Ars moriendi

§ Van enen clerck die den duuel begeerde te sien een exempel

EEn wonderlick dinck hebbe ick gehoert dat ick vmmer niet zwigen en mach. Doe deze voergenoemde philippus regueerde in zijnre touerijen ende in zijnre duuelijen vertelde hi een alte wonderlijcken dinck ende seyde to enen die mi dat selue voertgeseyt heuet. Ick wil v seggen een wonderlick dinck dat te tolaet ghesciet is in mijnre tijt. Doe in deser zeluer stat veel clercken studeerden van menigherhande landen in dye zwarte conste. verhoerden sommyghe iongelinghen van zwauen ende van beyeren van horen meyster menigerhande wonderlijcke ende onghelouighe saken. ende want si proeuen wolden ofte die saken oeck waer weren seyden si gemeenlick tot horen meyster ¶ Meyster wi willen datstu ons bewijste onsienlijke dinghen als du ons leerste. op dat wij vruchte vercrighen moghen van onsen studeren. want als wij dese consten weten ende van v gheleert hebben so moeten wi besoecken hoe dat wijse doen sullen. Die meister seyde ten solde hem niet dienen die consten te proeuen. mer si en lieten niet en af. Ten laetsten brachtse die meister op dat velt ende maecte mit sinen zweerde enen ronden cirkel ende vermaenden se bi haer lijf dat si binnen den cirkel bliuen souden. ende waert sake dat si vten cirkel ghinghen so solden si haer lijf verliesen. Hi gheboet hem oeck dat zij nyemant enigerhande gauen gheuen en solden. noch dat si van niemant enigherhande ghiften noch gauen ontfangen sou-

[fol. 10v]

uen. Hi ghink sitten van hem een wenich ende daghede tot hem mit zijnder bezweringhe ende mit zijne touerije den duuel. ¶ Rechteuoert waren die duuels daer teghenwoerdich in ghelijckenysse oft ghewapende ridderen gheweest hadden. ende oefende bijden ionghelinghe alle spelen der ridderscap. Nu pijnden si hem te vallen. ende nu vutreckede zij teghens hem speren ende zweerden. ende arbeyden neerstelick ende vromelicken dat si hem vten cirkel mochten trecken

§ Doe si aldus niet en vorderden verwandelde si hem seluen in ghelikenisse oftet schone maechden gheweest hadden ende maecten enen dans omme den cirkel ende toghen den ionghelinc myt menigherhande manieren tot hem. Van hem die alre scoenste verkoes dese clerc

Also menichwerf als si tot hem quam dansende alsoe dic boet si hem een gulden vingherlinck. Van binnen treckede si hem ouermits becoringe. van buten waert hi ontsteken van haerre minnen.

¶ Doe si dit dicke hadde ghedaen so waert die ionghelinck verwonnen. ende reckede vut sinen vingher omme te ontfanghen den rinck vander schoenre ioncfrouwen. Rechteuoert treckede si hem wt den cirkel ende brocht hem en wech ende men mocht niet sien waer hi bleef

§ Doe desse ionghelinck gheuanghen was waert die schare der duuelen verwandelt in enen onstuerighen wint. Die discipelen riepen iamerlijken ende die meyster quam toe lopen. si clagede hem alle vanden roue haers ghesellen. Die meister seyde hem. Ick bin des zonder zake. Ghi dwonct mij daer toe ende ick hebbet v te voren gheseyt ghy en zult hem nummermeer weder sien. Die discipulen seyden ghemeenlic. Ten si dat ghien ons weder brengheste wij zullen di doden. Die meister hadde anxt voer zijn leuen ende daer omme seyde hij totten discipulen. Ick sal besoecken ofte enich hopen in hem is. Ende hi daghede tot hem die prince der duuelen. ende brocht hem in sine memorie den getrouwen dienste daer hi hem altoes in ghedient hadde ende seyde dat zijn lere zeer waer te verspreken ende dat hem zijne discipulen wolden doden ofte hi moste den ionghelinck weder brenghen.

