Arsenaal. Jaargang 2

Ook voor den arbeider schrijft de dichter.

Het is niet alleen genoeg dat de dichter zich niet meer opsluit in zijn Ivoren-toren, het is niet alleen genoeg dat de dichter zich van elk intellectualistisch hermetisme ontdoet, hij moet tot het volk zelf gaan, hij moet leeren tot het volk spreken.
Dit is de moreele plicht van een kunstenaar: door zijn werk het volk verheffen door zijn kunstenaarsgaven de diepere gevoels- en geestesaders in de volksziel wakker schudden.
Doch, mocht zulks bereikt zijn, dan is het de taak van het volk even ontvankelijk open te staan voor de poëzie.
Het verheugt ons dan ook ten zeerste dat de KAJ-uitgaven willen pogen dit contact, deze band tusschen kunstenaar en arbeider tot stand te brengen. Speciaal te hunner intentie werd Dr. Paul de Ryck door de KAJ verzocht een bloemlezing samen te stellen der Vlaamsche lyriek uit de kwarteeuw tusschen de twee oorlogen.
Dit boek, ‘Bloei en Belofte’, zal vermoedelijk in September-October van de pers komen.
Dr. Paul de Ryck was zoo vriendelijk aan ‘Arsenaal’ een inleiding tot zijn werk af te staan. De Redactie houdt er dan ook aan hem voor deze attentie haar dank te betuigen.

De Redactie.

[p. 307]

Dr. Paul de Ryck.

Al wie zijn hart niet gesloten heeft voor de waardevolle dingen, die aan het leven kleur en diepte geven en het tevens veraangenamen, moet de ervaring hebben opgedaan dat het niet de poëzie is, die de geringste plaats onder die waarden inneemt. Het mag dan op het eerste gezicht bevreemdend heeten dat in de breedere lagen van het volk, steeds minder en minder gehoor wordt gevonden voor den arbeid der dichters, die de poëtische waarde scheppen. De belangstelling voor hun werk slonk naarmate zij beweerden een zuiverder opvatting van de kunst te huldigen en zich, in oeuvre, uitsluitend om de poëzie te bekommeren. Wanneer zij zich thans over het vastgestelde gebrek aan belangstelling beklagen, kan hun slechts geantwoord worden dat zij aan de bestraffing van hun ontrouw niet konden ontkomen.

Gaandeweg, naargelang het naamlooze volksgedicht de plaats moest ruimen voor het geïndividualiseerde werkstuk van een bepaald dichter, die zich van lieverlede - men ziet niet goed in om aan welke duistere eischen gehoor te geven - in een ongenaakbaren ivoren toren opsloot, voltrok zich een scheiding tusschen de wereld van den dichter en de wereld zooals zij is voor den man in de straat. De dichter vergiste zich toen hij den verkeerden indruk wekte, dat de wereld zijner emoties en inspiratie een andere was dan die waarin wij leven. Maar de leugen kwam niet aan het licht omdat de dichter metterdaad een àndere taal ging spreken.

Wij mogen ons nochtans niet laten verschalken want het schoon bedrog is duidelijk. Niet minder dan voor ons zijn de beperkingen van de schaarschte een werkelijkheid voor den dichter. Niet anders dan wij het zijn, wordt hij verplicht aan te schuiven voor de bedeeling van schoenbons en zooals wij, moet hij vrede nemen met een staanplaats in de overvolle treinen, die het reizen tot een onaangename karwei maken. Zijn dapperheid op het

[p. 308]

slagveld is van geen andere orde dan de heldenmoed van den naamloozen soldaat en zijn angst voor inslaande bommen is noch schooner, noch leelijker dan de schrik van het kind, dat wij pogen gerust te stellen. Hij slaapt, eet, maakt zijn toilet en draagt een hoed zooals gij en ik. En op het werk, dat hem een behoorlijk inkomen zou moeten verzekeren, wordt zijn loon met dezelfde afhoudingen verminderd als die van zijn directeur en van den loopjongen.

Met ons staat de dichter in de werkelijkheid van het leven dat voor hem, evenzeer als voor ons, eindigt met een begrafenis, die uitzicht geeft op hel of hemel.

Te talrijk zijn de dichters die rilde hinden najoegen, de kralen van 's liefjes halssnoer telden of door denkbeeldige maanlandschappen zwierven, terwijl de oorlog millioenen menschenlevens vernielde, weerlooze en wederrechterlijk van hun vrijheid beroofde gevangenen werden vergast, doodgemarteld of afgeslacht en ontkrachte vrouwen en kinderen werden onteerd. De waarden, van wat wij overeengekomen zijn de Westersche beschaving te heeten, worden in hun bestendigheid bedreigd terwijl onwezenlijke, levens- en wereldvreemde gedichten worden ‘gemaakt’.

