Arsenaal. Jaargang 1

Als het vrede wordt....
Fragment uit ‘Houten dorp op de heide’.

Er waait een geur van den en hei doorheen mijn jeugd, waar ik mij door de gebeurtenissen van de laatste dagen in herinnering voel naar teruggetrokken. De oorlog die reeds maanden duurt, duurt nog immer voort, er is geen mensch die weet hoelang hij nog zal duren.

[p. 66]

Moeder heeft de laatste weken veel geweend en we hebben ook een paar maal naar het comité geloopen. Wat men haar daar heeft gezegd, weet ik niet, maar het weenen is er niet om geminderd. Integendeel.

We loopen zwijgzaam naast elkaar, moeder en ik, langs de baan Amersfoort-Utrecht, op weg naar het Kamp van Zeist waar we vader gaan bezoeken. Die wandeling, ongeveer twee uur, doen we driemaal in de week, in den voormiddag heen, in den namiddag terug. Ik mag zeggen, dat ik die baan begin te kennen. Eindeloos recht ligt ze voor ons uit, tusschen dennenbosch en heide. We loopen op het fietspad, waarvan we nu en dan eens moeten wijken voor het gerinkel van een bel. Ook een auto snort ons soms voorbij en om de twee uur is er de electrische tram Amersfoort-Utrecht en vice versa. Maar wij loopen.

Tram-rijden kost ‘geld’. De beteekenis van dat woord heeft moeder me leeren begrijpen. Het is een streng begrip, waardoor ik alle uitgaven met een overdreven angstvalligheid ben beginnen aanschouwen. En met reden: leven we niet van onze centjes? Moeders zorgen zijn ook de mijne, en dat die zorgen talrijk zijn, kunt ge aan moeders voorkomen dadelijk merken.

Moeder spreekt niet veel, maar wat ze zegt is overwogen. Ze neemt het leven ernstig op en ik ben gevoelig voor ernstige dingen. Misschien wel te gevoelig....

Moeder zucht en kijkt verder zwijgzaam voor zich uit. Ik ben overtuigd dat het nogmaals geldelijke zorgen zijn, die haar bekommernis uitmaken. Is de kleine ruzie die ze gisteren met juffrouw Hendriks heeft gehad er niet genoegzaam een bewijs van? Juffrouw Hendriks is onze hospita. Toen moeder gisteravond voor de tweede maal die dag naar de keuken ging om een keteltje water te warmen, merkte juffrouw Hendriks haar bitsig op, dat ze best ook eens een dubbeltje in de gasmeter mocht steken. En dan moet u weten, dat het gebruik van het gaskomfoor volgens overeenkomst in de huur begrepen is. Moeder vroeg of juffrouw Hendriks zich niet schaamde en is weenend en zonder warm water in onze kamer teruggekeerd.

Deze mogen was juffrouw Hendriks uitermate lief, maar zoo gauw heeft moeder niet vergeten. Ik vrees dat het voorval van gisteravond zelfs aanleiding zou kunnen geven tot het zoeken van een nieuwe woonst. Wie weet of dat moeders toenemende bezorgdheid niet is?

[p. 67]

In tegenstelling met moeder is vader altijd opgewekt en spraakzaam. Van den Zaterdagnamiddag tot den Zondagavond komt hij ons vervoegen. Achter onze straat die in een nieuwe wijk is gelegen, strekt zich langsheen de beek een stuk braakland, dat loopt tot aan de houten brug waarmee men het eigenlijke stadsgedeelte kan betreden. Tot aan die brug loop ik den Zaterdagnamiddag vader te gemoet. Van verre wuift hij me toe. In de zakken van zijn capote heeft hij immer een verrassing voor ons steken. Het is een zakje rijst, een busje gecondenseerde melk, een broodje. Waar vader die dingen haalt, weet ik niet, het is een feit, dat hij meebrengt wat juist op dit oogenblik nergens te vinden. Vader is immer om onzen innerlijken mensch bekommerd. Ik kan hem mij in die dagen moeilijk anders voorstellen, dan met een pot of pan bij het vuur. De lekkerste dingen weet hij voor ons klaar te maken, terwijl hij geestigheden vertelt, die zelfs moeder aan het lachen brengen, zoodat tranen langs haar wangen loopen en ze roepen moet: ‘Felix, schei nu toch uit!’

