Arsenaal. Jaargang 4

[p. 32]

Litteraire Heksenketel
‘Golfslag’

Daar ik vanmorgen in de buurt van de Kon. Bibliotheek was schoot ik er in de gauwte eens binnen om in de tijdschriftenzaal te gaan snuffelen. En werkelijk, ik heb het me niet beklaagd. Na enkele andere uitgaven bekeken te hebben, viel ik op ‘Golfslag’, het tijdschrift der Katholieke Antwerpse Jongeren, (dat lijkt sprekend op K.A.J., maar ge vergist u, lezer) en daar ik van hun aanvalskracht al iets gehoord had en graag op de hoogte ben van onze litteraire keuken en de diverse steekspelen in dat mierennest, nam ik het jongste nummer dat er lag, nl. nr. 5 van de tweede jaargang en begon te bladeren. En daar ik me vooral aangetrokken voelde (voor één keer) naar een mogelijke uitdeling van muil- en andere peren, kwam ik snel op de laatste bladzijden terecht, waar de kronieken en de polemieken mekaar rendez-vous hebben gegeven. Ik moest al ras tot de conclusie komen dat al wie niet tot de Golfslag-stal behoort, met uiterste wantrouwen wordt bejegend, en 99 kansen op 100 heeft als Barbaros met een pak slaag aan de deur te vliegen. Want in deze stal viert ontegensprekelijk het hooggeëerde fanatismus hoogtij. Overal stoot men op scheldwoorden, spottende uitdrukkingen, brutale afwijzingen, insinuaties, dit alles geuit met een zelfzekerheid (of is het zelfgenoegzaamheid?) die een argeloze lezer zonder twijfel moet verbluffen. Niemand gaat vrij uit voor hun kwinkslagen en hun ressentiment, zou men zeggen, ook niet hun geloofsgenoten; alles en iedereen spuwen ze uit, zij alleen hebben het bij het rechte eind en zullen Vlaanderen en de wereld redden. Soms ziet men een kind zich wild en machteloos verweren tegen een troep grotere kinderen of grote mensen die het af en toen een prik geven om het op te jagen en het voor de rest met hun schaterlachen omringen. Even wild en doelloos gaan deze mannetjes te werk, doch het verschil met het vorige ligt hem hierin dat niemand ze opjaagt en dat de omringende kring maar weinig notitie van hen neemt. Is het misschien daarom dat ze zo geweldig te keer gaan? Indien ik hun dus door deze regels plezier doe door hen op te merken, zo gun ik hun dat plezier met al de gulheid waartoe ik in staat ben. Maar luistert nu eerst naar een paar staaltjes die ik niet nalaten kon te noteren en die ik hier tot vermaak en stichting van de lezer overschrijf. Ik heb er in alle argeloosheid des harten fijn deugd aan beleefd en daar zou ik u graag willen van meedelen. De mannen van Golfslag kunnen denken dat ik hier slechts gal wil spuwen, helaas dat zullen zij wel, doch ik zweer het u: slechts aan mijn

[p. 33]

goed-gezindheid wil ik uiting geven.

Het eerste stuk dat ik van dicherbij bekeek was opgenomen in de Essay-kroniek en getiteld: ‘De Spectator-Criticus’. Dat kon natuurlijk niemand anders dan Clem. Bittremieux zijn, doch die titel alleen bevatte zoveel venijn dat ik met het arme slachtoffer al compassie kreeg nog eer de eerste slag gevallen was. Doch de heer Adriaan de Roover, die het artikel ondertekende, zou me nog wat anders bezorgen, want om tot Bittremieux te komen nam hij een aanloop die niet van de poes was. Ik las: ‘Wij kunnen op geen grote critici bogen. Wel zal Lampo aandraven met August Vermeylen - wij achten hem slechts assimilator. Wel zal Paul de Ryck Marnix Gysen noemen - wij achten hem slechts egoïstisch diplomaat. Wel zal Firmin van der Poorten en Co Albert Westerlinck op een voetstuk zetten - wij achten hem slechts zwoegend akademicus zonder Aorta. Wel zal het liberale Arsenaal zich onder Jan Schepens' hoede stellen - wij achten hem slechts een flauwe kletsmajoor. Wel zal de Spectator zijn bediende Clément Bittremieux de feniks wanen - wij achten en hem minder dan min.’

