Arsenaal. Jaargang 5

[p. 35]

Dagboekflitsen

Er werd mij de vraag gesteld of ik een algemeen criterium kon bepalen om uit te maken of een daad goed of slecht is.

Ik was evenwel van oordeel dat in deze uiterst kiese aangelegenheid geen algemeen-geldende normen konden bepaald worden. Elk geval dient m.i. afzonderlijk beschouwd en wordt steeds subjectief beoordeeld.

Daarenboven zijn de begrippen goed of kwaad uitermate relatief. Mijn vriend was nochtans slechts ten dele accoord aangezien hij zelf een criterium had bepaald dat, aan de werkelijkheid getoetst, in vele gevallen zeer practisch gebleken was: een daad is slecht als er door die daad een mens benadeligd wordt.

Ik ging echter enkele uiterste gevallen uitzoeken en hier bleek hoe moeilijk het was het criterium toe te passen.

Dit sluit evenwel het belang van deze maatstaf niet uit. Integendeel!

* * *

‘Trouw’: een woord dat, evenals zovele andere, door de mens gebruikt wordt om zijn verregaande trouweloosheid te verdoezelen.

De dichters schrijven over eeuwige liefde en niet zodra is de inkt, waarmede ze dit woord neerschreven, gedroogd of ze vergooien zich aan een deerne, zweren opnieuw trouw om 's anderendaags bij een andere te slapen.

Hoe meer men nadenkt, hoe meer men beseft hoe gevaarlijk het woord is.

Een wijs man moet inderdaad iemand zijn die het verleerd heeft te spreken want elk woord is verraad aan het innerlijk.

* * *

Nieuwsgierigheid volstaat bij een vrouw soms om zich in een midden te bewegen niettegenstaande ze zeer goed weet dat ze er niet thuishoort en er niet gewenst is.

* * *

De mens kan soms door zijn fantasie de toekomst tarten, zo erg zelfs dat het vertellen van totaal denkbeeldige gebeurtenissen volstaat om deze gebeurtenissen eens werkelijkheid te doen worden.

Hier beïnvloedt het verleden dus de toekomst. Immers, de

[p. 36]

fantasie van de mens bouwt met materiaal uit de persoonlijke kennisbron, dus met elementen die in het verleden binnendrongen in het bewustzijn.

Aldus wordt elke chronologie ondersteboven gegooid.

* * *

Wie per se schrijven wil doet best zich te oefenen in het letterlijk overschrijven van meesterwerken. Het is een goede oefening om een sierlijk handschrift te verwerven.

Wie echter uit innerlijke dwang schrijven moet, doet best zich aan niets of aan niemand te storen en te schrijven.

Opletten is echter de boodschap, want ook dan kan 't verkeren!

* * *

Bij mensen die we doorgaans niet goed kennen zijn we vaak geneigd vele goede eigenschappen te vermoeden. Nochtans zou onze ervaring ons moeten leren steeds en onder alle omstandigheden op onze hoede te zijn.

* * *

Corruptie, dwaasheid en pose zijn de onderscheidingen waarmede het grootste deel van de gezaghebbers zichzelf bekroond hebben.

* * *

De schrik om belachelijk te schijnen doet ons vaak een clown zijn, zoniet uiterlijk dan toch innerlijk.

* * *

Schoonheid: als de mens zichzelf vergeet in de aanschouwing, de lectuur, het beluisteren van een werk heeft men te doen met schoonheid..... ten ware het uitschakelen van het ‘ik’ tot de slaap heeft geleid.

* * *

Men mag nooit vergeten dat de waarheid uitgaat van de mens, van een sterfelijk wezen, dat zich het allergrootste heeft tot taak gesteld. Zulks is betekenisvol om de kleinheid en de grootheid van de mens te bepalen, zijn falen en zijn kracht, zijn onbegrensdheid en zijn beperktheid. Doch als we dit alles even sceptisch bekijken kunnen we moeilijk een glimlach onderdrukken.

De mens heeft zich dus een taak gesteld (het achterhalen van de waarheid) waarvan hij het bereiken als een onmogelijkheid heeft gepredestineerd.

