De arbeidsenquête van 1887. Deel 2: Maastricht

Verhoor van den heer N. Defèsche.

8537. De Voorzitter: Wilt gij uw naam, voornaam, beroep, ouderdom en woonplaats opgeven?

A. Nicolaas Defèsche, 42 jaar, opzichter in de Koninklijke Nederlandsche Papierfabriek te Maastricht, en wonende aldaar.

8538. V. Welke afdeeling van de fabriek hebt gij onder uw opzicht?

A. De papierafdeeling, waar het papier, als het uit de machine gekomen is wordt gefagonneerd, geglansd, gesatineerd; verder het maken der enveloppen, doozen enz.

8539. V. Gij hebt dus voor een goed deel vrouwelijk personeel onder u?

A. Het zijn meestal vrouwen.

8540. V. En aankomende meisjes?

A. Ja, maar van niet minder dan 13 jaren.

8541. V. Zijn de meisjes ook met het satineeren bezig?

A. Zij moeten het papier in de platen steken, eer de mannen het satineeren.

8542. V. Haar arbeid komt dus hierop neder, dat zij het leggen tusschen twee platen, die door mannenhanden worden opgenomen en gebracht onder de walsen, waar het machinaal gesatineerd wordt?

A. Ja.

8543. V. Is de arbeid dier meisjes dus zwaar of licht?

A. Niet zwaar.

8544. V. Wat doen de meisjes nog meer aan het papier? Vertel ons dat eens.

A Papier sorteeren, enveloppen en doozen maken.

8545. V. Worden de enveloppen ook machinaal gemaakt?

A. Met eene kleine machine, in den trant van eene naaimachine; dit is geen zware arbeid.

8546. V. Wordt die machine met den voet of met stoom bewogen?

A. Met den voet.

8547. V. Wordt daar ook gelinieerd?

A. Ja.

8548. V. Gaat dit ook met den voet?

A. Met stoom.

8551. V. Hoe laat komen die meisjes te werk?

A. Nooit vroeger dan 7 uren 's morgens tot 6½ uur 's avonds, met rusttijden om te eten en koffie te drinken. In het geheel werken zij 9½ uur per dag.

8552. V. Wat verdienen die meisjes?

A. Het is stukwerk; wij bemoeien ons minder met het loon, omdat dit op het kantoor volgens tarief wordt uitgerekend. Het loon beloopt 65, 70, 80 à 90 cent per dag; die handig zijn kunnen f 1 verdienen.

8553. V. Wat doen de gehuwde vrouwen?

A. Sorteeren. Zij moeten dat van jongsaf geleerd hebben, en dan blijven zij gaarne bij ons. Men heeft aan de fabriek gaarne bejaarde arbeiders.

8554. V. Wat noemt gij sorteeren?

A. Dat is het nazien van de vellen, of daarin fouten of vlekken zijn.

8556. V. Dus eigenlijk het papier keuren, want de machine werpt slechts ééne soort van papier uit?

A. Juist.

8557. V. Hebt gij het opzicht over alle de meisjes?

A. Behalve ik zijn daarvoor nog andere mannelijke en vrouwelijke personen.

8557. Maar gij zijt dan toch met een goed deel van het opzicht belast?

A. Ja.

8558. V. Zijn de meisjes wel eens lastig?

A. Neen, met een goed woord kan men veel met hen doen.

8559. V. Gedragen zij zich fatsoenlijk?

[p. 240]

A. O ja.

8560. V. Blijven zij aan de fabriek; is er niet zulk een afwisseling als in andere fabrieken?

A. Die bij ons werken en zich ordentelijk gedragen, verlaten de fabriek niet meer.

8561. V. Dus daar zijn werklieden, die er lang geweest zijn?

A. Zeker, dat bewijzen de werklieden die er 20, 25 tot 30 jaren zijn.

8562. V. Zijn de werktarieven wel eens verminderd, zoodat gij achteruit gezet werdt?

A. Soms met eene of andere proef met op stuk werken.

8563. V. Dat is dan zeker met nieuwigheden, die beproefd moesten worden voor het op stuk werken? Dan bleek het soms dat het tarief wat lager moest worden?

A. Ja.

8564. V. Hoeveel verdient gij op het oogenblik?

A. Vijf en vijftig gulden in de maand.

8565. V. Hebt gij tijden gehad dat gij meer verdiendet?

A. Er bestaan bonificatiën. Overigens heb ik altijd opslag gekregen, totdat ik op 55 gulden ben gekomen.

8566. V. Zijt gij nooit achteruitgegaan?

A. Neen.

8567. V. Wordt er bij u overgewerkt?

A. Somtijds, maar niet veel.

8568. V. Gij spraakt zooeven van bonificatiën. Wat verstaat gij daardoor?

A. Hoe meer de machine werkt, hoe meer ik en nog een paar andere opzichters als premie ontvangen. Wij hebben geen recht er op, maar wij ontvangen die als wij boven het tarief maken.

8569. V. Komt het overwerken dikwijls voor?

A. Onder de vrouwen heel weinig. Er wordt wel eens overgewerkt, anderhalf uur op een dag, tot acht uur 's avonds. En dat doen zij gaarne.

8570. V. Komt dat b.v. eens in de week voor?

A. Voor allen niet. Het is alleen voor eene afdeeling van eenigen, die het wat druk hebben.

8571. V. Wordt er des Zondags gewerkt?

A Neen, bij de vrouwen ook niet.

8572. V. Zijt gij in de ziekenbus?

A. Wij hebben geen ziekenbus op de fabriek.

8573. V. Voor de opzichters ook niet?

A. Neen. Er is alleen een ondersteuningsfonds voor het werkvolk onderling, om elkander in geval van ziekte bij te staan. Daarin zijn ook opzichters, want iedereen, die verlangt, kan deel aan het fonds nemen.

8574. V. De meeste werklieden zijn in dat fonds?

A. Ja.

8575. V. Komen in uwe afdeelling wel ongelukken voor?

A. In de 10 jaren, die ik op de fabriek heb doorgebracht, heb ik één ongeluk bijgewoond. Een meisje kwam op eene plaats bij de machine, waar zij niet noodig had, om op een horloge te kijken. Waarschijnlijk is haar schortje door de machine gegrepen. Zoo is haar arm afgerukt.

8576. V. Dat meisje werkt nu nog op de fabriek?

A. Zij werkt daar nog altijd onder mijne directie.

8577. V. Hoe oud is zij nu?

A. 19 of 20 jaar.

8578. V. Zij verdient dus haar kost?

A. Ja, zij verdient evenveel als de meisjes met twee armen.

8579. V. Daar niemand van de heeren iets wenscht te vragen, is uw verhoor afgeloopen.

N. Defèsche.