Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 396]

Curaçao en de familienaam De Pool

Ik heb lang nagedacht of ik dit hoofdstuk wel zou schrijven. Ik heb de argumenten voor en tegen afgewogen en zelfs heb ik vrienden geraadpleegd, alvorens te besluiten deze aantekeningen in het ‘Boek mijner herinneringen’ op te nemen. De overweging, dat de gevoeligheden van de schrijver geen invloed mogen hebben op de weergave van de feiten, heeft de doorslag gegeven. Zij, die iets van de omstandigheden afweten, zullen zien dat ik niet overdrijf als ik de keizer geef, wat des keizers is.

Wat ik van mijn grootvader weet, weet ik van horen zeggen, want ik heb hem niet gekend. Vóórdat het ziekenhuis bestond was er onder zijn leiding en met medewerking van anderen een inrichting, waar de armen gratis medische bijstand kregen met bed, voeding en verzorging. Ik weet de naam van de straat niet, die erheen leidde, maar het is mij bekend dat de inrichting op het erf stond van het huis, dat tien jaar geleden aan Sjon Djodjo Joubert op Otrabanda toebehoorde. Als je de berg opklimt, die in de volksmond ‘Enrique Kaiser’ wordt genoemd en dan recht door loopt, dan was het vóór de bocht naar beneden tot de Klipstraat aan je linkerhand. Van mijn grootmoeder van moederszijde weet ik dat zij de preekstoel van Santa Rosa en enkele banken geschonken heeft. Ik meen dat mijn grootvader van vaders zijde lid van de Kerkeraad was en collectant van de Sint Annakerk. Mijn vader Alejandro de Pool, bekend als ‘Sjon Chandi’ heeft in ons kleine land heel wat initiatieven tot hervorming genomen. In 1871 maakte hij ‘kunstijs’, dat dikwijls van groot nut bleek te zijn, omdat het bij verschillende ziektegevallen gebruikt werd en redding bracht.

[p. 397]

Zoals ik al heb geschreven, werd de eerste telefoon op Curaçao door hem aangelegd en ook schonk hij ons de eerste elektrische verlichting. Hij kreeg de concessie om beide te exploiteren, maar hij deed het niet op commerciële basis; hij bezat geen handelsgeest. Zijn laboratorium voor elektriciteit had een waarde van vele duizenden guldens. Hij en zijn groep associés verkregen niet de concessie voor de brug tussen Punda en Otrabanda. Enige jaren later kreeg Smith die. Mijn vader was opzichter van het korps ‘Volontair’ en bleef bij de militie waarvoor hij de medaille voor vijfentwintig jaar trouwe dienst kreeg; toen hij stierf, had hij dertig dienstjaren. Hij was een van de oprichters van de ‘Gezelligheid’, van de ‘Harmonie’ en van de ‘Buiten’ en hij deed pogingen een korps brandweerlieden te vormen na een grote brand bij ‘Agua Chiquito’ achter het huis waar Rabbijn Santcroos woonde en naast de ‘Buiten’. Ik weet niet waarom die plannen niet zijn uitgevoerd. Vanwege zijn grote artistieke gaven werd dikwijls zijn mening gevraagd in aangelegenheden van kunstzinnige aard. Als goed organisator maakte hij deel uit van allerlei comités en altijd had hij zitting in het comité voor de viering van 's Konings verjaardag. Hij was een goed danser en bijzonder populair, zodat op Oudejaarsavond half Curaçao na twaalf uur 's nachts voor ons huis defileerde. Er werden dan vele karaffen rum uitgeschonken. Bij die gelegenheid werd gebruik gemaakt van de twee trappen; de stoet ging aan de ene kant naar boven, dronk een glas met de oude heer, die achter een tafel stond en ging langs de andere trap weer naar beneden. Hij voerde de administratie over de huizen van mijn moeder; de incassoloper, de neger Martinó, die een verstokte dronkaard was, had herhaaldelijk woordenwisseling met huurders en wanneer zij niet betaalden, haalde hij hun deur uit de scharnieren of trok een paar dak-

[p. 398]

pannen weg. Dan kwam de nalatige huurder een klacht indienen en ik herinner me de ruzies van de oude met Martinó, omdat hij van die barbaarsheden uithaalde. Soms leek het wel of Martinó de eigenaar was en mijn vader de advocaat, die de nalatige huurder verdedigde. Wij hebben nog steeds het boek met de rekeningen en het zou misschien aardig zijn hieruit iets te publiceren, maar dat zou te persoonlijk worden.

Hij werd verschillende malen aangezocht als lid van de koloniale raad, maar hij wilde de benoeming niet aannemen, omdat slapheid en ondoeltreffendheid van ons wetgevend lichaam niet strookten met zijn dynamisch en ondernemend karakter. Thans zijn telefoon, elektrisch licht en kunstijs bedrijven en industrieën waarvoor hij, met zijn vooruitstrevende geest, de grondslagen legde in een tijd, waarin dat alles beschouwd werd als wonderlijke nieuwigheid en niemand er van droomde, dat het eens produktieve industrieën konden worden. Buiten zijn familie herinnert niemand hem zich meer en de jongere generatie weet van zijn bestaan niet eens af.

