Arsenaal. Jaargang 4

[p. 31]

De zoon van Balten

De Familie van Fille Korneels is er altijd één van een bizondere soort geweest. Gene goeie, zeiden de mensen. Kon het ook anders. Wie Balten Korneels gekend heeft zal wel beseffen wat voor ne vent de zoon moest zijn. Dat blijft zo een beetje in de familie.

Balten dronk. Balten dronk veel. Hij leefde van de zuip zeggen zij die het schijnen te weten. Balten was metser. Meer dronken dan nuchter stond hij steeds op z'n stelling. Die aap zou nog eens z'n nek breken. Maar die aap brak zijn nek niet. Wanneer hij soms dreigde achterover te slaan, dan vloekte die Balten zo geweldig, dat de planken zelf krakend onder hem begonnen te godveren. Of die vloek tot veel diende valt moeilijk te bewijzen. Maar dat hij zich nuchter vloekte stond vast. En Balten stond weer kaarsrecht op z'n stelling alsof hij in geen acht dagen een pint gezien had. Verschrikkelijk vloeken kon hij. Volgens hem paste dat bij de stiel. En ne mens die veel vloekt moet er op tijd eentje pakken. Soms liep hij van z'n werk weg. Recht naar een staminee in de buurt - ne metser moet veel stof slikken. Niet dat Balten zo ne geweldige luierik was, maar als de drank ne mens te pakken heeft...

Het gebeurde soms dat hij 's avonds, in de donkere nog op z'n stelling stond. Dat moet af, zei Balten. En af moest het, al werd het middernacht. Als de mensen dan vroegen of hij daar nog zag, dan kon hij soms razend worden... en dat het gotver nog klaar genoeg was om seffens eens op hun bakkes te komen kloppen.

Balten is niet oud geworden. Amper veertig jaar voor ne mens lijk ne boom, ga daar maar eens mee te biechten. Van wat hij gestorven is? Daar mogen we naar raden. De beste dokteurs konden er kop noch staart aan krijgen. Niet dat die heren zo slim zijn, als ze zich voordoen, maar soit, Balten is altijd bij z'n verstand gebleven. En eens dat vijf van die heren rond z'n bed stonden heeft hij woedend naar de nachtpot gegrepen en die deftige lui mochten zich spoeden het gat van de deur te vinden. Hij had hun suikerwater niet nodig, begot. Hij gaf Fille, die toen tien jaar was, geld. Ne liter cognac, zei Balten en dat hij zich gotver wel zelf zou genezen. Ne liter cognac voor pa, zei Fille, in de winkel, en dat pa zich gotver wel zelf zou genezen. En de metser dronk. En Filleke moest ook eens drinken. Ge wordt, gij ne goeie, zei Balten.

Toen vrouw Korneels vroeg of ze niet eens naar de pastoor zou gaan, vloog Balten uit, dat hij liever die kraaien hun hielen zag dan hun kwezelaarsgezicht. Maar enkele dagen later zei Balten dat als Lien nu wou... En Lien naar de geestelijke.

Balten zei dat hij nogal kurieus geleefd had en dat hij de

[p. 32]

vrouwen eens graag tegen z'n jas trok. Of Meneer Pastoor ook dikwijls dorst had? Daar antwoordde meneer pastoor niet op. Balten moest zich vol vertrouwen aan God geven, zei die pastoor, indien... enfin ge verstaat me wel. Ja, ja, ik versta U, zei Balten.

En op een avond riep hij z'n zoon en z'n wijf bij zich. Wijf, zei Balten, ik heb je nogal last aangedaan, maar dat ze toch niet kon zeggen dat hij haar ooit iet of wat te kort had gedaan en dat het met hem naar z'n einde liep - hij voelde dat, hier van binnen.

Dat knaagde daar van binnen, zei Balten, allemaal naalden. Maar dat er een andere in z'n plaats zou komen en hij wees naar Filleke. Deze wist niet goed of hij moest lachen of wenen. Hij zag z'n vader daar liggen. Hoe mager en oud die geworden is, dacht Filleke. Hij had horen zeggen dat de metser het niet lang meer zou trekken. En Fille wist wat dat zeggen wou. En plots was hij verheugd: hij zou nooit meer slaag krijgen. Hij keek nog eens naar z'n vader, die het niet lang meer zou trekken, naar de lege cognacfles op het vensterblad en verwonderd naar z'n moeder, die weende en zei dat hij altijd goed voor hen was geweest.

Toen Fille niet meer naar school ging, was hij dertien jaar. Hij trok een lange broek van Balten aan en ging werken naar de suikerfabriek. Er kwamen twee heren bij Lien die vroegen waarom haar zoon, Theophiel Korneels, niet meer naar school ging. Lien zei, dat de heren dat moesten verstaan, dat Balten bijna drie jaar dood was en dat ze toch moesten leven. En de heren verstonden dat, omdat ze niet gewoon waren in zulk een kot lijk dat van Lien te komen. Want Lien was niet van de propersten. Ze spraken enkele woorden Frans tegen elkaar en de oudste zei, ça va. Ze stampten het stof van hun verlakte schoenen en gingen.

