Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 318]

Volkstypen

De geschiedenis van een land wordt niet alleen geschreven door het vermelden van naam en werk van de vooraanstaanden of de verrichtingen en daden van belangrijke mannen in onderscheiden takken van wetenschap of menselijke werkzaamheid. Er zijn eenvoudige mensen, de zogenaamde anoniemen, die op hun manier een alinea, een paar regels verdienen in dat onvergankelijke werk der herinneringen.

Onze volkstypen kunnen worden onderscheiden in nuttige en schilderachtige.

Nuttig noem ik hen, die binnen de eenvoud van hun werkzaamheden een bepaalde rol spelen in het sociale bestel van hun tijd. Schilderachtig zijn zij, die, hoewel in feite van weinig belang voor de gemeenschap, toch kunnen dienen om bepaalde eigenschappen van een tijdperk te kenschetsen. Op Curaçao zijn er natuurlijk van beide soorten geweest, maar in mijn kinderbrein hebben enkelen een onvergankelijke indruk achtergelaten. ‘Ma Lebertina’ zal misschien nog het langst in mijn geheugen leven. Zij was een echt volkstype. Ik leerde haar kennen als een oude, lange, gebogen en magere vrouw. Het was een negerin, die ‘Erte Berde’, groene erwten, verkocht op grote planken. Deze erwten, of ‘bonchi berde’, groene bonen, waren met zout gekookt tot zij een bepaalde graad van gaarheid hadden bereikt, waarna zij tot vierkantjes konden worden gesneden. Bij ieder stuk van ongeveer drie duim, kreeg je een stuk kokosnoot cadeau en dan at je afwisselend een hap ‘bonchi’ en een hap kokos. Als ‘Ma Lebertina’ met haar waar op straat liep te venten, nam ze grote, afgemeten stappen; haar voeten zaten in oude schoenen (waarschijnlijk een geschenk van de

[p. 319]

een of andere klant) en ze riep met krachtige stem: ‘Erte Berde!’ ‘Erte Berde!’. Zij moet een geheim gehad hebben of de een of andere formule hebben bezeten om die erwten zo te bereiden, want na haar dood waren er vele opvolgsters, maar geen lukte het ‘Ma Lebertina’ te evenaren. Dat meenden wij tenminste. Zou het misschien een geval van massa-suggestie geweest zijn?

Onder de ‘Sociëteit De Gezelligheid’, aan de rechterkant gekeerd naar de Heerenstraat, was een kamertje, dat waarschijnlijk in de begintijd als bergplaats had gediend. In deze ‘bodega’, zoals toen die hokjes onder trappen werden genoemd, dreef ‘Ia i Dea’, zoals het volgens mij klonk en bij welke naam onze generatie haar zich zal herinneren, een zaakje. Zij verkocht een heleboel dingen, maar haar specialiteiten waren 's middags ‘Pinda Herebé’, gekookte pinda's, en soms ‘fruta 'i pan’, de gebakken vrucht van de broodboom. 's Avonds verkocht zij chocolade en koekjes, die ‘Doublé Deck’ werden genoemd. Ik was haar vaste klant voor ‘Berde Herebé’, die als een bewijs van een goed jaar konden gelden, want ze waren er alleen als het flink had geregend. Ik houd er nog steeds veel van; ze schijnen iets typisch Curaçaos te zijn, want ik heb ze nergens anders aangetroffen.

Ook de ‘Doublé Deck's’ hebben indruk op mij gemaakt. Het zijn koekjes van het soort, dat wij op Curaçao ‘arepa’ noemen, en die uit verschillende soorten meel worden bereid; het deeg moet flink gisten vóór ze in de pan gaan. Soms was dat proces al zo ver gevorderd, dat men op vrij grote afstand de zure gassen kon ruiken.

‘Ia’ verkocht haar ‘arepas’ aan haar uitgebreide nachtelijke clientèle en ook chocolade en ‘piscá hasa’, gebakken vis. Nu er meer dan vijftig jaren verstreken zijn en mijn maag niet

[p. 320]

meer is wat zij geweest is, begrijp ik eenvoudig niet, hoe iemand dit bijtend, gistend zaakje ook maar een ogenblik kon binnenhouden.

Een vriendelijke herinnering bewaar ik aan ‘Sji Corina’. Jarenlang stond ze naast mijn ouderlijk huis, de tegenwoordige ‘Botica Nueva’. Sedert ik tot het besef van mijn naaste omgeving gekomen was, zag ik ‘Sji Corina’, groot en slank als een bruine suikerkleurige Juno, met een echte madrasdoek om haar hoofd gebonden en naast haar de plank met ‘cocada’, zoetgoed van kokos. Haar zachte honingzoete ‘cocadas’, die dezelfde kleur hadden als haar huid, schenen ook volgens een speciaal recept bereid te zijn, waarvan alleen zij het geheim kende. Tijdens mijn laatste verblijf op Curaçao vervulde ik de droeve plicht ‘Sji Corina’ naar haar laatste rustplaats te dragen. En terwijl de aarde op haar kist viel, voelde ik, dat er weer een schakel werd verbroken met de gelukkige tijd van mijn kinderjaren.

Een heel legioen schilderachtige types komt me weer voor de geest: Lía, Yana Cachete, Pipí Moqueta, Andrea, de geestdriftige begeleidster van de militairen, als ze op oefening gingen en dan nog: Hermisji, Pechi, Sjon Yos Cabana, Ba Jan, die ik als kind voor een soort vogelverschrikker hield en Sjon Piet Spadin, de held uit veel verhalen, die ik te horen kreeg, toen ik al een opgeschoten knaap was. Verder herinner ik me: Nandoe, Chapeau Gris, Wiwi Skesido Jojo, de onvergelijkelijke Pere José en de gemoedelijke Cado. Van Hermisji weet ik, dat hij dank zij zijn geheugen ontsnapt is aan de orkaan van '77. Hij raakte bedolven onder een muur, ineengestort door de beukende branding, die de buurt van Pietermaai schoon veegde. Hermisji was grootgebracht in een Joodse familie. Hij moet onder de ruïnes hebben gedacht, dat zijn laatste uur geslagen

[p. 321]

was, en begon in het Hebreeuws te bidden. Een groep Joden, die daar langs kwam, hoorde zijn bede ‘Shemah Israel’; ze vlogen toe en haalden Hermisji van onder het puin. Jaren later stierf hij door verdrinking, toen hij door een zeebad de mieren, die het hem bijzonder lastig maakten, trachtte kwijt te raken.

Tot slot nog een anekdote over ‘Pere José’. Ontboden voor de procureur, mr. Smeele, een ernstig man, karig met zijn woorden, vroeg deze hem: ‘Ta bo ta José Fernández, alias “Pere José”? (Bent u José Fernández, alias Pere José). Met een ernst, die niet voor die van de procureur onderdeed, antwoordde “Pere”: “Mijnheer, mijn ouders doopten mij José Fernández en “Pere” ben ik voor mijn jeugdvrienden, maar de naam Alias hebt u mij voor het eerst gegeven.’