Mijn oom John was, zoals ik al zei in mijn beschrijving van de oprichting van het ‘Sint Thomas’-college degeen, die moderne onderwijssystemen heeft ingevoerd, die de leus ‘het woord moet er met bloed in’ (Spaans spreekwoord: la letra con sangre entra) verving door overreding en vrijwilligheid, die de theoretische vracht, die vroeger het geheugen zo bezwaarde, lichter maakte en de opmerkingsgave en het combinatievermogen ontwikkelde. Hij wekte belangstelling voor methoden, die heden nog modern zijn.

Mijn neef Jacobo Carlos de Pool - Jaku - bracht uit Venezuela naar Curaçao de huisindustrie van ‘alpargatas’ (touwsandalen), die zoveel arme huisgezinnen op Curaçao brood heeft gegeven. Hij was degeen, die de stoot gaf tot oprichting van

[p. 399]

coöperatieve verenigingen, die nu op grote schaal op Curaçao werkzaam zijn. Mijn zuster Maria I. de Araujo beheerde volhardend en energiek als een Spartaanse, tegenwerkende krachten van verschillende aard ten spijt, gedurende meer dan dertig jaren de Telefoondienst, waarvan de oorspronkelijke concessie aan mijn vader was verleend.

Mijn broer Jacobo Teófilo - Cobi - was de eerste elektricien op Curaçao. Hij was de eerste bacterioloog, verbonden aan de eerste kliniek van dr. Moller in het huis in de Breedestraat op Punda; daar heeft hij de eerste Wassermann-reactie op Curaçao toegepast. In zijn huis, tussen Pen en Pietermaai, stichtte hij het eerste station voor draadloze telefonie op ons eiland. Telegrafie bestaat op Curaçao niet, behalve dan het systeem, waarbij van kabels gebruik wordt gemaakt, maar meer dan vijftig jaren geleden had Cobi in het oude vaderlijk tehuis op Punda een telegraafdienst tussen de beneden- en de bovenverdieping geknutseld, waarmee mijn vader en hij experimenteerden.

Mijn neef, Juan Jacobo de Pool, de zoon van oom John, wordt momenteel door de muziekrecensenten beschouwd als de tweede violoncellist van de Verenigde Staten en zijn zuster Dorotea is moeder-overste van een belangrijk convent, een instelling van waaruit de katholieke sociale verzorging in de onmetelijke stad New York georganiseerd wordt.

De activiteit van mijn broer Pedro op Cuba zou Curaçao ten goede gekomen zijn als hij in de gelegenheid was geweest ze hier te ontplooien. Heeft hij dus aan het welzijn van Curaçao niet direct bijgedragen, indirect heeft hij zijn land gediend, daar hij op Cuba met mijn neef Arturo de Pool een hoenderfokkerij oprichtte, die later door Arturo naar Curaçao werd overgebracht. Deze dreef hij met mijn zuster, mevrouw de

[p. 400]

Araujo, waarbij hij profijt kon trekken van de ervaring, die hij op Cuba had opgedaan. En nu ben ik zelf aan de beurt; tezamen met twee van mijn kinderen heb ik op Curaçao de eerste gemotoriseerde drukkerij opgericht. Er was een motor in het gebouw van het vicariaat, maar die was particulier eigendom. Wij richtten het eerste atelier voor fotogravures op dat het eiland gekend heeft en gaven het enige tijdschrift met gekleurde illustraties uit. Dit speelden we op Curaçao klaar. U kunt zich wel voorstellen, welke moeilijkheden we te overwinnen hadden.

Om redenen, die velen zich zullen herinneren, werd de drukkerij een mislukking, in de eerste plaats bij gebrek aan materialen, vooral aan water; ik heb toevallig ontzettend droge jaren meegemaakt. Het gebrek aan vertrouwen van mijn medeburgers heeft zonder twijfel hierbij ook een rol gespeeld. Al waren er velen die mijn inspanning waardeerden, toch heeft het ontbreken van protectie het mij onmogelijk gemaakt de concurrentie van het buitenland, vooral Duitsland, het hoofd te bieden. Ik was nu eenmaal een profeet in eigen land.

Maar toch ben ik voldaan, dat ik de weg van mijn voorgeslacht heb gevolgd en mijn familienaam, identiek met vooruitgang, heb hooggehouden. Voor Curaçao en voor elke plaats waar ik gewoond heb, betekent de achternaam ‘de Pool’ vooruitgang. En vergeeft u me deze ijdelheid, dit gebrek aan bescheidenheid of hoe u het wilt noemen. ‘Bromamentoe’, zoals wij op Curaçao zeggen, wat in het Papiaments zoveel betekent als ‘opschepperij’.