Arsenaal. Jaargang 1

Lente.

Dit land baadt in een overvloed van bloesems, die aan de boomen botten tot rijke knop van nieuwe vrucht. Rose en wit, als het geurend kleed van de jonge bruid, die rein en beloftevol bloeit voor de oogen van haar man en van God.

En de eerste zwaluw duikt in een wentelvlucht door de witte poort van het erf als de meeuwen boven het luie water van de Schelde. Vandaag heb ik de eerste koekoek gehoord. Hij riep heel ver in de Sparrebosschen en de boerenarbeiders op het land rechtten den kromgegroeiden rug en lachten in de hoeken van hun mond.

En daar is Marieke, die voorbijkomt voor het eerst met den vierurenkoffie in een bloemekenskan. Ze stapt naar het Root op, naar de polderakkers van haar vader. Freed ziet haar voorbijkomen en roept:

- ‘Heui... Marieke...’

- ‘Dag...’ roept ze.

Ze praten een pooske over kermis Blakane, die op komst is met de ijsheiligen. Hij staat daar wijdbeens als een reus op de akkers van zijn vader: Basiel Ryckeboer... en als ze weg is denkt hij daaraan en aan dat Marieke van Pieter Meulemans' volk en monkelt.

En Vedastus in het kleine muffe notariskantoor schikt een bosje muguettes in een vaasje van rood porselein en knikt als hij Marieke voorbij ziet huppen.

[p. 253]

- ‘De godin trekt voorbij.’ mompelt hij zoo.

- ‘Hm.’ reageert Stoppel.

- ‘Daar schrijdt de lente.’ zegt Vedastus en Stoppel neuriet waarachtig een oud vooisken van uit den schooltijd, een twintig jaren her.

Maar de avond komt als een zegen over het land. Alom ligt de wereld in adventsche rust, vol verwachting op rijpend leven.

En Freed Ryckeboer stapt door het Root naar Pieter Meulemans' doening om te kouten over uitwisseling van jong pootgoed. En Vedastus rijdt over den smallen grintweg naar Pieter Meulemans' doening met de erfenisverklaring die geteekend worden moet.

Maar met Marieke praten zij over de lentekermis en vertellen van Molleke's nieuwe danstent, die van binnen vol spiegels hangt en het meisje lacht dat er kristallen van in haar oogen komen en de jonge mannen bidden de woorden als zoenen van haar smalle lippen.

Na het pootgoed komt het wisselen van diensten. Werkvolk en tuig. En na de erfenisverklaring komt het onderhandelen (waar geen haast bij is) over een verzekering tegen ongevallen met den dorschmolen bij de N.V. De Stroom. En avond aan avond klinkt aan den draaiboom van het hof denzelfden lach van het jolige Marieke en het zoete gebrom van die jongemannenstemmen.

Freed ontbreekt het eerst. Er is een koe bij hen thuis die rekening heeft en daar hoort een jonge boer bij te zijn. En al is het rood doodbloeden van de zon, het gesjirp van de krekels net eender als de vorige avonden, Vedastus wordt er meer door aangegrepen en het is net of het met Marieke net eender is, want langen tijd staan ze beiden bij den draaiboom en turen zwijgend over het avondland.

Dezen avond vraagt hij haar. Het ging makkelijker dan hij vermoed had, maar niet zooals hij het zich had voorgesteld. Het was brutaler en veel korter. Hij heeft haar hand zachtjes genomen en ze laat één oogenblik haar krullebol rusten op zijn smalle schouders, tot hij haar het ja-woord uit den mond kust.

Ryckeboer denkt er anders over. Nen hongerlijder... verdomme, verdomme nog liever nen boerenarbeider met schuppen van pooten... en kijk uit uw oogen kalf, kijk verdomme goed.

Freed vraagt haar. Hij staat met zijn pijp tusschen zijn

[p. 254]

groote tanden. Eén rust. Hij bestelt haar haast zooals hij een koe koopt, of een hark of zaaigraan. Ze kijkt uit haar oogen. Ja, zegt ze maar ze beeft en weet niet waarom.

En de zon houdt aan. Altijd zon. Het voorjaar is vroeg en goed. De mannen worden 's avonds moeër en trekken naar de Schelde, met een handdoek en een broek waarvan de beenen afgesneden zijn. Groote bonkige kerels met hoeken van schouders en zwaar behaarde borsten.

Den vrijdagavond van zomerliefkermis staan Freed en Vedastus daar, tegen den winterpoel op. Er hangt een groote zwijgende ernst over hen als bij de meeste mannen hier.

Het ploffend geklots van logge lichamen duwt het water open, breed en wijd, en de kringen van hun armen glijden dood op het gras van den dijk. Dan duikelen zij lang tot hun longen leeggezogen zijn en zij, naar adem snakkend, proestend het hoofd boven water zwieren.

Stroomop, stroomaf. De Schelde over, tot ze moe het lichaam even uitstrekken op den dijk. Dan praten zij. Kort. Als mannen.

Rauw getoet van een late boot die naar de brug vaart. Met één duik zitten ze onder water en de schipper staat lachend hun te bezien.

