Arsenaal. Jaargang 3

[p. 179]

Stilte
Een fabel van Edgar Allan Poe

De toppen der bergen liggen in sluimer; de valleien, de rotsen en de grotten zijn zonder geluid.
Alcman

‘Luister naar mij’, sprak de Demon, zijn hand leggend op mijn hoofd. ‘De streek waarover ik u spreken wil is een akelige streek ergens in Libië, aan de oevers der Zaïrerivier. En daar, daar heerst rust noch stilte.

‘Het water der rivier heeft een safraanachtige, ongezonde kleur; en het loopt niet naar zee, maar ligt eeuwig te trillen, onder het gloeiende oog der zon, onstuimig en krampachtig in zijn beweging. Langsheen de oevers van deze rivier met haar modderachtige bedding, strekt zich, op een afstand van verschillende mijlen, een bleke woestijn van waterlelies uit. Zij zuchten mekaar in 't gelaat in deze eenzaamheid, en heffen hun lange, spookachtige halzen ten hemel, en schudden langs alle zijden hun onvergankelijke hoofden. En er gaat van hen een gemurmel op als van een onderaardse waterval. En zij zuchten mekaar in 't gelaat.

‘Maar er is een grens aan hun rijk, en deze grens is een hoog woud, somber, verschrikkelijk. Daar is het kreupelhout immer en altijd in beweging als de baren der zee rondom de Hebriden. En nochtans, geen wind beroert de hemel. En de reusachtige, oeroude bomen wankelen over en weer met een machtig gekraak. En van hun hoge kruinen druppelt, drop na drop, een eeuwige dauw. En beneden aan hun stammen wringen zich vreemde giftige bloemen in hun onrustige sluimer. En boven hun hoofd vlieden de wolken, met een hoorbaar geruis, immer westwaarts, tot ze, als een neerstortende vloed, wegstromen achter de vlammende muur van de horizon. Nochtans geen wind beroert de hemel. En aan de boorden der Zaïrerivier heerst rust noch stilte.

‘Het was nacht, en de regen viel; en, wanneer hij viel, was het regen; eens gevallen echter was het bloed. Ik hield me verborgen in het moeras te midden der grote waterlelies, en op mijn hoofd viel de regen - en de waterlelies zuchtten mekaar in 't gelaat in die plechtige verlatenheid.

‘En almeteens kwam de maan schijnen door het dunne gordijn van de toverachtige mist, en zij scheen met een karmo-

[p. 180]

zijne licht. En mijn ogen vielen op een hoge, grijze rots zich verheffend aan de boord der rivier en waar de glans der maan op viel. En de rots was grijs van kleur, en akelig om zien en zeer hoog, - en de rots was grijs van kleur. Op haar stenen voorhoofd stonden lettertekens gegrift; en ik sloop nader door het moeras van waterlelies, tot ik de boord der rivier zeer dicht genaderd was, ten einde de lettertekens gegrift in de steen te kunnen lezen. Maar ik kon ze niet ontcijferen. En ik stond op het punt terug het moeras in te gaan, toen de maan heftiger te lichten begon met een scherpe rode glans; en ik wendde mijn hoofd, en ik keek nogmaals naar de rots en naar de lettertekens; en de lettertekens vormden het woord VERLATENHEID.

‘En ik keek omhoog, en op de top der rots stond een man; en ik dook weg tussen de waterlelies ten einde de man gade te slaan. En de man was groot en edel van gestalte, en, van de schouders tot de voeten, omkleed met de toga der oude Romeinen. En de lijnen van zijn lichaam waren nauwelijks te onderscheiden, - maar zijn gelaatstrekken waren die van een godheid; want duidelijk zichtbaar bleef zijn gezicht, spijt de sluier van de nacht, en van de mist, en van de maan, en van de dauw. En zijn voorhoofd stond breed als van een diep-nadenkend mens, en zijn ogen stonden vol harde zorgen; en, in de enkele rimpels op zijn wangen, las ik de legenden van verdriet, van afgematheid, van walg voor het mensdom en van verzuchting naar eenzaamheid.

‘En de man zette zich neder op de rots en lei zijn hoofd op zijn hand en liet zijn blik gaan over de verlatenheid. Hij bekeek de immer onrustige heesters en de reusachtige, oeroude bomen; hij keek hoger, naar de hemel vol beweging en naar de karmozijn-rode maan. En ik bleef verborgen liggen tussen de waterlelies, en ik hield de man in 't oog. En de man beefde te midden de eenzaamheid; - intussen groeide de nacht; en zitten bleef hij op de rots.

