Awater. Jaargang 6

[p. 22]

Inleiding op het werk
Poëzie als enige levensvervulling
De antisonnetten van Alfonsina Storni

door L.Th. Lehmann

Alfonsina Storni geldt als een van de nationale iconen van Argentinië, maar ze is in Zwitserland geboren. Zoals alle blanke mensen in Noord- en Zuid-Amerika afstammen van emigranten uit Europa of zelf emigranten zijn, kwamen de ouders van Storni uit Zwitserland. Zij werd geboren tijdens een lange vakantie van haar ouders in het Kanton Ticino - in het dorp Sala Capriasca - op 29 mei 1892. Terug in San Juan en later in Rosario ging alles met de familie mis. Haar vader, een zakenman, eerst zeer succesvol met een bierbrouwerij, later kampend met tegenslagen, raakte aan de drank en stierf in 1906.

In 1909 volgde Alfonsina een opleiding tot onderwijzeres en zij betaalde die door te spelen in een zoveelsterangs toneelgezelschap. Hierover werd zo geroddeld en ook over haar ongehuwd moederschap - in 1912 werd haar zoon geboren - dat zij vluchtte naar Buenos Aires. Ze had dus haar diploma van lagereschoolonderwijzeres, maar verdiende hier haar geld eerst als caissière en later met een goede baan bij een importfirma. Ze werd ogenblikkelijk opgenomen in de ‘peñas’, een groep intellectuelen in Buenos Aires die discussieerde over elkaars en eigen werk en daaruit voorlas. Commentatoren van Storni's poëzie meldden haar speciale kundigheid in het creëren van dramatische situaties en ze kreeg al spoedig een reputatie als dramatisch voorlezer. Ook hielpen haar vrienden haar aan werk: een baan bij Lavarden Kindertheater en een post aan de School van Moderne talen.

Als dat van praktisch alle beginnende dichters werd Storni's werk eerst gepubliceerd in tijdschriften. In 1916 verscheen haar eerste bundel: La Inquietud del Rosa (De rusteloosheid van de rozenstruik). Later kwamen El dulce Daño (De zachte schade) in 1918, in 1919 Irremediablemente (Ongeneeslijk) en in 1920 Languidez (Loomheid). Ze schijnt geteisterd te zijn door machismo.

In 1925 verscheen een bundel getiteld Ocre (Oker) en in 1934 El Mundo de siete pozos (De wereld van zeven putten).

In 1935 bleek dat Storni borstkanker had. Ze werd geopereerd, maar de kanker kwam terug. In 1938 ging ze naar de badplaats Mar del Plata en pleegde zelfmoord door de zee in te lopen. Dat was vier jaar voordat de Engelse schrijfster Virginia Woolf zelfmoord pleegde door een rivier in te lopen, haar zakken met stenen verzwaard.

Storni maakte veel gebruik van de uitkomst voor luie dichters: het antisonnet. Het heeft het metrum, vijf jamben en het aantal regels van het sonnet, maar het rijmt niet (maar laat niemand denken dat de rijmende sonnetten altijd beter zijn).

Haar gedichten gaan vaak over Buenos Aires - ‘Danzón Porteño’ -, het estuarium van de Rio de la Plata, de zee en de vervreemding van het individu in de stad - zie ‘Cuadrados y Angulos’. Ze maakte een cyclus van vijf gedichten over de Rio de la Plata bij verschillende belichtingen. Eén daarvan is hier opgenomen: ‘Rio de la Plata en Lluvia’, door mij vertaald als River Plate - volgens mijn vader, die zeeman was, de internationale naam voor Rio de la Plata - in de regen. Het is geen toeval dat ze een einde aan haar leven maakte door de zee in te lopen.

Zowel haar zelfmoordgedicht - ‘Voy a dormir’ - als haar laatste bundel Mascarilla y Trebol (Masker en klaver) zijn na haar dood uitgekomen.

Het eerste gedicht in deze bundel, ‘A Eros’, gaat over het bedrog van de liefde; het laatste, ‘Madonna Poesia’, is opgedragen aan de poëzie als enige levensvervulling. Ook geen toeval.

Een aantal gegevens is ontleend aan een interview met haar zoon, Alejandro Storni in 2002 en aan Alfonsina Storni, Selected Poems. Edited by Marion Freeman. New York, 1987.

