Arsenaal. Jaargang 1

Basiel de Craene.
Een uitnoodiging, een interview, een heilwensch!

Van E.H. Basiel De Craene, ontvingen we een interessante uitnoodiging:

‘Op Goeden Vrijdag, 30 Maart, te 17, uur, draagt de bekende declamator Rudolf De Buck, van de Tooneelschool te Gent, de passie voor van Basiel De Craene.’

Deze kunstgebeurtenis werd door de Davidsfonds-afdeeling Merendree ingericht. Met ‘spijt’ (niet die conventioneele beleefdheidsformule) moesten we ons wegens officieele broodverdienerij laten verontschuldigen. Dan maar een briefje geschreven aan den vriendelijken gastheer van ‘Gerolfswal’. Immers, het zou niet alleen ons, maar zeker ook onze lezers interesseeren iets meer over pastoor De Craene's ‘Passie’ te vernemen. Maar laten we intusschen de steeds jonge, levens- en werklustige E.H. Basiel De Craene voorstellen.

Geboren te Waarschoot, 15 April, 1880; studeerde te Eekloo, in 't Seminarie en te Leuven aan de Hoogeschool; werd

[p. 176]

onderpastoor te Mijlbeke-Aalst, te Tereecken-St-Niklaas, te Kaprijke; pastoor te Leerne en te Merendree; was de inrichter der Vlaamsche Poëziedagen.

Proza:	‘Evangeliebeelden’, Zijn Getuigen’ (vertaald in het Duitsch); ‘Simon-Petrus’; ‘Mozes’ (de Volksmenner); ‘De Moeder der Vernieuwde Menschheid’.
Drama:	‘Christus’.
Gedichten:	‘De Leye-verte’; ‘Overdaad der Stilte’; ‘De Wording der Dagen’, enz.

Afbreuk makend met de traditie, na tal van godsdienstige proza- en tooneelwerken te hebben geschreven, debuteerde Basiel De Craene met ‘Uit 't Leye-Lisch’ als dichter. Een bewijs, dat de dichter vaak door de Leie geïnspireerd werd, spreekt uit de titels van zijn daaropvolgende bundels: ‘Het Leye-rimpelen’, ‘Leye-ruischen’, ‘Uit de Leye-Verte’. Dat De Craene met zijn milieu verbonden leeft bewijst eveneens ‘De Overdaad der Stilte’, waarvan de titel alleen reeds de stilte rond de mooie verscholen kasteel-pastorij van den jovialen gastheer, E.H. De Craene, laat vermoeden. Immers, weinigen zijn zoo voor de natuur ontvankelijk als De Craene, voor hem echter is ze geen idyllisch toevluchtsoord als voor romantische zielen, ze bleef hem zooals God ze schiep; in wezen oerelement, symbool voor den van leven-trillenden Ubermensch.

De verzen van De Craene zijn meer dramatisch dan lyrisch, ze zijn de harde beeltenis van een primitieve, onopgesmukte natuur. Zoete zangerigheid is De Craene vreemd, hij kerft. In De Craene wemelt het aan gedachten, hij flapt ze er uit als een schilder die het verfijnde vreemd is, als ruwe kladden naast elkaar. Zijn gaven worden hem soms een gevaar: een te strak, te stug, te prozaïsch accent breekt soms de welluidendheid zijner verzen. Altijd echter is De Craene zichzelf: hij heeft een eigen stempel, een eigen stijl; en steeds weet hij met oorspronkelijke beeldspraak te verrassen. Hij is daarbij een psycholoog, ‘Er is bij dezen dichter altijd een konflikt; elk gedicht is een klein treurspel’. (A. Demedts)

Zijn psychologische en plastische capaciteiten doen zich eveneens in zijn proza - meestal Evangeliebeelden, en in zijn tooneel - van eveneens Bijbelschen inslag - opmerken. Louis Sourie, die aan het werk van De Craene een boek wijdde, schreef: ‘De periode waarin De Craene ons zijn Evangelische

[p. 177]

uitbeeldingen schonk is de meest gave in zijn kunstenaarsloopbaan. Geen enkel dezer werken misstaat in de rij van onze beste, geestelijke scheppingen.’

En ziehier het sympathiek antwoord van E.H. De Craene:

1.	Meneer Pastoor, dateert deze Passie van vroeger of van nu?
2.	Kan U verklaren hoe deze Passie in U is ontstaan? Antwoord. - Het Passie-Verhaal is ontstaan rond het jaar 1920. Ik had reeds meermalen brokken gepredikt uit de Passie van Verschaeve. Doch Verschaeve verwittigt er ons zelf van dat zijn Passie geschreven werd om ook in protestantsche middens te kunnen voorgedragen worden. Dan rijpte bij mij het voornemen een Passie-Verhaal te schrijven dat meer ons eigen volk kon dienstbaar zijn. Jaren heb ik er aan gewerkt en er voor gestudeerd. Het gehalte en den vorm ervan heb ik getoetst aan ons volk zelf, namelijk in de talrijke Passie-avonden die ik, het Vlaamsche land door, gegeven heb. Ik had er spel, tooneelmiddelen ingeschakeld. Naarmate de proef mij bevredigde en mijn letterkundige ontwikkeling vorderde heb ik het Verhaal omgewerkt en gesnoeid. Het rustte nu sedert jaren. Nu waagde ik de proef alleen door voordracht. Ik wilde ondervinden of het Verhaal ook zoo genietbaar was, of het, desniettegenstaande zijn godsdienst-wetenschappelijken ondergrond, dramatische mogelijkheden genoeg bevatte om een kunstenaar declamator toe te laten al zijn vermogens te ontplooien. De heer Rudolf De Buck van de Koninklijke Tooneelschool Gent heeft met mijn Verhaal der Passie het publiek zoodanig geboeid, dat het een paar uren heilig-stil zat te luisteren. Of ik gelukkig was!! Nu mag ik gerust de uitgave er van wagen.
3.	Natuurlijk treedt Jezus-Kristus op het voorplan, maar graag zouden we den bouw - de bijkomende figuren en de omstandigheden - nader willen verklaard weten. Antwoord. - Ik heb getracht het drama der Passie uit te teekenen in zijn ware toedracht. Welke was de oorzaak van de botsing? Hoe en waarom leden de apostelen er onder? Heeft de Moeder er bij een rol gespeeld? Bizonder de opgaande lijn van spanning in die botsing heb ik, Schriftuur getrouw, trachten uit te teekenen in het Sanhedrin en op den Kalvarie.

[p. 178]

4.

We zullen ons wellicht niet vergissen wanneer we uw ‘Passie’ als een karakterstuk durven te beschouwen. Hoe hebt U deze personen, en vooral Jezus-Kristus, uitgebeeld? Antwoord: Natuurlijk heeft mij de gemoedsbewogenheid der apostelen bij die ineenstorting van al hun droomen, bizonder geïnteresseerd. De tegenstelling Petrus-Judas is belangrijk in alle opzichten. Ik heb den Kristus geen woord in den mond gelegd dat niet in de Schriftuur staat. Wat Hij zei is ook genoeg om het drama duidelijk te maken.

5.

En wat denkt U van de vertolking? Hebt U plannen voor eventueele ‘Dagen voor de Poëzie’? En mogen we nieuwe bundels van U verwachten? Antwoord. - De heer Rudolf De Buck heeft zich in het drama totaal ingewerkt en is kunstenaar genoeg om de moeilijksten te bevredigen. Wij durven hem graag aanbevelen. De Poëzie dagen gaan stellig door. De meestvooraanstaande dichters verlangen er naar. Ik ben in onderhandeling voor de uitgave van twee bundels gedichten met Meddens, Brussel. Aangenomen werden zij reeds, maar de papierschaarschte!!

Hier hebt gij een gedicht uit mijn oorlogsbundel:

De moderne Isaak.

Den brief van zijn vrouw, de foto van zijn kinderen borg hij toen hij werd opgeroepen voor het Russisch front.

Hij zat alleen; hij zat alleen te staren in
de pijn der stilte. Hij zat gebogen over zijnen
toegegespten ransel, dien hij te dragen had.
Hij zat gebogen op de stilte der herinnering.

Hij kwam alleen de pijn der stilte uit,
Hij brak de pijn der zwang're stilte en liet
zijn zware stappen op de steenen helmen,
zijn ransel ramm'len in den zwarten avond.

Doch geen gerucht: zijn zware ransel niet,
zijn zware stappen niet, zijn verre woorden niet
vermochten uit te vagen de herinnering.

[p. 179]

 

Den toegegespten ransel op den rug,

 

de zware herinnering op de toe-e ziel,

 

zoo ging de nieuwe Isaak naar 't offer toe.

 

 

 

29-1-44

Vorigen Zomer hadden wij het genoegen dit gedicht in den tuin van ‘Gerolfswal’ te hooren voordragen. Nog altijd herinneren wij ons die pijnlijke stilte, die door pastoor De Craene zoo diep wordt aangevoeld. Toen is ‘De moderne Isaak’ voor ons levend geworden, zôô dat wij hem sindsdien niet meer konden vergeten. Pastoor De Craene, wij danken U voor zooveel schoonheid, zooveel ‘doorvoelde waarheid’, zou Persyn er aan toevoegen. En wij kunnen niet besluiten zonder de aandacht te vestigen op 15 April 1945, Uw 65sten verjaardag! 65 Jaar. Wie van ons kan het zich voorstellen!... Gij zijt zoowat de peter van onze jonge dichters, een goede, peter die men niet kan vergeten. Indien het Nieuwjaar ware zouden wij U schrijven: ‘Moge God U nog lange jaren voor ons behouden.’ Ook nu zijn wij dit aan U, aan onze Vlaamsche dichtkunst niet in het minst; verplicht. Wij wenschen U de werkzaamheid van een dertiger en van harte proficiat!

Remi Boeckaert.