De arbeidsenquête van 1887. Deel 2: Maastricht

Verhoor van den heer E. Ulrich.

7915. De Voorzitter: wees zoo goed mij uw naam, voornamen, beroep en woonplaats op te geven.

A. Eduard Ulrich, opzichter in de ‘Céramique-fabriek’ te Maastricht.

7916. V. Hoe oud zijt gij?

A. 29 jaar.

7917. V. Welk werk hebt gij aan de fabriek?

A. Ik ben opzichter van de stokers en over alles wat de ovens aangaat.

7918. V. Hoe lang zijt gij daar?

A. Gedurende 14 jaar en ik ben sedert 12 jaar opzichter.

7919. V. Wat deedt gij gedurende die twee eerste jaren?

A. Ik ben met mijn ouders medegekomen, ik heb twee jaar onder mijn vader gewerkt, die chef van de stokers was, toen werd ongelukkig mijn vader ziekelijk en ben ik dadelijk in zijne plaats benoemd.

7920. V. Is uw vader lang op die fabriek werkzaam geweest?

A. Neen.

7921. V. Heeft uw vader al die jaren dat hij ziek is geweest, ondersteuning getrokken van de fabriek?

A. Neen, hij heeft zelf zijn ontslag genomen, toen hij gevoelde dat hij niet goed zijn werk meer kon doen.

7922. V. Dus hij heeft geen ondersteuning gehad?

A. Neen, maar hij was nog niet lang op deze fabriek; hij was vroeger op eene andere.

7923. V. Kon hij dan op eene andere wijze zijn bestaan vinden?

A. Ja.

7924. V. Hoeveel verdiendet gij toen gij in zijne plaats kwaamt?

A. In den eersten tijd, toen ik als meester begon, had ik 2½ fr. daags, en nu heb ik 100 gulden in de maand; ik heb elk jaar meer gekregen.

7925. V. Is uw loon nooit afgeslagen?.

A. Neen, wel gestegen.

7926. V. Worden de andere arbeiders wel eens afgeslagen? Als gij het niet weet, moet gij het niet zeggen.

A. Als er nieuwe inrichtingen komen, waardoor het werk gemakkelijker wordt, dan wordt de prijs eenigszins verminderd, maar juist door die nieuwe inrichtingen kunnen zij dan ook gemakkelijk meer produceeren en blijft de totaal-verdienste dezelfde.

7927. V. Vertel ons hoe bij de ovens gewerkt wordt, van het oogenblik dat de oven gevuld is, totdat hij afgestookt en geledigd is.

A. Des morgens om 7 uur beginnen zij uit te halen en om 9 uur is de oven leeg; dan krijgen de werklieden 10 minuten om koffie te drinken. Van 9-12 uur wordt de oven weder gevuld, dan is er rust tot half twee, wanneer men weder aan het werk gaat tot half zeven.

Het werk geschiedt niet altijd in dien tijd; dat hangt van de omstandigheden af. Wanneer er bij voorbeeld een of meer werklieden van de ploeg ontbreken, dan duurt het werk natuurlijk langer. Dit is het geval met de vernisovens.

Het ledigen en laden der biscuitovens vereischt meer tijd; wanneer 's Maandagmorgens met het ledigen begonnen wordt, is de oven gewoonlijk Dinsdagavond volgeladen, en daar zijn dus ongeveer twee dagen voor noodig.

Om 7 uur 's avonds komen de stokers, die overdag kolen hebben gereden en den oven gereed hebben gemaakt. Zij blijven dus van 's morgens tot den vol-

[p. 200]

genden morgen, maar krijgen drie dagen betaald.

7928. V. De vuren der biscuitovens gaan dus Dinsdag 's avonds 7 uur aan en branden dan immers tot Donderdag?

A. Ja, zij blijven ongeveer 36 uren aan.

7929. V. Bij voorbeeld, wanneer de oven Dinsdag gevuld is en dan om 7 uur 's avonds aangemaakt wordt, dan is de hitte tot Donderdag voldoende voor het bakken?