‘En de man wendde zijn blikken van de hemel af en zag neer op de akelige Zaïrerivier, en op de gele afzichtelijke wateren, en op de bleke legioenen der waterlelies. En de man luisterde naar hun zuchten en naar het gefluister dat van hen uitging. En ik bleef verborgen liggen in mijn schuilplaats en ik hield de man in 't oog. En de man beefde te midden de eenzaamheid; - intussen groeide de nacht; en zitten bleef hij op de rots.

‘Alsdan drong ik door tot de verre diepten van het moeras, en ik ging op het buigende woud der waterlelies, en ik riep de nijlpaarden die huizen in de diepten van het moeras. En de nijlpaarden hoorden mijn roep en kwamen, met de behemot, tot aan de voet der rots, en brulden luid en angstwekkend in de maanverlichte nacht. En ik lag stil in mijn schuilplaats en ik

[p. 181]

hield de man in 't oog. En de man beefde te midden de eenzaamheid; - intussen groeide de nacht; en zitten bleef hij op de rots.

‘Alsdan vermaledijdde ik de elementen met de vloek van het razend tumult; en een verschrikkelijk onweder vormde zich in de lucht waar te voren geen wind te bespeuren viel. En de lucht kreeg een doodse kleur door het geweld van de storm, - en de regen geeselde het hoofd van de man, - en het water der rivier trad buiten zijn oevers, - en de stroom spatte hoog op, als gemarteld, - en de waterlelies weenden luid in hun bedden, - en de bomen van het woud versplinterden in de wind, - en de donder rommelde, - en de bliksem viel neder, - en de rots wankelde op haar grondvesten. En ik lag verborgen in mijn schuilplaats en hield de man in 't oog. En de man beefde te midden de eenzaamheid; - intussen groeide de nacht; en zitten bleef hij op de rots.

‘Toen werd ik woedend en met de vloek der STILTE trof ik de rivier en de waterlelies, en de wind, en het woud, en de hemel, en de donder, en het gezucht der waterlelies. En de vloek kwam over hen en zij werden met stomheid geslagen. En de maan staakte haar pijnlijke tocht door de hemel, - en onbeweeglijk hingen de wolken, - en de wateren keerden weer naar hun bedding en zij bleven er, - en de bomen werden roerloos, - en de waterlelies staakten hun gezucht, - en in die uitgestrekte woestenij zonder einde was geen gefluister meer hoorbaar, niet eens de schaduw van een klank. En ik keek naar de lettertekens der rots, en zij waren veranderd; - en zij vormden nu het woord: STILTE.

‘En mijn oog viel op het gelaat van de man, en zijn gelaat was bleek van angst. En al meteens verhief hij het hoofd, zette zich overeind op de rots en luisterde... Maar geen stemme sprak in gans die uitgestrekte woestenij zonder einde, en het woord gegrift op de rots was: STILTE. En de man huiverde en wendde zijn gelaat af en vlood henen, hals over kop, weg, ver weg, in zeven haasten, zodanig dat ik hem niet meer weder zag.’

Er staan inderdaad mooie vertellingen in de boeken der Wijzen - in de melancholische boeken der wijzen die in ijzeren banden gebonden zijn. Er staan daar, zeg ik, schitterende verhalen in over de Hemel, en de Aarde, en de machtige zee, - en over de Genieën die heersten over de zee, de aarde en over de sublieme hemel. Veel wijsheid lag er ook in de woorden gesproken door de Sybillen; en heilige, heilige dingen aanhoorden eertijds de bleke bladeren die trilden rondom Dodona; maar, zowaar Allah leeft, de fabel die me de Demon vertelde, naast mij gezeten in de schaduw van het graf, houd ik voor de meest wonderbare

[p. 182]

van allen. En toen de Demon zijn verhaal had verteld schoof hij weer naar de diepten van het graf toe, en begon te lachen. En ik, ik kon niet mee lachen met de Demon en hij vervloekte me omdat ik niet meelachen kon. En de lynx, die immer en altijd huist in het graf, kwam er toen uit te voorschijn, nestelde zich aan de voeten van de Demon, en keek hem star in de ogen.

Vertaling: F. ADRIAENSSENS