Fille groeide op in de suikerfabriek. En 's Zaterdags gaf hij z'n pree af buiten dat wat hij achterhield en vroeg z'n zondagsgeld. Lien zei dat hij juist z'n vader werd. Als Lien kloeg dat zij het niet meer gedaan kreeg en hem zoveel geld niet meer kon geven, snauwde Fille dat hij het dan wel op een ander zou gaan halen. Want Fille had veel geld nodig. Hij was nog maar zestien toen hij op z'n tien vingers z'n lieven niet kon tellen en nog veel minder z'n dagelijkse pinten bier. Ganse nachten was Fille nu weg. Als een gendarm in de straat passeerde kreeg Lien telkens de bibberziekte en ze sloot vlug de deur. Fille ging ook niet meer werken. Met werken worden arme mensen niet rijk, zei Fille. En Lien zweeg, want er kwam geld binnen. Veel geld. Ze zou madam kunnen zijn. Dat wist Lien, maar ze deed het niet. De geburen zouden vragen... en daarom blijft ze dezelfde Lien, lijk in de tijd van Balten-zaliger.

Fille was twee maand soldaat toen de oorlog uitbrak. Fille

[p. 33]

zei dat het niet lang zou duren en voor hem duurde het niet lang, want twee, drie dagen later was hij weer thuis, in burger. En Lien bezag hem. En Fille zei, foert en dat het allemaal onnozele kloten waren, die bleven voortvechten: omdat dat geen oorlog meer was, en omdat een officier niet beter was dan ne simpele soldaat.

De oorlog was een jaar aangang toen Lien stierf. En Fille, zei, lijk hij in de tijd van Balten hoorde, dat hij haar nooit iet of wat tekort had gedaan.

En Fille verkocht het huis tegen ne goede cent, zoop alles op, laadde zijn meubels op een stootkar en trok naar het ‘gangske’. Daar woonden z'n vrienden en hij wist dat hij daar zou ontvangen worden. Het gangske was een achterbuurt die uitkwam in de Waaistraat. De oudsten wisten te vertellen dat het daar vroeger een verloren hoek was, waar de vrouwenrokken dikwijls omhoog waaiden.

In het ‘gangske’ stonden zes, zeven huisjes. De families ervan waren nauw met elkaar verbonden door een of ander geheim, waarop ze fier waren.

Zo zei bivoorbeeld Fien tegen Trees: een schoon kind, dat van Marie, waarop Trees: ja, maar Sander (haar man) heeft daar aan meegewerkt. Wel nu gij het zegt dat ziet ge, zei Fien.

Dat was zo een beetje traditie geworden. Als Sander eens goesting kreeg om 's nachts bij Marie tussen de lakens te kruipen dan lag Kobe bij Trees. Daar was alleen de blinde die zo oud werd als de straat en die steeds jammerde dat hij eens een groot dichter zou geworden zijn, maar...

En Fille werd ontvangen. Hij ging inwonen bij Gust en z'n wijf. Gust werkte in de fabriek, waar vroeger Fille gewerkt had. Blijf daar weg, zei Fille, en dat het niet met werken was dat zij er zouden komen. En er werd wat anders op gevonden. Fille en drie mannen van 't gangske trokken tweemaal in de week de Vlaanders in om zeep bij te halen, genoeg om door de anderen in de stad verkocht te worden. Fille zorgde er voor dat ook Gust met z'n zeep de stad in moest en daar had hij redens voor. Fille bleef dan alleen bij het wijf dat altijd kloeg en weende dat ze van Gust geen kind kreeg. En Fille nam haar mee naar boven.

Zekere dag kwam Gust vroeger dan naar gewoonte thuis en zag die twee daar bezig. Ik had het gepeinsd, zei Gust, saluut. Niemand heeft hem nog teruggezien.

En zo woonde Fille dan bij het wijf van Gust. En 's nachts kroop hij bij haar tussen de lakens. Als ze dan vroeg wat de mensen zouden zeggen, dan antwoordde Fille knakaf: de pastoor heeft ook een meid en is die verdomme beter en dat hij haar nog andere toeren van die pastoors zou kunnen vertellen.

Maar Fille had vlug genoeg van haar. Ge zijt geen wijf voor mij, zei hij, ge zijt niet genoeg gevuld en dat hij daar zijne

[p. 34]

pak niet aan had. En ze schreide. Ze zou dan maar gaan en ze zei nog wat over Gust. Moet ik soms niet fretten, vroeg Fille? En ze zweeg want ze was bang voor die wilde ogen.

In 't begin van de oorlog verdienden ze veel geld in 't gangske. De strenge kontrool belette hen echter dit mooi werkje voort te zetten. De arme mensen mogen niks verdienen, zei Fille, en dat de rijken niet moesten smokkelen en dat de kontroleurs het in die hun kot zelf brachten, de smeerlappen begot. En hij knorde zijn hart op. Doch enkele dagen later zei hij dat hij er z'n klak aan wreef want het wijf verdiende nu schoon geld. Ze kreeg soms een Duitser op bezoek. Dat is ook ne stiel, zei Fille.