Hiermee had niet alleen Bittremieux, doch iedereen in Vlaanderen zijn pak meegekregen. Het meest verkneukelde ik me bij het beeld van de ‘zwoegende akademicus zonder Aorta’. Nu is het de gewoonte dat men, eens aan het lachen, niet meer uitgelachen geraakt, en ik kreeg werkelijk bewondering voor deze nieuwe Savonarola, die inzake pamphletaire techniek mijn stoutste verwachtingen begon te overtreffen. Volgt dan een afkamming in regel van de arme Bittremieux, het ‘Spectator-flamingantisme’ (lees: halfslachtigheid) en tenslotte ook van zijn boekje over P.N. Van Eyck, dat totaal overbodig wordt genoemd, want: ‘Nergens treffen we een scherpe flits, een verrassende gloed, een gedurfde bladzijde’. Toen ik dat las zag ik de povere Clément al aan het zwoegen gaan om er voortaan toch maar flitsen uit te halen, om verrassend te gloeien, en te durven zoals De Roover in het begin van zijn artikel. Want zo moet een essay inderdaad geschreven worden, vind u ook niet, beste lezer? Morgen flitsen we er op los en gloeien we overal door. En wat zou volgens De Roover er een flits hebben kunnen inbrengen? Bv. de betekenis van Van Eyck ‘eens wat intrensieker met zijn tijdgenoten’ meten, of nagaan welke zijn invloed op de jongere generaties was. Doch voor zulke ‘confrontaties’ is wat meer nodig dan ‘tamme eruditie’. En dan volgt het verbluffend besluit, waarachtig een flits van 18 karaat: ‘Aldus missen wij in dit essay iedere spanning en luciditeit’. Ik moet u bekennen dat ik nog altijd niet begrepen heb. Van Bittremieux schiet niets meer over. Wat heeft een poging om tot de kern van een oeuvre

[p. 34]

door te dringen ook te betekenen, zonder de gloed van een durvende flits!

Ik bladerde verder, en daar viel ik op een stukje dat me bijna een jubelkreet ontrukte. Een directe aanval op Arsenaal ditmaal, of juister gezegd, op onze redactiesecretaris Remi Boeckaert. Wat zou die goede Remi nu ook weeral uitgehaald hebben? Het stuk heet: ‘De Vlaamse Gids en de Jongeren, of de wolf en de dwaze geitjes’. Op slag en stond voelde ik me een nieuwsgierig popelend geitjeshart krijgen. Eerst verkettert de schrijver A.d.R. (dat zal wel dezelfde De Roover zijn) het ‘burgerlijk dilettantisme’ van Jan Schepens, de kletsmajoor, die hier in zijn ware wolfsgedaante ontmaskerd wordt. Doch nu komt het: ‘Slechts één reflex (hij bedoelt flits) maken wij hier. Ook Remi Boeckaert, de jongen met “het verzuurde hart” heeft zijn woordje geplaatst. Hij vraagt zich o.m. af: “En wat heeft Moens ons nagelaten dan ongenietbare ontboezemingen van het VERFOEILIJKSTE ALLOOI?” - Wie denkt op een dergelijk laaghartig en gemeen plan zijn standpunt te moeten debiteren is de naam van letterkundige niet waardig. Wij weten niet uit welk boerendorp Remi de Zuurpruim komt gekropen, maar één zaak staat vast dat tien Boekaertjes, met of zonder verzetsdiploma, nog niet aan de knie van Wies Moens kunnen reiken, zelfs niet als ze op de schouders van Jan Schepens staan. Men hoeft daarvoor nog geen enthousiaste Moensiaan te zijn om zulks te onderkennen. Moest de gentleman Boeckaert het nog eens in zijn hoofd krijgen dergelijke vunzigheden te verklaren, dat hij dan liever op de Vogelenmarkt gaat staan, wellicht heeft hij er een grager publiek.’

Het kostelijkste is wel de vondst, Remi de Zuurpruim, vindt u niet? Al wie de glimlachende Remi kent zal er deugd aan beleven. En verder: arm verzetsdiploma, dat toont waar het schoentje nijpt, en nog veel armere achtervolgingswaanzin van A.d.R. Die brave Remi had zijn mening gezegd, ronduit, zoals hij dat gewoon is, en inderdaad ook ik kan de Moensiaanse bombast niet genieten, maar wat heeft de politiek in Godsnaam te maken met de literaire waarde van een werk! De reactie van A.D.R. getuigt van een volstrekte vorblinding en zoals ik zei, van achtervolgingswaanzin in de hoogste graad. Want het is natuurlijk zonneklaar dat Boeckaert dat enkel schreef met de bedoeling de Zwarten, op het ogenblik dat ze het onderspit delven, een valse slag langs achter te geven. Dat dit de mentaliteit is die er in Golfslag heerst, zal ik aanstonds door een ander voorbeeld aantonen. Haat en verbittering zijn slechte raadgevers. A.d.R. drijven ze tot een argumentatie die ongeveer op het volgende neerkomt: Ik heb gelijk want gij zijt een valse kerel en daarbij,

[p. 35]

ik kan beter schelden dan gij (hetgeen hij metterdaad bewijst). Dat men met zulke dialectiek inderdaad op de vogelenmarkt meer succes kan oogsten, wil ik niet in twijfel trekken.