A. Dooreen genomen branden zij 36 uren, soms wat langer of korter, maar meestal zelfs iets korter.

7930 V. Nemen wij nu aan, dat de oven Donderdag om 7 uur 's morgens gereed is, wanneer wordt hij dan geledigd?

A. Wij hebben zoovele ovens, dat er slechts één per week behoeft geledigd te worden.

7931. V. Wij hebben nu aangenomen, dat men een oven des Dinsdags laat vullen, en dat dan dien avond om 7 uren het vuur wordt aangelegd en dat Donderdag het procédé afgeloopen is, tot hoelang blijft dan de oven gesloten?

A. Dit hangt af van het weer; in den zomer wordt de oven vroeger opengebroken dan in den winter.

7932. V. Ik moet hieruit dus opmaken, dat in den zomer meer versche lucht moet ingelaten worden om de afkoeling te bespoedigen?

A. Juist, Mijnheer.

7933. V. Dus dan is hij wel opengebroken, maar wordt er daarom toch nog niet uitgehaald?

A. Hij blijft dan van Donderdag tot de volgende week, Maandag, liggen.

7934. V. En is hij dan op dien Maandag nog heet. nog warm of reeds geheel afgekoeld?

A Dan is hij in den zomer lauw In den winter zou hij gedurende dien tijd te koud zijn, zoodat wij hem dan eenigen tijd moeten toelaten.

7935. V. En dus in de onderstelling waarin wij nu gesproken hebben, dat die oven des Dinsdags gevuld was en dienzelfden avond het vuur er onder ging en hij dan den volgenden Maandag geledigd werd, stel ik deze vraag: is dan de temperatuur in dien oven van dien aard, dat het de gewone temperatuur is, of is zij hooger?

A. De temperatuur is dan als in eene kamer die op de gewone wijze verwarmd wordt.

7936. V. Dus is er niets bijzonders aan?

A. Dat hangt er van af, wanneer men bij het openen iets vergeten heeft, hetgeen kan voorkomen. De stoker moet dan dien oven openen, anders is die wat warmer. Maar in de laatste jaren is dat zelden gebeurd.

7937. V. Hoe is het in den zomer? Zou de oven dan ook aanstaanden Maandag zijn afgekoeld?

A. In den oven kan het wat warmer zijn, wanneer het daarbuiten heet is en de zon op den schoorsteen staat. Dan kan het niet zoo goed aftrekken.

7938. V. Maar als men in den zomer was, zou het dan Maandag zóó zijn, dat het in den oven bezwaarlijk was uit te houden?

A. In de laatste jaren komt dat niet meer voor.

7939. V. Waarom niet?

A. Omdat men er ovens bijgebouwd heeft.

7940. V. Als ik goed verstaan heb, verklaart gij dat, omdat er ovens zijn bijgebouwd en het werk niet geforceerd wordt, de menschen in de Céramique niet meer in de ovens worden gezonden, terwijl daarin nog eene onhoudbare temperatuur heerscht. Is dat de waarheid?

A. Ja.

7941. V. Was vroeger de toestand ongunstiger?

A Ja, 8 à 10 jaren geleden was de toestand niet zoo gunstig als nu.

7942. V. Hoeveel ovens waren er vroeger en hoeveel zijn er nu?

A. Vroeger waren er 7 ovens, nu zijn er 17, waarvan 7 biscuitovens en 10 vernisovens

7943. V. Hoeveel biscuitovens waren er vroeger?

A. Drie.

7944. V. Onder de zeven ovens die gij in den aanvang uwer komst aan de fabriek vondt, waren alle ovens begrepen, ook de biscuit- en de glazuurovens of vernisovens, zooals gij die noemt.