Balten zaliger dronk veel. Doch vergeleken bij Fille was dat maar een klein beestje. De stamineebazen zagen hem graag binnenkomen. Ze verdienden ne schone cent aan hem. Hij was nog niet aan het buffet of z'n pint stond klaar en had hij het glas aan z'n mond. Hij likte z'n lippen af en, hetzelfde zei Fille. Hij kon daar zo twee uren blijven staan en altijd drinken, z'n lippen aflikken en hetzelfde zeggen tot hij een stijf stuk in z'n kraag had. Hij ging dan naar huis, troefde z'n wijf af en verweet haar Duitse hoer. Een beetje later vroeg hij dan: hebt ge veel geld verdiend vandaag?

Ook de bazinnen kenden hem goed en pinkten eens als hij binnenkwam, want Fille was ne man om verliefd op te worden meenden ze. Doch Fille had een eigenaardig karakter. Ze moesten bij hem met gene flauwe kul afkomen; zever in pakjes, noemde Fille dat. Een bazin die voor hem kwam staan in haar ondergoed en vroeg of hij geen goesting had kreeg een klinkende mep op haar verlepte snuit. Flauwe teef, zei Fille.

Neen, Fille had geen goesting naar zulke vrouwen. Hij moest kunnen vechten. Er moest strijd zijn en dan pas had hij goesting.

Eens zei zo een domme geit hem: hier kost dat niets. Goed zei Fille en hij ging mee boven. En toen ze naakt voor hem lag grinnikte hij: uw ene borst is kleiner dan de andere, en hij trapte het af.

Zo was Fille en ze noemden hem ne vieze kadee.

Fille wist niet goed waar met z'n tijd blijven en daarom ging hij dikwijls naar de vest, waar de Duitsers oefenden. En hij zag ze marcheren met hun smoel in de lucht. Als ik nu ne vogel was, dacht Fille, ge zoudt ze zien likken. En hij zag hoe ze hun benen tot boven hun hoofd wierpen. Jaja, zei Fille, maar als ze daarmee de oorlog zullen winnen. En hij gaapte eens luid.

Er kwam een heer in het gangske en vroeg aan de kinderen waar Fille Korneels woonde. Ze bekeken elkaar. Fille die woonde ginder, maar Fille Korneels... die kenden ze niet en ze speelden verder.

[p. 35]

Fille sliep nog. Hij kwam in z'n zwart, gescheurd hemd de trap af, keek eens kwaad naar het wijf en vroeg wat er scheelde. Of Fille niet bij de withemden wou komen, vroeg die heer. En Fille zei dat ze met die zever konden wegblijven en trok terug naar boven.

Doch 's avonds dacht hij er eens over na. Daar was misschien veel geld uit te kloppen.

En zekere dag belde Fille aan een hoog huis op een van die lange chaussées. Ne goeie dag, zei Fille, toen er een heer kwam open doen. Die heer bekeek hem eens van onder tot boven. Heb ik misschien wat van U aan, vroeg Fille. Ik ken U niet, zei die man. En Fille stapte de gang in. Zijt gij de chef van de witten. Fille zag die heer schrikken. Doe nu niet zo flauw man, zijt gij van de witten of van de zwarten. Ja, zei de man van de witten. Goed, zei Fille, en dat de witten wel wapens zouden nodig hebben. Die hadden ze nodig. Ik zal ze bezorgen, zei Fille, op voorwaarde...

En toen Fille vertrok had hij groot geld op zak.

Het was een regennacht toen Fille langs de vest naar de kazerne trok. Zijn kraag had hij recht gezet tot over de oren want het was verdomme ne koude nacht. Hij liep soms tegen ne boom. Fille zei dan gotver en ging verder. In de kazerne waren wapens en dat wist Fille. Hij was vlug de haag over. Ginder moest ne muur zijn. Hij kon niets zien vanwege de duisternis. Vijftig meter lopen. En hij liep.

En Fille liep zoveel hij geven kon. Hij sprong in modder en hij voelde het water langs z'n broekspijpen druipen. Maar hij bleef lopen. Dat waren toch reeds vijftig meter. Die duisternis toch ook weer. Zou hij dan begot toch mis zijn. En hij liep een andere kant uit.

En plots hoorde Fille een Duitser roepen. Kust m'n voeten, zei Fille en hij gaf al wat hij geven kon. Hij wist plots dat hij in het schijnsel van een pillamp liep en hij hoorde hoe de soldaat hem achternazette en dan staan bleef. Een korte knal verscheurde plots de stilte. Fille draaide zich om naar de Duitser die naderde. Hij lachte nog eens en likte de regen weg van z'n bovenlip. Smeerlap, zei Fille nog, en stortte neer.

Pieter Aerts