Dat dergelijk leugenachtig werk onzen zin voor schoonheid niet meer beroert, moet niemand verwonderen. Van veel wanen zijn wij nuchter geworden. En de dorst naar poëzie, die door de massa aangevoeld wordt, zal maar gelescht worden door diegenen, die onze taal spreken, door diegenen die met hun werk ontroeren zooals een schoone bloem, een jonge moeder met kind of de bezielde en levend wordende schaduw van een door een kaarsvlam belicht kruisbeeld ontroeren en bekoren.

Ofschoon veel vormexperimenten in de poëzie niet van aard geweest zijn om de wantrouwende massa met de poëzie zelve te verzoenen, is het minder de vorm dan de inhoud die om hernieuwing schreeuwt. Het volstaat niet dat de poëzie haar voorwerp vinde in het leven van elken dag, in onze hoop en onze zorgen, in de schreeuwende sociale ongelijkheid, in den strijd dergenen die voor een schooner en waardiger leven en voor een nieuwe Christenheid ijveren. Dat voorwerp en die werkstof moeten, onder de scheppende bewerking van den dichter, een voor ons vertrouwde, eigen gestalte krijgen en levend, beroerend tot ons komen.

[p. 309]

Het is niet waar dat de massa ongevoelig blijft voor dichtwerk, dat aan die voorwaarden voldoet. De ervaring heeft bewezen dat men, met een welgekozen en goed vertolkt gedicht een gansche zaal met vijfhonderd en meer toehoorders kan ontroeren en meeslepen. De massa heeft dorst naar schoonheid. Bij velen ken hij onbewust aanwezig zijn, maar uitzonderingen zijn het die door de poëzie onberoerd blijven.

Om dat verlangen te helpen voldoen werd deze bloemlezing samengesteld en binnen uw bereik gebracht. Omdat het ons niet kon ontgaan dat onze menschen in de allereerste plaats gehoor zullen verleenen aan diegenen, die hun taal spreken en die in dezelfde omstandigheden leven als zijzelf, werd hier slechts werk samengebracht van Vlaamsche schrijvers van dezen tijd, die nl. tusschen de twee oorlogen hun eerste werk uitgaven of - zoo zij vroeger aan het woord kwamen - in die periode hun voornaamste werk lieten verschijnen.

Niet alle gedichten zijn van dezelfde waarde en sommigen zullen zelfs beweren dat van enkele dichters andere stukken konden opgenomen worden. Zij mogen theoretisch gelijk hebben, wij droegen practisch den last van de keuze, waarbij wij ons uitsluitend hebben laten leiden door de beschouwingen die hierboven werden gegeven.

Als het waar is dat wij gedichten hebben opgenomen, die volgens sommigen mochten achterwege blijven, is er ook een dichter die in dit werk ontbreekt, nl. Herwig Hensen, die vriendelijk maar beslist elke opname heeft afgewezen.

Wij hebben ons anderzijds de boekenbrandstapels herinnerd die, in het buitenland, onder bepaalde regimes, werden opgericht, de geheele beschaafde en vrije wereld hebben geërgerd, en algemeen, door alle weldenkende lieden, werden afgekeurd. Omdat wij steeds de meening toegedaan waren dat de poëzie slechts met poëtische criteria te benaderen is en als schoonheidsbron en cultuurwaarde niet van politiek standpunt uit te beoordeelen valt, is het ons des te gemakkelijker gebleken een denkbeeldigen brandstapel te vermijden waarop het werk van sommigen zou geslachtofferd worden. Deze tijd is zwanger van verleidingen om streng en hardvochtig te zijn in plaats van rechtvaardig, om in het teeken van den haat uit te stooten ook wie met de warmte der liefde tot nieuw leven te wekken is. Bij het samenlezen der hier aangeboden gedichten hebben wij ons op een serener standpunt geplaatst. De dichter in ieder geval buiten beschouwing latend, hebben wij ons alléén afgevraagd of het werk

[p. 310]

als zoodanig in aanmerking kwam om opgenomen te worden, en waar het antwoord bevestigend luidde, zijn alle andere beschouwingen achterwege gebleven.

Mocht het schoone in dit boek - waarin bloei en belofte samengaan - velen verzoenen met de poëzie die, zooals wij door de gedane keuze, hopen aangetoond te hebben, niet noodzakelijk geheimschrift moet zijn om te boeien en te bekoren.

Dr. Paul de Ryck.