Ook de gemoedelijke Basiel de Craene ontsnapt niet aan de furia van deze nieuwe beeldenstormers. Merendree is slechts geparlesant, mijne heren, geroezemoes, een zomer fait-divers, een dorpskermis, maar (hier spreekt men luider) géén stimulans, géén steekspel, géén durf, (hier begint men luid te roepen) géén bouwsteen, géén beweging, (bulderen!!!) GEEN IDEE.’ Dat alles gedrukt met grote toevoer van vette letters en vette drukletters. Getekend Hendrik Storm. Geen storm, quoi. Allons, Basiel, laat Uw kleed wapperen in de wind, maak van Uw Arcadia een verzamelplaats voor nieuwe kruisvaarders, maar zie goed toe met wie ge vertrekt, dat ge niet vaart als destijds Pieter de Eremijt met de kinderen.

En zo gaat het verder. Tot zelfs Sirius van ‘De Standaard’ moet het ontgelden. Wie had zoiets durven dromen! ‘Een journalistieke platbroekerij, een normenloze kritiek’ heet het. En weet ge wel waarom? Omdat hij in een critiek over Lampo De Pillecyn niet noemt. Op de eerste bz. van De Standaard ijvert men voor rechtsherstel voor de incivieken, doch op de laatste verzwijgt men een ‘eersterangsfiguur’ als De Pillecyn, omdat hij zwart is.

De jongens van ‘Het Daghet’, deze ‘adolescenten’ gaan al evenmin vrij uit. Want ook hier ontbreekt de IDEE en de Tara-boem. En al zulke onzin.

Voor mij was het tijd om te vertrekken. Het laatste wat ik zag, was dat ‘Nieuwe Stemmen’ in hoogst eigen persoon niet gespaard werd, en een ‘patronageblad’ genoemd werd, doch in een ultieme ‘flits’ bemerkte ik dat dit détail voorkwam onder de rubriek ‘Vrije Tribuun’, zodat de redactie van Golfslag hiervoor misschien niet aansprakelijk kan gesteld worden. Ze kan er nog spijt van hebben. De mensen die mij de Bibliotheek zagen uitstappen moeten zeker gedacht hebben, te oordelen naar mijn joviaal gelaat, dat ik zoëven zéér goed nieuws had ontvangen.

Ik weet niet of de andere nrs. van dit kalieber zijn, ik deed maar een steekproef, een ondeugende misschien, ik geef het toe, en ik veronderstel dat in de hoofdartikels ook wat goeds te vinden is,. Doch wat ik zag spreekt boekdelen voor de geest waardoor de Golfslag-ploeg zich bezield voelt. Wie bij elke gelegenheid, bij alle weer en wind roept: hou de dief, wie zich door iedereen op elk ogenblik van de dag aangevallen gelooft en wild en blind-fanatisch, en daarbij hulpeloos, in het ronde molenwiekt (...en in het ijle) maakt zich nodeloos en hopeloos be-

[p. 36]

lachelijk. In het land van Tijl en Reinaart is dat dodelijk.

Dat komt ervan, wanneer men aanzet tot een druk literair leven, als men te veel klaagt dat er geen leven in de brouwerij is, wanneer men roert in een mierennest. Maar kom, we zullen er om glimlachen en zeggen, met onze populaire Karel van Wynendale: het zal wel koelen zonder blazen. Laten we de ploeg van Golfslag ondertussen in haar onschuld maar geloven dat zij, en zij vooral, (indien niet: zij alleen) met haar beetje lawaai de letterkunde bevordert. Het kan ons nog genoeglijke stonden opleveren. Indien daar een bottend talent verzeild geraakt is zijn we volledig gerust: op tijd en stond zal het de bolster wel afrukken.

Ik had gezworen nooit over zulke prullen te schrijven. Het is echter uitsluitend geschied omdat ik een paar goede ogenblikken niet voor mij alleen wilde houden, en ook wel uit de ondeugende behoefte ook eens een speldeprik te geven. Bah, men moet niet altijd rondlopen met de schedel vol hoofdletters en tremolo's. En de tekortkomingen zien bij anderen kan ons misschien (ik zeg: misschien) weerhouden er zelf in te vervallen.

Erik van Ruysbeek