenloosheid. Achtereenvolgens hekelde hij aldus in zijn romans: de bekrompen dorpsgeest (‘Main Street’ 1920), de mentaliteit van de doorsnee-zakenman, (‘Babbitt’ 1922), de onbekwame en corrupte wetenschapsmens (‘Arrowsmith’ 1925), de schijnheilige geestelijke (‘Elmer Cantry’ 1927), de commerciële schrijver (‘Work of Art’ 1934), de politieke onverdraagzaamheid (‘It can't happen here’ 1935), de beroepsliefdadigheid (‘Gideon Planish’ 1943), het Amerikaanse huwelijksleven (‘Cass Timberlane’ 1945) en tenslotte ook de negervervolging (‘Kingsblood Royal’ 1947).

Het is trouwens zeer kenschetsend dat de Duitsers, die tijdens de jongste wereldoorlog de uitgave van Amerikaanse werken verboden, uitzondering maakten voor Steinbeck's roman ‘De Druiven der Gramschap’ en Lewis' ‘Babbitt’ omdat beide werken zo wonderwel pasten in het raam van hun anti-Amerikaanse propaganda. Moest Lewis zijn roman over het negervraagstuk ‘Kingsblood Royal’ vóór 1940 gepubliceerd hebben, zou dit werk ongetwijfeld van het uitzonderingssysteem hebben genoten, en zouden de

[p. 133]

Nazi's het meer dan waarschijnlijk hebben uitgespeeld tegen de democratische landen die de heilige oorlog hadden aangegaan om een einde te maken aan de gewetenloze aggressie, de onderdrukking en de rassendiscriminatie van het Derde Rijk.

Kingsblood Royal, de Witte Neger.

Het boek werd echter pas na de oorlog geschreven, en is als ik het goed voorheb, op één na het laatste dat door Lewis gepubliceerd werd. Hij overleed inderdaad nauwelijks één jaar geleden, begin Januari 1951.

Zoals wij bij de aanvang van dit artikel schreven behandelt ‘Kingsblood Royal’ een speciaal aspect van het Amerikaanse negerprobleem. De auteur beschrijft hier het geval van een jonge Amerikaan, Neil Kingsblood, oudstrijder van de jongste wereldoorlog, waarin hij flink figuur, sloeg, zich opwerkte tot officier, maar wegens opgelopen verwondingen vroegtijdig gedemobiliseerd werd. Het oorlogsministerie verleende hem een paar medailles en onderscheidingen waarop hij terecht fier mag zijn. Neil Kingsblood is een knappe verschijning, en presenteert goed: hoogblond haar, vermiljoenrode wangen en azuurblauwe ogen. Hij is lichtjes over de dertig, is verstandig, heeft als bankbediende een mooie situatie met toekomst, een gezellige woning, een bekoorlijke jonge vrouw, en een schat van een dochtertje. Verder bezit hij een stevige gezondheid, nette relaties en geniet hij de algemene achting van zijn vrienden en kennissen. Mein Liebchen, was willst du noch mehr?

Tot het einde van zijn dagen zou hij gelukkig kunnen zijn. Maar hij heeft de hobby van zijn vader overgeërfd. Deze meent nog een verre afstammeling te zijn van Koning Hendrik VIII van Engeland. Niet zonder reden zou hij ‘Kingsblood’ heten. Neil zal, ingaande op de suggestie van zijn vader, de stamboom van de familie opmaken. Sceptisch eerst, en veeleer geamuseerd door dit nieuwe tijdverdrijf gaat Neil stap voor stap terug achteruit in de familiegeschiedenis. Maar zo komt hij zekere dag tot de verbijsterende vaststelling dat zijn betovergrootvader een neger was. Niets in het uiterlijk van zijn vader, van hemzelf of van de andere familieleden zou dit laten vermoeden hebben, maar indien zijn berekeningen juist zijn - en twijfel schijnt uitgesloten - zou Neil dus één vier en zestigste deel zwart bloed onder zijn melkwitte huid hebben zitten. Volgens de algemeengangbare mening zijner medemensen is hij een ‘neger’. Neil staat begrijpelijkerwijze voor ernstige gewetensbezwaren. Zal hij zijn ontdekking bekend maken? Of zal hij er over zwijgen? Zelfs tegenover zijn vrouw? Zal hij zich - rechtschapen en oprecht zoals hij steeds was - aansluiten, gelaten of geestdriftig, bij die kudde mensen die volgens de openbare mening, enkel in staat is aan de gemeenschap kindermeiden, huishoudsters, schoenpoetsers, liftboys, clowns of bruutmensen, te leveren? Lang blijft hij over zijn geheim napiekeren, zonder met zichzelf in het reine te kunnen geraken. Het is begrijpelijk. Partij kiezen voor de kleurlingen zou er op neer komen vrouw en kind te verlagen tot een echelon, gelegen tussen mens en dier. Het zou

[p. 134]

er op neerkomen zich buiten de normale levensgemeenschap te stoten. Hij zal dus maar blijven voorwenden een blanke te zijn.

