Awater. Jaargang 7

[p. 8]

Reportage
Op het thema van een dronken leger
Een avondje WordScape

Foto's: Bram Budel

WordScape is al enkele jaren een succesvolle happening in het poëzielandschap. Dichters en muzikanten ontmoeten elkaar op het podium en brengen beurtelings een samenspel of een duel ten gehore. ‘Denkt u hierbij vooral, het is een experiment.’

door Thomas Blondeau

‘Als u denkt dat dit een puinhoop was, wacht dan maar tot het volgende,’ zegt dirigent Kees Wennekendonk wanneer de dichter Peter M. van der Linden zijn eerste gedicht heeft voorgedragen. Van der Linden - lichtblauwe pooiersmoking, blote voeten - heeft net een gedicht voorgedragen op het thema ‘vijf boogiewoogies simultaan’. De dichter in kwestie kan bezwaarlijk bestempeld worden als een publieksschuwe mompelaar maar zelfs hij had moeite om boven het geluidslandschap van de vier muzikanten te komen.

Dit is WordScape, het geesteskind van multidisciplinair kunstenaar Wennekendonk, een samenwerking tussen dichters en muzikanten. Awater was aanwezig bij de Haarlemse première van het gebeuren.

Het concept ontstond een paar jaar geleden op vraag van een jazzpodium in Utrecht, dat graag dichters wou betrekken bij hun jamsessies. Ze klopten aan bij Wennekendonk, een begenadigd brilontwerper (cfr. neusbrug van Deelder), muzikant, portrettist en tevens organisator van kunstzinnige evenementen. Zo kunnen gegadigden in zijn kelderatelier terecht om vergast te worden op een diner, waarbij hij achter een vleugel plaatsneemt en stadsgenoot Ingmar Heytze het geheel poëtisch omlijst.

‘Met WordScape streef ik naar een zinnige samenwerking tussen de disciplines van poëzie en muziek. Het geheel moet samenkomen in de hoofden van het publiek, de dichter en de muzikanten. Wat ik wil is: Wow, wat gebeurt hier? Niet te geloven!’, zegt Wennekendonk voor de zaal van de Toneelschuur volloopt. ‘Ik ga op zoek naar het theatrale contrapunt. Dus als een gedicht over een computer gaat, wil ik geen computergeluiden. Hoewel, één gedicht vanavond was zo triest, daar moest ik wel “Suicide is painless” bij hebben als thema.’

Wanneer de eerste dichter van de avond, Sylvia Hubers - door Wennekendonk met veel zwier aangekondigd als ‘de beste, nog levende, dichter van Haarlem’ - plaatsneemt achter de microfoon, blijkt al snel waarom dit niet de zoveelste poëzieavond-met-gezapige-soundtrack is. Om de improvisatie van de muzikanten niet te laten omslaan in een muur van herrie, gelden een paar duidelijke regels vooraf. Zo kondigt de dirigent annex gastheer bij ieder gedicht duidelijk het thema aan. De musici moeten de dichters kunnen verstaan en aldus de bedenker ‘met hun hart kunnen volgen.’ Iedere dichter brengt drie gedichten naar voren; telkens is daar een ander thema bij verzonnen.

In Haarlem treden naast de al eerder genoemde dichters ook Bas Belleman, Nachoem M. Wijnberg, Ilja Leonard Pfeijffer en Lucas Hirsch aan. Vijf muzikanten waaronder Wennekendonk, die dirigeert, pianospeelt en zingt, vervolledigen het plaatje. Hirsch, die WordScape naar Haarlem bracht, haalt zijn schouders op wanneer hij gevraagd wordt wat hij van de avond verwacht: ‘Bij sommige dichters lukt het en bij anderen niet. Gek genoeg werkte het in verleden totaal niet bij iemand als Simon Vinkenoog. Alfred Schaffer was dan weer fantastisch.’

Voor een aardig gevulde zaal bijt Hubers de spits af. De met veel aplomb aangekondigde thema's brengen haar aan het lachen. Wanneer het thema ‘Stephen Hawking’ wordt aangekondigd, heeft een muzikant achter een mengtafel blijkbaar niet zoveel aan zijn elektronica, want hij imiteert de lijzige stem van de natuurkundige en

[p. 9]

herhaalt sotto voce: ‘Black holes have always been a fascination of me.’

Wennekendonk geeft geluidloos aan wanneer de andere muzikanten - saxofonist, zangeres en nog een man achter elektronica - aan de slag mogen. Bij de aankondiging van het laatste thema voor Hubers zegt de dirigent breed glimlachend: ‘Denkt u hierbij vooral, het is een experiment.’

Een paar voorbeelden die de muzikanten krijgen opgelegd: ‘IJsbloementango met daaronder kruiend ijs’, ‘een kleine joodse emotie, ‘fata morgana’ of ‘Vader leest de krant, moeder strijkt, de kinderen praten zachtjes tot de avond valt.’

Bereikt Wennekendonk zijn doel van zinnige samenwerking vanuit een theatraal contrapunt? Zoals dat gaat bij experimenten onder telkens veranderende omstandigheden, de ene keer wel, de andere keer niet. Wanneer het publiek bij de gedichten van Belleman de Batman-tune mee moet zingen of het refrein van ‘Suicide is Painless’, kun je je afvragen of het schoolklasjes-jolijt het poëtische effect niet gaat overheersen. De dichter in kwestie ligt er niet wakker van, zegt hij in de pauze. ‘Wat je ook voorleest, een liedje over

[p. 10]

zelfmoord zingen maakt alles triest. Maar of dat nu erg is? Als experiment wil je het wel eens meemaken.’

Misschien juist door het zoeken naar het contrapunt, lijken de dichters die naam hebben gemaakt het als podiumbeest wat moeilijker te hebben vanavond. Van der Linden, ooit rockzanger, was niet tevreden over de improvisatie rond zijn eerste gedicht: ‘Het ging gewoon niet goed. Op een gegeven moment wil je tegen de muziek ingaan, wil je gewoon winnen, maar dat werkt niet. Maar met de rest van mijn gedichten werd het wel rock “n” roll.’

Pfeijffer mag opboksen tegen de thema's ‘Een leger dat na de overwinningszege dronken terug naar huis marcheert’ en ‘De dieren in de dierentuin zijn al drie dagen niet gevoerd maar horen ineens de vrachtwagens met voedsel naderen.’ Wat er overblijft, is rumoerige ongein. Vooral wanneer het publiek de dierengeluiden mag maken. Pas bij zijn derde gedicht is de samensmelting in het hoofd van de toehoorder een feit. Of komt het doordat Pfeijffer na twee gedichten de trucjes van zijn podiumgenoten doorheeft en ze nu - door een tandje bij te schakelen - met gemak naar huis speelt?

Na afloop zegt een zwetende Wijnberg: ‘Ik moet er thuis nog heel lang over nadenken of deze manier van voordragen wat oplevert.’ Misschien kwam het precies doordat Wijnberg het in zijn voordracht niet moet hebben van bombarie of retorische hulpmiddeltjes, dat het experiment met juist zijn gedichten die avond het meest geslaagde te noemen was. Al moest Wennekendonk heftig met zijn armen zwaaien voor Wijnberg doorhad dat hij mocht invallen.