Het is een langenlastigen eind tot bij den boot. Het water zuigt en de armen worden moeër, maar het is een wedren met hun kracht, een mannelijke drift om het eerst bij den boot te zijn.

En de schipper lacht...

Als hun hand rust op den zijflank van den boot hijgen zij, maar het water zuigt, het zuigt nog meer en in hun spieren voelen zij de moeite na dat gevecht.

En de schipper lacht: ‘Dui-uik onder den boo-oot doo-oor’

Vedastus geeft het op. Hij voelt de loomte in zijn kuiten en zijn armen en plots wordt hij angstig om dat water... en dien boot, en dien lachenden schipper. Hij wendt het hoofd. Waar is Freed? Freed? Het water spoelt in zijn keel... moddersmaak... terug... terug naar den kant. Ginder. Hier. Boot. Water. Schipper. Bootwaterschipperginderkant. De schipper lacht. Freedschipper. Slaan, vechten, water en modder. Vechten met het water. Kant... Kant... Hulp.

Als een razend dier slingert hij zich door het klamme, drukkende water. Zijn hoofd duizelt. Hij spuwt: modder. Hulp.

[p. 255]

Als hij eindelijk het gras van den oever grijpt omgrijpen hem twee handen. Of hij meewerkt of niet, hij weet het niet. Hij klimt den oever op... doodmoe.

Langzaam opent hij de oogen. Marieke. Zij lacht gelukkig en wrijft met haar hand het wier uit zijn klamme haren.

‘Marieke.

‘Ja?

‘Waar is Freed?

‘Freed?

Radeloos loopen zij langs den dijk. Er komen menschen bij; Tistje Reynes, Bert van Miel Kados en jongens van den Scheldekant... Marieke is bleek als was en Vedastus huivert koud als hij naast haar loopt.

Aan de brug ligt de boot en een troepke menschen staat daar saamgetrosseld. Als ze dat ziet loopt Marieke over het land huilend naar huis. Arm kind.

Met zijn hoofd tegen den buik van het schip gestoten. Bezwijmd en versmoord. Rond zijn kop is bloed en modder. De schipper staat er stil bij. Eén modder en nat.

Door het Root dragen ze hem naar huis, naar het dorp, naar Basiel Ryckeboers' doening. Vier dragende zwijgende mannen met een berrie in den avond en daarachter: Basiel Ryckeboer, gebroken, met zijn velo aan de hand en Vedastus met een bundelke kleeren. Van Freed.

Overal in het land ziet Vedastus de modder en het bloed van Freed's wezen. De rode lentezon duikt weg achter Modest Loeders' boomgaard: Bloed... en dat meisje met haar melkkan en haar roode blouse: bloed... bloed... bloed, overal.

Op een morgend staat een jonge gendarm vôôr de deur. Een paar vragen. Ja, hij was erbij. Ja. Dat weet ik niet. Of hij gezien heeft dat hij onder den boot dook? Ja... neen, neenee, hij was ineens onder. Ja, het was een vriend van mij. En goeie? Ja zeker een heele goeie nogwel.

Dien avond rijdt hij weer over den smallen grintweg naar Pieter Meulemans' doening. Hij moét Marieke zien. Marieke, die hem uit het water trok. Marieke.

Rondom hem ligt het land met zijn wassende vrucht. Stil en eender als voorheen, en achter de oude pastorij joelt een nachtegaal heel hoog zijn lied. Maar hij hoort het niet.

[p. 256]

Ze is alleen in de groote, ruime keuken en ze wordt bleek en beeft als ze hem ziet.

- ‘Dag.’ zegt hij

- ‘Da-ag.’

In de stilte tikt de staanklok en buiten blaat een koe om het avondeten. Dan gaat hij naar haar toe.

- ‘Marieke...’

- ‘Halt... blijf van mij af...’

- ‘Marieke?’

- ‘Gij... ge hebt hem vermoord.’

- ‘Marie.’

- ‘Alsof ik niet weet dat gij gevochten hebt in 't water, dat gij zijn hoofd hebt ingeslagen. Tegen een boot gezwommen. Leugenaar. Waarom waart gij zoo moe als gij op den dijk kwaamt? Ik had u moeten laten verdrinken...’

Zij huilt door de kamer. Wild en verbeten. Maar hij staat stil, gebroken schier. Het hoofd op de borst, als een weerloos kind, tot ze stil neervalt op een stoel. De schemeravond hangt zwaarstil om de hoeve, men hoort alleen het snikken van Marieke, misschien wel tot buiten de poort.

Dan, heel traag richt Vedastus het hoofd op, heft den rechterarm, ontbalt de vuist en richt de twee voorste vingers op ten hemel. Uit zijn oogen brandt een somber vuur en met doffe stem zegt hij.

- ‘Bij Freed die mij hoort en bij Ons Heer Jezus Kristus ik zweer dat ik onschuldig ben.’

Heel traag zinkt Marieke van haar stoel voor hem op de knieën.

- ‘Vergiffenis... vergiffenis’, bidt ze.

Moe en aarzelend legt hij zijn hand op haar hoofd.

Gaston van der Gucht.