[p. 23]

L.Th. Lehmann (1920) schreef onder meer een opera, een kookboek, wetenschappelijk werk, vertalingen en essays, maar vooral veel poëzie. Zijn eerste dichtbundel verscheen in 1940; zijn meest recente in 2006. Tussendoor publiceerde De Bezige Bij zijn Gedichten 1939-1998 (2000).

Porteño dans^*

Een late avond. Buenos Aires,
steeg j'op, dronken van je druiven en geel
van dood naar de gekoelde hellingen
van het westen. Bij zonsondergang zag 'k

je zwarte Alsinabrug zich krommen als
een groot bandoneon en op zijn rhythme
danste je tango tussen raaf'lig licht op
de vermolmde schuiten in de Riachuelo.

Haar giftig water, waar als adders kronk'len
draden van bloed, het bekken volgestapeld;
en blokken van beschimmelde fabrieken.

Ze stoten adem door schoorstenen uit,
vanuit verteerde longen; en verwrongen
verpulverden ze hun gedwongen tranen.

* Porteño: ‘van Buenos Aires’

Vierkanten en hoeken

Rijtjeshuizen, rijtjeshuizen,
rijtjeshuizen.
Vierkanten, vierkanten, vierkanten.
Rijtjeshuizen.
De mensen hebben al vierkante zielen,
rijtjesideeën
en een hoek op hun schouderblad.
Ik zelf heb gisteren een traan gestort,
O God, hij was vierkant.

[p. 24]

River Plate in de regen

De hemel, blind, heeft je haast onderdrukt.
Je hield een overstroomde stad eronder
in je lichaam van grijze heliotropen
nevel versluierd in je kelk van tranen.

Zwart maakte verre koepels
je grote schipbreuk aan de horizon.
De dode stad die lag onder de golven
verhief zich, wou je grauwe hemel zien.

Een tedere motregen viel loodrecht,
op de uitdagende donkere kruisingen,
vervormd in een regenachtige zee.

En de vogels, de bomen en de mensen willen
slapend je fluwelen droom genieten
violet en treurig van de koude vlakte.

Ik ga slapen (zelfmoordgedicht)

Tanden van bloemen en haarnet van dauw,
handen van kruiden, jij, volmaakte baker,
leg voor mij klaar lakens van aarde en
het dekbed van het uitgeplozen mos.

'k Ga slapen, lieve baker, leg m'in bed,
en zet een lamp aan mijn hoofdkussen,
een sterrenbeeld, of wat je prefereert;
alles is goed, draai hem een beetje lager.

Laat mij alleen: Je hoort de knoppen barsten...
'n Hemelse voet wiegt je van boven af,
een vogel laat je een paar maten horen,

opdat je zult vergeten... Dank je, oh
nog een verzoek: als hij telefoneert
zeg hem niet aan te dringen: ik ben weg....

[p. 25]

Aan Eros

Zo hier heb ik je bij je nek gepakt
op het zeestrand, terwijl je uit je koker
de pijlen schudde om mij te verwonden.
Ik zag, je bloemenkroon lag op de grond.

Als bij een pop heb ik je buik ontleed,
bekeek ik je bedrieg'lijk raderwerk
en goed verborgen tussen gouden schijven
vond ik een valstrik die genaamd was: Sexe.

Op 't strand toonde ik, al een triest vod
jou aan de zon, begluurder van je daden
voor een geschrokken kring van zeemeerminnen.

Over de helling, wit als zout steeg op
de petemoei van je bedrog, Vrouw Maan.
Ik smeet je in de monden van de golven.

Voor onze lieve vrouwe van poëzie

Hier, zondares, geworpen aan Uw voeten
tegen Uw blauwe grond, mijn zwart gezicht.
U, maagd tussen een legioen van palmen
die niet vergrijzen, zoals mensen doen.

'k Waag niet te kijken naar Uw zuiv're ogen
noch aan Uw wonderdoende hand te raken.
Ik kijk naar achter en een rivier van lust
stroomt zonder schuld van mij naar U toe.

Een klein groen takje plaats ik in Uw zoom
met nederige bedoeling om voortaan
minder te zondigen voor Uw fijne gratie.

Omdat het niet mogelijk voor mij was te leven,
afgesneden van je schaduw die me verblind heeft
bij mijn geboorte met jouw stevige brandmerk.