Arsenaal. Jaargang 2

[p. 412]

Te Oudenaarde aan de Schelde...
Pierre Devos
‘Jongere kunstschilder van zuiver gehalte’

Kinderkop.

Van op den Edelaere-berg heb ik Oudenaarde bekeken!

Achter mij liggen de ruggen van een landschap, dat ruikt naar de Vlaamsche Ardennen. Voor mij het grijze van een klein provinciestadje; de vallei van de Schelde; en dan verder de vlakke weg naar Gent.

Contrasten...

Heel het zuiden van Oost-Vlaanderen bestaat uit contrasten, vanaf de lucht tot de rijke kleuren der boomen en der aarde met de heuvelarabesken.

En weer bekijk ik het grijze provinciestadje.

En weer stel ik mij de vraag (ik stelde ze mij reeds zoo dikwijls): ‘Heeft Oudenaarde wel ooit een evolutie medegemaakt?’

Neem de enkele fabriekschouwen weg en men geraakt terug in de atmosfeer der vijftiende en zestiende eeuw.

1490 - Stilaan rijst de Sint-Walburgistoren naar omhoog en bekijkt goedig een ander juweel der Romaansche, vroeg-Gotische bouwkunst, aan den anderen oever der Schelde gelegen, de Onze-Lieve-Vrouwkerk van Pamele.

1527 - Hendrik van Pede is uit Brussel gekomen met een plan voor een stadhuis en begint te bouwen. Het wordt een symbool der Gothische evenwichtigheid.

In dit stadje leeft de jongere kunstschilder PIERRE DEVOS. Zijn naam doet mij denken aan sommige college-boeken, eigenhandig verlucht met allerhande figuurtjes, waaruit de nerveuse

[p. 413]

teekenaar meer trachtte te leeren dan uit sommige algebraïsche en meetkundige formules.

Om een boutade-toon aan te slaan kan men zeggen: ‘Dat het teekenen hem in het bloed stak.’

Het teekenen, schilderen en boetseeren zouden dan ook zijn levenslot en -deel worden. Hij ging zich de fijnheden van den stiel eigen maken aan de academie te Doornik en maakte er ‘proefstukken’ die (om een woord van Emile Langui te gebruiken) 95 op 100 verdienden.

Met de techniek in hoofd en vingers begon hij met een nooit voldaan enthousiasme te werken.

Nu en dan kwamen Jules Boulez en Suzanne Thienpont het werk van hun ietwat eigenaardigen jongen vriend en kunstbroeder bekijken... gevolgd door raadgevende discussies.

Uit die raadgevende discussies behield de eigenaardige vriend, die zeer graag een korten glimlach van verstandhouding van achter zijn baard laat doorkomen, hetgeen hij wilde behouden.

In zijn ruim atelier, waarvan het eene deel gewijd is aan de beeldhouwkunst en het andere aan de eigenlijke schilderkunst ontstond stilaan de persoonlijkheid. De oorlog werd voor hem een gelukkige tijd (het klinkt misschien paradoksaal) van innerlijke ontleding en zelf-critiek.

De kunst tot in haar minste spanningen kennen en begrijpen is ongelooflijk moeilijk, daarvoor zijn jaren en nog jaren overweging noodig.

Op zekeren dag bad hij het geluk in contact te komen met Permeke! Meteen opende zich voor den jongen kunstenaar een heel andere wereld. De fluïde kleurenweelde maakte plaats voor de weelde der grootsche vormen. Maar de kunst van Permeke kon niet de kunst worden van Devos. Permeke was Permeke, met de eigen karakteristieken, de eigen visie op menschen en dingen. Het kwam tot een vergelijking tusschen Boulez en Permeke (waarbij ook wel een Gust De Smet zou kunnen vernoemd worden), en tusschen die verschillende kunstexpressies heen zou Devos een eigen weg trachten te banen.

Het moest komen tot een ‘verloving’ tusschen wat ik zou noemen een zeker ‘atmosferisme’ en het hardere ‘expressionisme’.

Zijn eerste tentoonstelling in de zaal, Breughel te Brussel bewees, dat zijn werkwijze heel goed verdedigbaar was en zich aansloot bij de traditioneele streving naar Kunstexpressie (met hoofdletter.)

Emile Langui stelde zich de vraag (met bevestigend antwoord): ‘Bestaan er nog jongeren?’ en Charles Bernard kwam

[p. 414]

tot de conclusie dat er werk was te zien geweest van een schoon talent.

