Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 322]

De ‘affaire’ Sassen

Dr. Sassen, procureur-generaal van de kolonie, was psychologisch bekeken ongetwijfeld een interessante figuur. Dit zit hem voor een deel daarin, dat dr. Sassen te diep in het glaasje placht te kijken; zelfs is het aannemelijk, dat deze omstandigheid een van de belangrijkste factoren geweest is in de loop der gebeurtenissen. Zijn populariteit was op niets tastbaars gebaseerd. Zijn liberale opvattingen, zeer geavanceerd voor zijn tijd, zo zij al door zijn vrienden en clubgenoten konden worden gewaardeerd, waren in ieder geval onbegrijpelijk voor het volk, dat in die dagen wat ontwikkeling betreft, nog op een laag plan stond. De sympathie van het volk was een reflex van de ononderbroken lof van de kant van die enkelingen, die zijn denkbeelden konden waarderen en luide daarvan kond deden. Zo schiepen zij rondom hem een sfeer, die, hoewel geschraagd door waarlijk bestaande kwaliteiten, tot op zekere hoogte kunstmatig was.

Het bedoelde incident is ook interessant, omdat de oorsprong in dezelfde omstandigheid lag, die Curaçao geplaatst heeft voor een buitenlands probleem, dat de kolonie groot financieel nadeel berokkende. En hier moeten wede naam noemen van dr. A.M. de Rouville, gouverneur van Curaçao, die op 8 februari 1866 in die functie werd benoemd. De uitzetting van generaal Guzmán Blanco, tegen de wil van deze gouverneur, gaf moeilijkheden met Nederland, die ten slotte uitliepen op de heffing door Venezuela van de beruchte 30%, waarover ik het in een afzonderlijk hoofdstuk hebben zal. Het aftreden van deze gouverneur, in verband met bedoelde uitzetting, had diepe indruk gemaakt op dr. Sassen. Hij was van oordeel dat

[p. 323]

hier iets onrechtvaardigs gebeurd was en aldus uitte hij zijn wrevel tegen gouverneur Wagner, de opvolger van dr. de Rouville.

Met al zijn ontwikkeling en beschaving beging dr. Sassen bij het overdragen van het gezag, dat hij als procureur-generaal uit handen van de vertrekkende gouverneur had gekregen, tegenover gouverneur Wagner de onbeleefdheid, ja zelfs grofheid om deze als zijn mening mee te delen, dat Wagner nimmer het niveau van zijn voorganger zou bereiken. Met zijn academische graad stond dr. de Rouville intellectueel hoger dan gouverneur Wagner, die, naar ik meen, tot gouverneur van de Bovenwinden was opgeklommen, nadat hij de militaire dienst voor een gouvernementsbetrekking had verwisseld. Deze promotie had hij verdiend door zijn ernst en toewijding.

Ontegenzeglijk had dr. de Rouville van diplomatiek inzicht blijk gegeven, met name toen hij, in het geval van de uitzetting van generaal Guzmán, de opvatting verdedigde dat het internationale recht niet los van de betrekkingen tussen Curaçao en Venezuela en het staatkundig bestel van onze nabuurstaat kon worden beoordeeld.

Maar hoe het ook zij, de heer Wagner was tot gouverneur van Curaçao benoemd en verdiende op zijn minst een hoffelijke bejegening in overeenstemming met zijn rang. Als enig excuus voor dit gebrek aan beleefdheid kan worden gezien de omstandigheid, dat de procureur lijdend was aan een beginnende geestesziekte.

In de navolgende tragikomedie speelden hartstocht, onrechtvaardigheid, persoonlijke wrok en andere minder fraaie zaken een rol. Zoals een kleine vonk een ontzaglijke brand kan veroorzaken, zo vond het incident, dat aanleiding was tot moord en doodslag en dat onze Curaçaose gemeenschap in twee par-

[p. 324]

tijen verdeelde, en vijandschap en onenigheid zaaide, zijn oorzaak in een onbetekenend voorval: een klein gaatje in het biljartlaken van een café. Daarbij kwam natuurlijk nog de vijandschap tussen gouverneur Wagner en procureur-generaal Sassen, door die onhandige uitlatingen van laatstgenoemde bij de overdracht van het gezag. Bovendien werd het opgeblazen door de persoonlijke vijandschap tussen Sassen, de procureur-generaal, en Koentze, de advocaat-generaal, wegens verregaande onbeleefdheid van Sassen tegenover vrouwelijke familieleden van de advocaat-generaal, waarschijnlijk eveneens te wijten aan zijn geestelijk defect en niet minder aan overmatig drankgebruik.

Een spelletje biljart op een avond in het ‘Hotel Internacional’, veroorzaakte een gaatje in het biljartlaken. De eigenaar trachtte de waarde van de aangerichte schade te verhalen op de heer Sassen, die weigerde te betalen, omdat hem geen schuld trof. De eigenaar wendde zich toen tot de advocaat-generaal en diende een klacht in. Deze, die wrok jegens Sassen koesterde wegens het onbeschoft gedrag van deze tegenover familieleden van hem, accepteerde de klacht. Sassen achtte het wijzer te betalen dan in een proces gewikkeld te worden. Hem werd gezegd, dat de zaak hiermee van de baan was, maar niettemin werd zij aan de minister van koloniën overgebracht. Deze vaardigde op aanraden van de gouverneur, hierin gesteund door de advocaat-generaal, een koninklijk besluit uit, waarbij dr. Sassen ontslagen werd. Als reden voor het feit, dat hij zijn belofte van stilzwijgen had gebroken, gaf de gouverneur op, dat geheime agenten het ministerie in Nederland van de kleinste voorvallen op Curaçao op de hoogte hielden. Sassen nam het niet en eiste voor het Hof twee honderdduizend gulden of het bedrag, dat het Hof juist zou achten als vergoeding voor het verlies van

[p. 325]

zijn ambt. De eis was gericht tegen de gouverneur en tegen de advocaat-generaal.

