Arsenaal. Jaargang 4

[p. 24]

Brief uit Nederland
Charlotte Köhler weer op het toneel

De stadsschouwburg van Utrecht werd vandaag vereerd met het spel van een der fijnste artisten van Nederland. Charlotte Köhler trad op met een recital, dat reeds vôôr de oorlog bomvolle zalen trok, maar nu opnieuw het spontaan enthousiasme van het publiek deed oplaaien: het meesterlijk stuk van Pedro de Alarcon, Frasquita (El sombrero de tres Picos). Mevrouw Köhler is de creatrice van een bizonder aantrekkelijk, maar bizonder moeilijk genre: zij alleen, enige actrice, heeft het ganse stuk in handen, speelt alle rollen, en beheerst gedurende twee uur volkomen het toneel. We hebben in de Stadsschouwburg te Amsterdam Max Croisset gezien met ‘De Zachtmoedige’ van Dostojewski. Het was aardig, maar er werd gehoest, geniesd, de zaal was rumoerig, men voelde zich niet tot rust, niet tot volledige overgave gedwongen, het goddelijk vonkje ‘contact’ tussen acteur en publiek sloeg niet in, het was ‘dàt’ niet. En daar stond nu deze vrouw op de planken te Utrecht. Zij heeft het als eerste aangedurfd, zonder de steun van medespelers, zonder decor, zonder inleiding, zonder enig ander middel dan haar eigen sprankelend spel, een gehele wereld te vertolken, waarin burgemeester, bisschop, secretaris, agent, volksvrouw, burgemeestersdame, molenaar, molenarinnetje optreden, waarin de molen draait, de druiven rijpen, de zon schijnt, de nacht daalt, de ezels draven, waarin een zo intens leven aan de gang is als men zich in een Spaans dorp kan voorstellen. Het doek gaat op, en daar staat alleen een vrouw, in een wit kleedje en een rode sjaal. Anders niets. Maar zie, enkele bewegingen: daar tovert zij een huis, een molen, daar ligt een landschap te blakeren in de zon, daar doemt de kleine stad op, daar bloeit een zware wijngaard, daar leeft en beweegt ons Spaans molenarinnetje. Een zware stem: daar verschijnt haar man Lucas. Zij plukt de druiven, zij snoept van de tros. En gaandeweg, op een enkel teken van haar hand, schept zij als de Heer in Genesis, uit het niets borrelt een bruisende wereld naar boven. Een alleraardigste comedie ontstaat: een menselijke comedie, een prachtige burgerlijke farce, een onweerstaanbare caricaturale weergave van de mens met zijn kleuren en geuren, een ontroerende betuiging van huwelijkstrouw, een realistisch, romantisch, lachend en wenend, juichend en vertederd schouwspel. Frasquita en Lucas zijn volledig gelukkig, en geen twijfelt

[p. 25]

aan de trouw van de ander. Maar de lelijke amechtige burgemeester is verliefd op Frasquita. Met een list wordt Lucas op een nacht het huis uitgelokt. De Burgemeester zoekt Frasquita ap, valt in de molenbeek, wordt door Frasquita gered, wordt nat en ziek in bed gestopt, terwijl Frasquita zelf ijlings haar man achternarijdt. Maar Lucas, ondertussen teruggekomen, ziet door het sleutelgat de burgemeester, vertwijfelt, rent naar de stad om zich op Frasquita met de burgemeestervrouw te wreken. Maar vôôr het nobele gerechtshof dezer edele dame, komt alles terecht: Frasquita en Lucas bleven trouw, alleen de burgemeester heeft een belachelijke en idiote rol gespeeld.

Maar deze mensen leven! Het is niet Charlotte Köhler die speelt, maar het is, in een duizelingwekkende opeenvolging, een gesprek tussen een kleine dikke man met spillebeentjes en een bochel, een oude handenwrijvende zalvende bisschop, en een ronde burgerlijke goedgehumeurde molenaar; en een verwaande geaffecteerde bedachtzame advocaat, en een spitssnuitig martertje van een agent, en een purperdik opgeblazen secretaris, die stilaan dronken wordt, en een hoogadellijke dame burgermoeder der stad, en een babbelzieke huishoudster. En het is door alles heen een springlevende Frasquita, klaterende waterval.

Een waaier, de druiven, de ezel, het geweer, de pistolen, de..., maar waar zijn al deze dingen? En die kleine rode sjaal is nu een cape, dan een mantilla, dan plots de sjofele sjerp van een volksvrouwtje, - en die daar zo dik zit te lachen is de secretaris, maar nu is het de bisschop die God zegent, en nu is het de stotterende dorpsagent. En - het is een artiste, met een zo menselijk-ruim, zo mild en grootmoedig hart, dat zij zichzelf naar de hoorders werpt: hier, mijn bloedende waren, mijn tintelend leven, heel mijn ervaring, mijn lijden, mijn liefde. Het is een vurige verbeelding, een scherpe opmerkingsgave, een rinkelende taal, een tactiek en intuïtie van bewegingen en houdingen (een schouderlijn, de tekening van een hand), een verve en vlam in de typering... We hebben Georgette Hagedoorn in Amsterdam begroet. Wanneer wordt Charlotte Köhler in België genodigd?

Kristien D'haen.