A. Alle.

7946. V. Gij weet nauwkeurig dat toen gij aan de fabriek kwaamt, er 3 biscuitovens waren?

[p. 201]

A. Dat weet ik zeker.

7947. V. En thans?

A. Zeven.

7948. V. En het gevolg van die vermeerdering is dat van de menschen niet gevorderd wordt in de ovens te gaan onder eene ondragelijke hitte?

A Tegenwoordig niet meer.

7949. V. Is dit ook het geval des zomers?

A. Ja, als de ovens vroegtijdig geopend worden, komt geen bezwarende warmte voor.

7950. V. Hebt gij een middel om den warmtegraad te onderzoeken wanneer de menschen in de ovens moeten gaan?

A. Dien kan men aan de bovenopening met de hand voelen.

7951. V. Gij houdt dus uitsluitend dat toezicht?

A. Ik niet alleen; er zijn ook andere opzichters.

7952. V. Blijven de werklieden, die gij gebruikt om de ovens ledig te maken, jarenlang datzelfde werk doen, of zijn zij gauw versleten?

A. Tot heden zijn er nog zeer weinigen die ontbreken; de meesten zijn nog dezelfde van jaren geleden.

7953. V. Dus daaromtrent zijn er geene moeilijkheden?

A. Neen.

7954. V. Hebben zij datzelfde werk steeds kunnen volhouden?

A Ieder man heeft slechts eenmaal in de week een oven te ledigen.

7955. V. Uw personeel is dus zoo groot, dat gij daarvoor beurtelings een ander man hebt. En éénmaal in de week wordt een oven uitgehaald?

A. Ja.

7956. V. Wordt er ook het een of ander middel gebruikt om, als zij uitscheiden met stoken, het vuur snel van onder den oven te verwijderen?

A Neen, tegenwoordig niet.

7957. V. Vroeger wel?

A. Vroeger haalde men het vuur uit.

7958. V. Maar dat is niet meer noodig?

A. Neen, omdat er nu tijd genoeg gelaten wordt voor afkoeling.

7959. V. Als de menschen de ovens ledig maken zijn zij dan half naakt?

A In de laatste jaren niet meer. Zij leggen enkele kleedingstukken af om het niet al te warm te krijgen.

7960. V. Maar is het werk zelf niet zeer afmattend?

A. Ja, veel afmattender dan ander werk.

7961. V. Dan welk werk?

A. Dan het cassetten vullen.

7962. Het uitnemen is zwaarder?

A. Ja.

7963 V. Zijn zij daarbij half gekleed?

A. Neen, ook niet meer in de laatste jaren.

7964. V. Zijn er ook vrouwen bij?

A. Bij de biscuitovens niet.

7965. V. Komt de heer Jaunez dikwijls bij het biscuitbakken kijken, of laat hij dit aan u over?

A. Gaat alles goed, dan is zijne tegenwoordigheid niet noodig. Maar hij komt alle dagen wel eens kijken.

7966. V. De heer Jaunez heeft ons, meen ik, gezegd, dat de twee menschen die het goed in de biscuitovens zetten, gewoon waren hun hemd uit te trekken. Is dat zoo?

A. Ja, 's zomers als het zeer warm is. In den winter zou dat te koud zijn.

7967. V. Zijn dat volwassen mannen?

A. Ja, zij tellen ten minste twintig jaren.

7968. V. Wordt er 's nachts ook in de fabriek gewerkt?

A. Neen, uitgezonderd door de stokers en door de machinisten en Zondags, indien er kleine reparatiën moeten plaats hebben.

7969. V. Gij hebt ons straks verteld dat bij het aanleggen van de vuren onder de biscuitovens, de stokers wel eens 24 uren achter elkander werken; eerst om den boel klaar te maken, de kolen aan te rijden en dan het vuur aan te maken; tevens hebt gij gezegd dat zij dan voor 3 dagen worden betaald.

Worden bij dat werk, dat 24 uren achtereen duurt, ook jongens gebruikt?

A. Neen, dat doen alleen volwassenen.

7970. V. Het verhoor is afgeloopen; wij bedanken u.

E. Ulrich.