Dr. Sassen voerde persoonlijk de verdediging van zijn belangen. Enkele kranten, die onder redactie van bevriende relaties stonden, verdedigden hem natuurlijk en lichtten het publiek in over het proces. De ‘Civilizadó’, dat verdienstelijke weekblad, geleid door mensen met vaardige pen, plaatste zich onvoorwaardelijk aan zijn zijde en schiep voor hem een sfeer van sympathie, die de massa pakte. Hier is het de plaats om de aandacht te vestigen op een verschijnsel van massa-psychologie, dat vaak voorkomt en wel de sympathie bij het volk voor iedere actie tegen de regering. Geen enkele regering maakt zich populair bij het volk door zich stipt aan de wetten des lands te houden. Zo was het ook hier. Kwam de ex-procureur-generaal vóór, dan was de zaal van het Hof eivol. Sassen pronkte met zijn welsprekendheid, zijn scherpzinnigheid en zijn kennis van de wetsteksten. Bij het verlaten van de zaal juichte het geestdriftige volk hem toe, waarschijnlijk zonder iets van zijn pleidooien te hebben begrepen en het wierp bloemen op zijn weg. De gouverneur verscherpte zijn maatregelen en op 24 november 1874, tijdens de zitting, waarbij het Hof besloot de gouverneur en de procureur-generaal op 18 december tot het afleggen van een verklaring op te roepen, nam de politie speciale voorzorgsmaatregelen, door de agenten met pistolen te bewapenen en de politieverordening van 1833, nummer 173 van kracht te verklaren, waarbij iedere betoging op straat verboden werd. Een militair detachement werd voor het paleis gestationeerd. Bijvalsbetuigingen waren verboden. Bij overtreding zou van de wapenen gebruik worden gemaakt. Op deze wijze steeg de spanning tot een hoogte, waarop een uitbarsting wel moest volgen, hetgeen nog diezelfde avond geschiedde.

[p. 326]

Het was ontegenzeglijk onvoorzichtig, te proberen Sassen die avond een serenade te brengen, waarbij veel mensen tezamen moesten komen. Zoals te begrijpen valt werd Sassen toegejuicht waarop de politie met los kruit begon te schieten. Het volk antwoordde met stenen en twee autoriteiten werden gewond: de districtscommissaris en de majoor van de politie. Hierna verscheen een militair detachement ten tonele, dat het huis van Sassen onder vuur nam. Toen de deur vernield was, betrad de procureur-generaal in hoogst eigen persoon, vergezeld van een politie-luitenant, de woning en nam dr. Sassen gevangen. Deze was slechts aan verwonding ontsnapt door achter een kast te schuilen, die op vele plaatsen door kogels was doorboord.

Er waren één dode en negentien gewonden gevallen. Naar ik meen werd Sassen beschuldigd van poging tot opruiing van het volk. Hetzelfde werd ten laste gelegd aan de redacteuren van de ‘Civilizadó’ en de ‘Onpartijdige’. Sassen bleef in arrest tot 26 november 's avonds. Het schijnt, dat de beschuldiging niet kon worden gehandhaafd, want noch Sassen noch de directeuren van beide kranten werden voor het gerecht gedaagd. Maar dr. Sassen kreeg zijn eis evenmin toegewezen, hoewel op diezelfde dag, de 26e, Koentze als procureur-generaal ad interim zijn ontslag vroeg. Het volk vroeg bij een, op indiscrete wijze, gesteld rekwest aan de koning het ontslag van de gouverneur en van het Hof van Justitie. Op dit rekwest kwam als antwoord, dat men zich minder met politieke zaken had te bemoeien en zich als rustige burgers moest gedragen. Een antwoord dat, gezien de politieke structuur van de kolonie, verwacht kon worden en dat niet had moeten worden uitgelokt.

Dr. Sassen richtte later een krant op, ‘De Onafhankelijke’, die zijn naam als beschaafd mens in diskrediet bracht. Het was

[p. 327]

een smerig pamflet, dat zelfs de interne aangelegenheden en de eer van particuliere personen niet spaarde. Ik heb enige nummers voor me liggen en wanneer ik er nu iets uit zou overnemen, zou ik opnieuw een schandaal verwekken. Zijn ziekte schreed voort naarmate de strijd heftiger werd en noch in privé-gesprekken noch in het openbaar, wist hij zich in behoorlijke termen over de autoriteiten uit te laten. Het kwam zelfs zover, dat hij vanaf de vensters van de ‘Gezelligheid’ het volk, dat in groten getale naar hem stond te luisteren, opruide in massa naar de woning van de gouverneur te gaan en hem te Grendelen. Ongetwijfeld was dit alles een gevolg van zijn geestelijk verval en niet minder van de grote hoeveelheden cognac, die hij had ingeslagen.