[p. 37]

Welk een dualiteit spreekt hieruit en welk een onzin: iets willen bereiken dat niet bereikt kan worden, althans volgens menselijke beweringen.

Dit is het zo beruchte weten van het niet-wezen (docta ignorantia).

* * *

Aforismen halen wij gewoonlijk uit een boek wanneer ze in ons kraam passen.

* * *

De grootheid van de mens schuilt niet alleen in verbazende wijsheid, in ruim gevoel of grote redelijkheid, doch in de moed om ongelijk te durven bekennen.

* * *

Hoe belachelijk een mens ook is toch verdient hij urenlange aandacht voor zijn onnozel bedrijf.

* * *

De essentie van de wereldliteratuur zou ten slotte in een woordenboek (zakformaat) samen te bundelen zijn. Minne heeft gelijk: ook ik houd van romans in 20 lijnen.

* * *

Reeds dikwijls vroeg ik me af waarin de zeer speciale bekoring bestond die we slechts bij de lectuur van een paar werken terugvinden.

Tothiertoe was dit bij mij het geval met Van Suchtelen, Shakespeare, Daisne, Wilde, Herreman, Gijsen, Miller, Lawrence, Wilder, Du Perron, Colle, Vermeylen, Gide, Huxley, Maugham, e.a.

En nu meen ik - morgen denk ik er wellicht anders over - dat deze auteurs het door mij gedroomde leven projecteren in een milieu waarvoor ik psychisch voorbestemd ben.

Zo zou het te begrijpen zijn dat een werk dat subliem is voor een bepaalde persoon, van geen betekenis is voor iemand anders, omdat deze laatste in zich een droomwereld draagt die geen gelijkenis vertoont met deze van de eerste. Zo zal een overtuigd christenmens nooit de wezenlijke schoonheid kunnen aanvoelen van een gedicht van bv. Baudelaire of een roman van bv. Wilde. Anderzijds ligt m.i. een even grote bekoring in het verwoord zien van gevoelens of gedachten die in ons reeds lang gistten maar uit impotentie tot vormgeving geen gestalte konden aannemen.

* * *

[p. 38]

Muziek brengt het gehele wezen in opstand, maar ze brengt het ook tot rust.

* * *

Het volstaat met in de wereld slechts een paar vrienden te hebben die u begrijpen. Met de rest doet ge alsof én de wereld, én de mensen én het leven u helemaal niet deren. Tracht vooral niet te twisten met mensen die u toch niet begrijpen kunnen. Ze zouden u een zot noemen. Dit is alleszins vernederend voor uzelf (laat ons eerlijk zijn) en moet dus vermeden worden.

* * *

Gewichtigheid en ernst zijn doorgaans poses om onbenulligheid te camoufleren.

* * *

Een kunstenaar moet twijfelen aan zijn kunst want het is de twijfel die bezinnen doet.

* * *

Wees voorzichtig als u humoristische zinnen leest. De grootste smart heeft vaak de woorden tot humor verwrongen.

* * *

Niet wat we schrijven heeft zo'n overweldigend belang, maar wel hetgeen ons deed schrijven, want dat is het leven dat ons tot een daad heeft gedwongen.

Enkel dit leven, in zijn oneindige schakering, terugvinden in een woord, een zin of een vers, heeft wezenlijk belang. Dat ook is eerst waarachtige kunst: door het woord adequaat de toestand waarin men verkeert aan de lezer opdringen, suggereren. Want noch het woord, noch de beeldspraak hebben belang, maar wel het contact, de communie van twee zielen (lezer en schrijver) die elkaar benaderen en in die benadering verheffing vinden.

Levensdiepte peilen leidt tot grootmenselijke groei. Mens worden in de schone, goede, waarachtige betekenis door de kunst: ziedaar de ethische opdracht van de kunst die zulks bereikt doorheen esthetische mysteriën.

Ook een dichter handelt niet Deus ex machina. Hij schept uit het materiaal dat hij voorhanden heeft, ‘zijn’ materiaal: het leven en de mens.

Hieruit volgt dat hij enkel het menselijke en het levende kan openbaren.

* * *

De mens gelooft gewoonlijk hetgeen hij graag gelooft.

Rik Lanckrock.