Arsenaal. Jaargang 3

Slotaccoord.

Toen ik in het Februari-nummer van Arsenaal ‘Een andere Stem over Remarque's Arc de Triomph’ liet horen, lag het helemaal niet in mijn bedoeling de auteur van het boek in kwestie te verdedigen omdat zulks, zoals de heer Grub het uitdrukt, me een zalig gevoelen moet hebben bijgebracht. Ik had veeleer het inzicht de heer Grub duidelijk te maken dat hij in zijn bespreking van bedoelde roman het talent van de schrijver, van literair en psychologisch standpunt uit gezien, gevoelig te kort had gedaan.

Zoals men hierboven lezen kan, ben ik daarin niet geheel geslaagd en houdt de heer Grub staande dat ‘Arc de Triomph’ geen groot boek kan worden genoemd. Van de andere kant - het klinkt wel zo 'n beetje paradoxaal, maar dat is wellicht een der eigenaardigheden van Grub's wijze van redeneren - verklaart hij zich akkoord met al het goede dat ik van het besproken werk heb verteld. Als dit werkelijk zo is meen ik mijn voormeld artikel niet als nutteloos geweest zijnde te mogen beschouwen en zou ik hiermede de discussie kunnen laten eindigen.

Volledigheidshalve wens ik evenwel nog te wijzen op enkele punten, overigens van bijkomend belang.

Om te beginnen nogmaals die uitlating van Haake. Ik heb in mijn eerste repliek reeds voldoende aangetoond dat, naar mijn mening, die woorden, als uitlating, op de rekening van de naziagent dienen geplaatst en dat ze niet als weergave van Remarque's gevoelens tegenover Frankrijk als Natie mogen gelden. Dat die woorden in ‘Arc de Triomph’ voorkomen, lieve God, wie

[p. 135]

zal er aan denken dit te betwisten. Wat Grub zegt over ‘Lage stoot of een stoot in 't water’ komt hier weinig van pas. Het komt er ten slotte niet zo zeer op aan of Remarque bedoelde woorden ja of neen heeft neergeschreven, maar wel of zij al dan niet in den tekst voorkomen als een persoonlijke uitlating van Remarque zelf. En op dit laatste menen we ontkennend te moeten antwoorden.

Verder de kwestie van die drie verschillende uitgaven. In verband daarmede wil ik enkel opmerken dat ik niet kon veronderstellen dat de heer Grub boeken bespreekt aan de hand van onvolledige tijdschriftvertalingen.

Blijft ten slotte de fameuze wraakneming. Als ik niet reeds de vorige maal geschreven had dat Remarque duidelijk laat zien dat bewuste daad voor Ravic bevrijding beteekent van zijn verleden dat hem drukken bleef, voor hem dus wel degelijk een voldoening meebrengt, dan zou ik nog kunnen aannemen dat Grub op dit thema terugkomt. Thans echter moet ik geloven dat hij mijn vorige bijdrage niet erg aandachtig heeft gelezen. Wellicht ligt de fout eens te meer uiteindelijk bij Grub's onvolledige tijdschriftvertaling.

En hiermede treed ik af, zou Shakespeare's Brutus zeggen. Nochtans wil ook ik de heer Grub nog een raad geven: wanneer u in 't vervolg nog een buitenlands boek, in onze taal overgezet, bespreekt, tracht dan eerst en vooral een volledige vertaling in handen te krijgen.

F. ADRIAENSSENS