Eene Middelnederlandsche vertaling van het Antidotarium Nicolaï

Ms. 15624-15641. Kon. Bibl. te Brussel

[p. 2]

[Middelnederlandsche en Latijnsche tekst van het Antidotarium]

⁺Dese boec heet nicholaus.

Dese boec heet nicholaus. ende ooc so heeft hi enen andren name alse antitodarius. In den welken sijn geordineert vele manieren van confexien welc confexie te verstane es vergaderinge van vele simpelre medicinen ende substancien. Want .1. dinc dat heet es in den .2. graet ende men dat geeft iegen ziecheit so en werket niet vorder dan sine cracht in die ziecheit. Ende wilt ment heetere hebben. so moet mer .1. heeter toedoen ende desgelike van den drogen vanden couden ende vanden verscen. Ende om dat men vele dinge tempren mach. dat heete metten couden ende droge metten verscen. daeromme heeft men se geconsidereert¹⁾ te hope. Ende oec dat .1. medicine mogender es tewerkene an ene stede van den lichame dan ene andere medicine also ons orconden die doctoors. Welke confexien van desen boeke sijn geordineert om te houdene den mensce in gesontheiden. ende te wachtene van ziecheiden. ende den zieken te gansene. ende nature te bringene in goeden state. Welke confexien van desen boeke die hebben menigerande namen gemeinlike. ¶ Sulke heeten latuariën. sulke heeten opiaten. sulke pillen. sulc cyropen. sulc trocisken. sulc zalven. sulc plaestren ende sulke olyen. De welke van desen namen vorseit elc heeft sinen proper name daerbi dat mense kent ende eijscen mach. ende jegen wat saken dat mense geven sal ende geordineert sijn te werkenen. Ende men sal elkerlijc sinen name bescriven altemet dat hare steden vallen in desen boeke.

+ fol. 9 r.a.

1) l. geconficieert.

[p. 3]

Incipit Antidotarium Nicolai.

EGO Nicolaus¹⁾ rogatus a quibusdam in practica medicine ⁺studere volentibus: ut eos recto ordine modum conficiendi dispensandique docerem: et certam eis traderem doctrinam: in qua de singulis usualium medicinarum: unam tantum vel duas aut plures libras conficere scirent: et quantum de unoquoque genere gummarum herbarum seminum et specierum inter omnes medicinas subscriptas acciperent: eis²⁾ inscriptis redigerem: necnon quibus egritudinibus proprie ipse medicine probate fuerint. Illorum tandem precibus adductus: talem eis tradidi doctrinam. Et primo de speciebus. Tria igitur requiruntur in ipsa dispensatione. Primum ut omnia equaliter ponderentur tam in speciebus quam in gummis et herbis secundum proprium pondus uniuscuiusque. Secundo ut non sint nimia vetustate consumpta. Tertium ut radices: herbe: et semina congruis temporibus sint collecta. et in congruis locis reposita. ita ut a fumo precipue et a nimia humectatione et humido loco corrumpi non possint. In conficiendo autem tria considerantur similiter mellis puritas et omne³⁾ quod sufficiat. et equalis pulveris cribellatio. et syrupi ad aque consumptionem fiat decoctio. In puritate mellis duo actenduntur .i. ne sit (fol. 1 v.) aquosum ⁺aut⁴⁾ nimis coctum. sed quod sufficit: nihil aliud est dicere nisi ut specierum pulverem colligere tantum valeat et conservare. Tribus namque de causis ponitur mel in medicinis. Prima namque⁵⁾ ad conservandum est nam pre ceteris liquoribus mel conservativum est⁵⁾. Secunda quia mundificativum est valde. Tertia quia sua dulcedine specierum amaritudinem temperat. Pulveris autem cribellatio duobus modis debet fieri. nam in electuariis subtilissime debet cribellari: in aliis vero medicinis grossior⁶⁾ debet esse: et maxime in laxativis. predicte vero doctrine magna

1) Zie over de inleiding in het stukje Nic. en zijn antid.

+ fol. 1 r.

2) in L₂ volgt nog scilicet.

3) ontbreekt in L₂.

+ fol. 1 v.

4) L₂: secundum ut non sit.

5) ontbreekt in L₂.

5) ontbreekt in L₂.

6) L₂: crassior.