Een veertigtal doeken en beeldhouwwerken waren het resultaat geworden der lange meditatie.

Pierre Devos is eerst en vooral beeldhouwer. Zijn eerste werkjes (miniatuurkunst) getuigden van een impressionistische sentimentaliteit. Zich nooit tevreden stellend met het middelmatige en het contact met Permeke medehelpend, begon hij zijn gedachten ‘grootscher’ uit te werken.

De lijn werd soepeler, de vorm voller, de bewerking meer uitgemeten. De weg naar de reëele beeldhouwkunst werd voor hem geopend.

Op het terrein der zuivere schilderkunst is hij nooit blijven stilstaan bij een bepaald genre. Stillevens, landschappen, naaktstudies en portretten zijn om de beurt van onder zijn penseel gekomen.

Het coloriet doorliep verscheidene stadia: van rauw en hard werd het meer homogeen, ontstond de zachte, noodzakelijke harmonie. De zin voor constructie, voor compositie blijkt zeer scherp te zijn (heel zeker is de boetseerdershand hier niet vreemd aan), daardoor wordt de banaliteit meer en beter geweerd; de strijd tegen een zeker manierisme ofte gemaaktheid, tegen het te lieftallige krijgt een zelfbewust verloop.

Het stilleven ontstaat in het kader zelf, ‘de atmosfeer-omheining’, die sterk contrasteert met het eigenlijke object. Dit heeft als groot voordeel, dat de bloemen, het fruit, de eigenaardige ‘fetiche-beeldjes’ ons met meer reliëf en minder eentonigheid tot bekijken aangeboden worden.

Het landschap groeit uit de horizontlijn, die bij voorkeur een sombere tonaliteit aanneemt. Uit die horizontlijn rijst de lucht naar omhoog en worden boomen, huizen en menschen geboren.

Een nerveuse penseeltrek doet het geheel ontstaan in een niet te vette verflaag.

De naaktstudie brengt Devos het dichtst bij de beeldhouwkunst. Hier mag hij het terrein betreden der ‘levende constructie’. Hij doet het met een voorbeeldige handigheid. In de ‘Toiletjes’ verhaalt ons het soepele vrouwenlichaam, in een licht-roze of licht-bruine kleur gehuld, van zijn leven ‘voor den spiegel’. De karmozijnen, grijze of bruine omgeving wordt verlicht door rake verftoetsjes, waarvan de witte, gele, roze tonaliteit een symbool vormt van den grooten drang naar een meer op uiterlijkheden gericht leven.

Als portrettist zoekt Devos naar de psychologische gesteldheid van den mensch. Het groot probleem, dat de portretkunst met

[p. 415]

zich medebrengt, is nu eenmaal de scheidingslijn te kunnen trekken tusschen film of foto en kleurrijke, diepe weergave op doek.

Zoo het trekken dezer scheidingslijn heel wat moeilijkheden heeft opgeleverd, toch kwam zij tot stand. Het portref van een jonge vrouw krijgt als grondbeteekenis den overgang naar het ‘volle leven’. De blanke tint van het aangezicht steekt schril af tegen den donkeren achtergrond. In het bruine haar herinneren twee blauwe strikjes aan een kindertijd, die reeds tot het verleden behoort. Met een minimum aan picturale middels werd de gedachte uitgewerkt.

In die geest ontstonden de kinderkoppen, die kinderen, die menschen in wording zijn.

De confrontatie van de eerste met de tweede tentoonstelling was beteekenisvol. Al het goede uit de eerste had zich in de tweede vermenigvuldigd. Zij deed de mogelijkheid ontstaan tusschen de namen van Jack Godderis, Luc Peire, Rik Slabbinck, Jan Cox, Louis Van Lint en Piet Gilles deze van Pierre Devos te schuiven.

Te Oudenaarde werkt een jongere duchtig door. Hij behoort tot die generatie, waarbij de kunst in een gouden daglicht gesteld wordt en die niet bang is te bekennen, dat haar huidige productie een beginpunt vormt naar het betere. Het betere daf groeif uit het offer, zooals de huidige tijden gegroeid zijn uit de offers der oorlogsperiode.

Het gedenkteeken, dat Pierre Devos voor de gemeente Houthulst aan het houwen is, is er een voor de offerende jonge generatie.

Robert Depret.