Het is alsof moeder herleeft op die Zaterdag en Zondag. De andere dagen is ze ingetogen, droef en zucht. Ik verdiep mij in mijn spel of oefen mij in het letters-schrijven, kennis waarin vader mij heeft ingewijd, omdat ik ondanks mijn zes jaar en half nog niet naar school ga. Die gunst heb ik tot ergernis van mijn broeders Herman en Oskar - respectievelijk twee en drie jaar ouder dan ik - aan mijn tenger uiterlijk en moeders tusschenkomst te danken.

Als de tijd voor onze wandeling naar het Kamp gekomen is, komt er een lichte herleving. Moeder kleedt zich op en weet zich nog wonderwel voor te doen. We loopen zwijgzaam of babbelend naast elkaar. Het gaat langs de Langestraat, de Utrechtschestraat, zoo naar het station. Vandaar waait een boschlucht ons reeds tegen....

Ik voel me uitgelaten die dag - een zonnige Februarimorgen na dagen van regen en sneeuw - en snater over allerlei dingen, vage maar niettemin aangename dingen, die in een onafzienbare toekomst liggen. ‘Als het vrede wordt....’ Met die woorden beginnen al mijn droomen en die hun inspiratie vinden in een ver en wazig verleden. Ik denk met heimwee terug aan mijn driewielige fiets, mijn groote trom, mijn trein op sporen; aan onze straat en de trappen van het Oud-mannenhuis

[p. 68]

waarop ik spelend zooveel uurtjes heb vedsleten.... Het zou onmogelijk zijn alles te vernoemen wat we ginds hebben achtergelaten. Maar als het vrede wordt....

Ik zie ook bonne-ma en bon-pa terug, grootmoe en grootva, ze zijn allen bij ons op bezoek en zitten in de woonkamer achter onzen winkel. (We houden een spekslagerij). Vader vertelt en de anderen lachen. Ik zit op grootvaders knie en mag paardje rijden. De rook van zijn pijp stijgt breed uiteenwolkend boven de tafel en gaat zich met de spiraalvormige kringetjes van bon-pa's sigaar mengen. Het wordt één blauwachtige mist, die alles verdoezelt. Vader staat bij de fonograaf en manipuleert de wassen cylindertjes. ‘Van de vogeltjes!’ roep ik hem smeekend toe. Een muziek begeleid door vogelzang ruischt in mijn ooren. Het is schoon, oneindig schoon....

Een andere maal ben ik zelf bij bonne-ma, en bon-pa op bezoek of liever uit logeeren. Ik geloof dat ik ziek ben geweest, want in de hoek van de kamer staat een noodbed op stoelen. Ik zit op bonne-ma's schoot vôôr een open raam. Jonge zon tuimelt naar binnen. Aan de overzij boomen en groen. In de verte zie ik paarden rennen. Bonne-ma vertelt van engeltjes - kindjes die gestorven zijn en die vleugels hebben gekregen - en van een kindeke, dat Jezus heet en van Ons-Lievevrouwke. Het is een onwezenlijke wereld als in een droom....

Ik voel me gelukkig met mijn droom en meewarig om het lot van de Hollandsche menschen rondom mij, die immer aan deze alledaagsche omgeving zullen gebonden blijven. Het is meer een drang dan mijn fierheid, die mij noopt er tegen Jo, juffrouw Hendrik's jongste, over te praten. Maar Jo geraakt niet onder den gewenschten indruk, staat zelfs sceptisch tegenover mijn verhaal. Is het de jaloezie die er hem toe brengt mij ‘smerige Belg’ te noemen? Ik neem weerwraak met een spontaan opwellend ‘Kaaskop’ en zet het op een loopen.

Vader kan soms mee opgaan in mijn droom door me allerlei herinneringen of bijzonderheden over onze stad te vertellen.

Wat ik niet meer weet of vaag maar herinneren kan, krijgt weer vorm door zijn verhalen. Want ook vader heeft het verleden lief en durft op de toekomst bouwen. Als het vrede wordt.... In die woorden ligt niet alleen mijn hoop omsloten....

Alex Baelde.