Maar de stem van het geweten roept soms luider dan men zelf zou wensen, en de macht van het toeval is soms sterker dan de meest-vastberaden beslissingen. In het geniep treedt Kingsblood buiten zijn blank milieu. Hij mengt zich onder de kleurlingen, zijn nieuwe lots- en rasgenoten, wier leven en denken hij tot dusver niet kende. Hij wil er meer van weten. Hij ontmoet gezinnen van zwarten: - arbeiders en intellectuelen - en constateert met verbazing dat dit evengoed mensen zijn als hij zelf, ondanks alles wat hij er reeds vroeger over hoorde in zijn oude omgeving. Zekeren dag, wanneer hij temidden is der zijnen - of tenminste wat vroeger de zijnen waren - komt de bom tot ontploffing. Wanneer op een vergadering van de oudstrijdersclub, de voorzitter zich op lasterende wijze uitlaat over de gedragingen van de negersoldaten tijdens de jongste oorlog kan Kingsblood het niet langer aanhoren, en bekent hij openlijk dat hij, Amerikaans officier, oorlogsverminkte en gedecoreerde eveneens behoort tot die kategorie van door de voorzitter gehoonde staatsburgers. Zijn openhartigheid en rechtschapenheid zal Kingsblood echter duur moeten bekopen. Steeds even blank, ontwikkeld, intelligent, en gecultiveerd als voorheen zal hij door zijn familieleden, zijn vrienden, kennissen en geburen worden versmaad en geschuwd, geruïneerd, door de modder gesleurd en vervolgd. Hij ontvangt dreigbrieven van de Ku-Klux-Klan. Zelfs zijn dochtertje moet het bij de vriendinnetjes ontgelden. Hij zal zijn nette woning in de blanke stadswijk moeten verlaten, en zijn intrek nemen in het neger-gettho. Hij wordt ontzet uit zijn functie als bankbediende, zogezegd omdat de blanke klienten geen omgang wensen met kleurlingen. Achteraf zal dan nog door boze tongen het gerucht verspreid worden dat hij ontslagen werd wegens diefstal. Neil wordt met vrouw en kind uit de blanke gemeenschap gestoten, en hij ontsnapt maar nauwelijks aan een lynchpartij. De druppel ‘zwart bloed’ in zijn aderen verpest de ‘blanke lucht’.

Zoals men onmiddellijk ziet is het gegeven van ‘Kingsblood Royal’ inderdaad van dien aard dat het revolterend inwerken moet op ieder mens die niet rechtstreeks bij het geval betrokken is, hij weze dan Europeaan of Amerikaan. Heel de argumentatie van Sinclair Lewis - hoewel hij omzeggens alleen de feiten laat spreken - is er op gericht te wijzen op het onzinnige van die soort rassendiscriminatie. Het hoogtepunt van de roman wordt natuurlijk gevormd door het psychologisch proces dat zich afspeelt in de ziel van de hoofdpersoon, nadat hij het geheim van zijn afstamming heeft ontdekt. Dagenlang pijnigt hij zich de hersenen om voor zich zelf uit te maken of hij al dan niet dit geheim zou bekend maken, eerst aan zijn vrouw, aan zijn familie, zijn vrienden, zijn bankdirecteur, enz. De kleurlingen zelf die hij in het geniep opzoekt zijn eerlijk en verstandig genoeg om hem aan te raden zijn geheim te bewaren. De zaak der kleurlingen kan hij toch niet dienen door zich als kleurling te bekennen, en hij zou er zich zelf en zijn familie mee in moeilijkheden brengen. Een van de bijzondere attractiepunten van de

[p. 135]

roman is bovendien dat hij zich afspeelt in het Amerika van vandaag. Heel wat reminiscenties aan de hedendaagse samenleving, aan de jongste wereldoorlog, het Hitler-regime in Duitsland, en de democratische doctrine van de Westersen maken het boek uitermate actueel, en aldus ook des te aangenamer om lezen. Wanneer de Kingsblood's zekere avond het bezoek krijgen van een aetectief van de Rijksveiligheidsdiensten voor het instellen van een enquête over hun levenswijze zegt Vestal, Neil's vrouw zeer koel en schamper weg: ‘Ga, en zeg aan je commissaris dat je deze familie bedrijvig hebt gezien in zeer verdachte activiteiten: bij hen, in hun eigen huis, luisterden deze mensen naar het radio-programma van ‘Dit Land der Vrijheid’ en lazen zij de jongste redevoering van President Truman. Ga, en vertel dat aan je commissaris’.

Op meer dan één bladzijde klinkt deze schamperheid en bitterheid door. Zekere dag zegt een van Neil's zwarte vrienden in de loop van een conversatie het volgende: ‘Al wat de blanken van ons eisen is nederigheid. Is dat trouwens niet volgens de Bijbel een der schoonste deugden?’

En inderdaad met de Bijbel in de ene hand, en de democratische grondwet in de andere zal men er de neger wel onder houden, of zoals dat in gewone spreektaal heet, zal men hem wel ‘op zijn plaats kunnen houden’.

‘Kingsblood Royal’ en verschillende andere romans die handelen over hetzelfde Amerikaanse negervraagstuk, en die wij in de komende artikels zullen ontleden, tonen aan wat dit ‘op zijn plaats houden’ in de werkelijkheid te betekenen heeft. Abraham Lincoln, de Amerikaanse President die na de Secessie-oorlog van 1861-65 officieel een einde maakte aan de georganiseerde slavernij in de Verenigde Staten scheen op dat ogenblik zeer goed te weten dat met de ondertekening van die Anti-Slavenwet nog geen oplossing werd gegeven aan het Negervraagstuk. Integendeel, dat dit probleem zich op dat ogenblik maar voorgoed zou gaan stellen, en dat het nog gedurende jaren een sociaal en psychologisch probleem zou blijven, in plaats van een economisch vraagstuk zoals het al dien tijd was geweest. Hij scheen zeer goed te weten wat hij bedoelde toen hij publiek verklaarde: ‘All I ask for the Negro is that if you do not like him, let him alone’.

G.A.M. Vertommen