¶ Die bose gheest hadde medelijden mitten meyster ende antwoerde hem seggende aldus. ¶ Ick zal morghen te daghe enen raet houden omme dijne zaken in dezer stede daer omme weest daer teghenwoerdich ende moechstu hem mit enighen ordel weder crighen dat is mij lief. Wat meer Totten gheboden des princen waert daer ghedwonghen die raet der boser geesten. ende die meister claghede van dat grote onrechte dat in sinen discipel was ghedaen. ¶ Dye wedersake seyde aldus. Heer ic en hebbe hem gheen onrecht ghedaen noch gewelt. hy heuet sinen meister onghehoersaem gheweest. hi en heuet niet gehouden dat hem zijn meyster beuolen hadde

§ Doe si aldus teghens een keuen so

[fol. 11r]

vraghede dye prince enen bosen gheeste die bij zijnre siden sad vanden strenghen oerdel ende seyde aldus. Du biste een houet ende een onderscheyt onzer zaken. ende du en ontnemes niet enighe personen. die waerheyt verclaerstu altoes. daer omme ontbinde ons die vraeghe desser twistinghe. Die duuel antwoerde. Ic oerdel datmen den ionghen zal weder gheuen sinen meister. Rechteuoert keerde hi hem totten wedersaken. ende seyde aldus Ghif hem wederom over want du waerste hem alte aenstormich.

¶ Doe die ander duuels dit ordel volvorden waert ouermits den gheboden des richters in die selue vre die clerc vut der hellen weder omme ghebrocht tot sinen meister. ende waert hem weder ghegheuen. ¶ Alte hans als diet ghesciede verghenck die raet des duuels. Hier nae quam die meyster mitten clerc seer blidelicken mit alre ghenoechten ende vrolicheyden tot sinen discipulen. Deses voerghenoemden clercs aensichte was also magher ende bleeck ende die varwe die was alsoe verwandelt oft hi in dye selue vre vut den graue opghestaen ware Het en was gheen wonder. Want hij hadde ghesien alle die anxtelijcke pinen der hellen. ¶ Daer nae vertelde hi openbaerlick alle die verueerlijcke pijnen die hi ghesien hadde. ende voerseyde die menschen alle pijnen die dye zundighe menschen liden mosten. Voerwaer die hem hier niet aen en spiegelde noch gheen exempel aen en name die zoude mitten duuel ende mitten onghelouighen touenaren deze zelue pijne moeten lijden daer desse voerscreuen clerck een tuychenisse van is. ¶ Als deze clerc dit den menschen opter eerden vertelt hadde alle die pijne die hi inder hellen ghesien ende besmaket hadde beterde hi zijn quade leuen. ende liet af die quade ongheloue der toueryen Hi is in een cloester ghegaen ende heeft zijn quade leuen verandert in een leuen der volcomenre penitencien. Ende hij heeft alle zijn leuen voleyndet in so groter oetmoedicheyt ende in doechden. dat alle die ander moniken een exempel der oetmoedicheyt ende der doechden aen hem namen. ende gheen touerije noch gheen ongheloue en is na dier tijt in hem gheuonden. ¶ O vutuercoren mensche en hebbe vmmer gheen betrouwen noch geen ongheloue inden duuel. betrouwet in cristo ihesu onsen here ende en ghelouet noch touerije noch duuelije

Want alle die ghene die in dezer ongelouen steruen die en moghen nummermeer bi gode comen. mer ewelick moeten si mitten duuel haren meister bernen mit ontsprekelijcker pijnen. ¶ Och hoe verblint zijn deze snode vermaledide touenaers die haer sielen den duuelen ouergheuen ende verdoemen hem zeluen ouermits haerre quader onghelouen. Si dienen den ghenen die anders geen loen gheuen mach dan die ewighe verdoemenisse.¶ O vermaledide touerije brencstu den mensce in de helsche pine zo ist van noden datmen v versmaet