De muze van Jan Hanlo
Door Tom Kellerhuis
En een dag later dicht hij:
Hij is nu naar de cinema.
Mohamed, ...ben je mijn vriend?
Mooie mooie mooie Mohamed.
Eigenlijk is dichten hier te veel gezegd. Hanlo schreef na 1960 nog maar sporadisch poëzie - hij had als dichter zijn zegje wel gezegd - en het laatste gedicht dat is opgenomen in zijn verzameld werk, dateert van 1967. Dat heet, toevallig of niet, ‘Over kinderen’.
ieder kind ruikt afgebrand
voor wie zullen wij knielen
(uit: Verzamelde gedichten)
‘Afgebrand’ staat hier tegenover ‘steriel’ en ‘van marmer’ tegenover ‘bewegen’. Maar ook weer niet helemaal want afgebrand is in wezen steriel. Maar iets dat steriel is, is van bacterieën ontdaan en heeft van zichzelf geen geur meer. Dit gedicht gaat over de kinderlijke onschuld tegenover het voortwoekerende en onvermijdelijke kwaad van de volwassenheid of het ouder worden dat natuurlijk in elk kind schuilt. Wij worden immers allen ouder. Tot de dood erop volgt en we volgens de diep religieuze Hanlo voor het aanschijn Gods komen te staan.
De volwassen Jan Hanlo wilde in het diepst van zijn gedachten kind blijven. Ook in taal. Zijn lijfblad was niet voor niets de Donald Duck. Zijn grootste wens was een brief afgedrukt te zien in diens brievenrubriek. Want in de kinderbrieven die daarin stonden, vond hij het antwoord op zijn talige zoektocht naar het onbevangene en de kinderlijke onschuld.
Heel wat aardser en minder onschuldig waren zijn daadwerkelijke pedoseksuele vergrijpen. In 1962 werd Jan Hanlo veroordeeld wegens het onzedelijk betasten van een vijftienjarige jongen op het racecircuit van Zandvoort. En hoewel hij niet verder was gegaan dan het losmaken van een knoopje, het strelen van een oksel en het woordje ‘schat’ in de mond nemen, kreeg hij twee maanden gevangenisstraf opgelegd, waarvan één voorwaardelijk met een proeftijd van drie jaar.
Jan Hanlo viel op jongetjes. Volgens zijn biograaf Hans Renders dacht hij daarbij niet zozeer in seksuele maar in erotische termen. In 1962 vertelde Hanlo - zo schrijft Renders in zijn biografie Zo meen ik ook dat jij bent - aan zijn psychiater een kinderlijke nieuwsgierigheid naar jongetjes te hebben, niet zozeer vanwege het genitaal contact.
Wanneer Hanlo zeven jaar later via een rondreis in Marrakech belandt, wordt de kat op het spek gebonden. ‘In Marokko werd duidelijk een beroep op zijn pedofilie gedaan,’ aldus Renders, ‘omdat de jongetjes daar, in tegenstelling tot die in Europa, het initiatief namen hém te benaderen.’
Hij ontmoet er Mohamed die direct een verpletterende indruk op hem maakt, een hoertje van nog geen dertien. ‘Aan de rand van het verveloze maar ook door buitenlanders veel bezochte terras van het voornaamste café op het Dzjemaä-el-Fna-plein hangt vaak een negerachtig Marokkaantje rond van - ik schat hem -
Collectie: Letterkundig Museum. Foto: Rob Mostert
13 jaar. Soms schiet hij in een ren het plein op wanneer hij in een schijngevecht geraakt is met een van z'n kameraden. Wij hadden al direct een zeker contact,’ schrijft Hanlo in
Go to the Mosk.
Na tal van omzwervingen met de jongen in Marrakech moest en zou hij mee naar Nederland; Hanlo kon niet meer van hem gescheiden leven. En na een ingewikkelde tour de force om de vereiste papieren en toestemming van de ouders te verkrijgen, mag de jongen uiteindelijk mee naar Nederland. Maar omdat Hanlo was vergeten een visum voor de jongen in Nederland aan te vragen, wordt Mohamed begin juni 1969 terug naar Marokko gestuurd.
Hanlo was ontroostbaar. Op 14 juni, amper drie maanden na de eerste ontmoeting met Mo, rijdt hij zich op zijn motor te pletter tegen een tractor. Volgens sommigen was het zelfmoord. Volgens anderen was het een ongeluk. Hanlo was namelijk op weg naar de ambassade om de nodige papieren te regelen om Mohamed weer terug naar Nederland te halen. Het kan heel goed zijn dat hij in zijn wanhoop op zijn Vincent 1000 cc is gestapt, met zijn hoofd bij Mohammed zat en in gedachten verzonken op een tractor knalde. Mohamed, die pas veel later hoorde van Hanlo's dood, heeft lange tijd op hem zitten wachten; de liefde was wederzijds. Inmiddels is Mohamed een in Marokko woonachtige potige veertiger, getrouwd en vader van twee kinderen.
Het werk van Jan Hanlo is verschenen bij uitgeverij Van Oorschot. Hans Renders' biografie Zo meen ik dat ook jij bent is verschenen bij uitgeverij De Arbeiderspers.
Auteursrechtelijk beschermd