Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 290]

Sjon ‘Nene’ Gorsira

Ik heb over heel wat mannen horen praten, op Curaçao geboren en getogen, die zich in verschillende takken van wetenschap hebben onderscheiden en ver boven het algemene geestelijk niveau van hun landgenoten stonden. Maar helaas heb ik, daar ik heel jong van Curaçao ben weggegaan en bijna een halve eeuw ben weggebleven, geen gelegenheid gehad ze van nabij te observeren en daardoor het genoegen te smaken met hen om te gaan. Toch had ik het geluk de Curaçaoenaar, wiens naam boven dit hoofdstuk prijkt, tijdens de laatste jaren van zijn leven te leren kennen. Zijn persoonlijkheid maakte, hoewel ik zelf de vijftig al gepasseerd was, indruk op me, zoals vijfentwintig jaar tevoren zijn artistieke prestaties dit al deden en nog eerder de verhalen over zijn veelzijdig talent. Zijn dood, in 1925, maakte een eind aan de intieme vriendschap, die in een paar maanden tussen ons ontstaan was.

Mij viel de droeve eer ten deel hem naar zijn laatste rustplaats te dragen. In 1926 sprak ik in ‘Miniaturas’ mijn mening uit over zijn persoon en werk. Ik heb er niets aan toe te voegen.

‘Iets meer dan een jaar geleden droegen de vrienden van de familie Gorsira hèm naar zijn laatste rustplaats, die op aarde Cornelis B. Gorsira heette. Wat opviel was de afwezigheid van het jongere geslacht; de aanwezigen gaven geen blijk bijzonder onder de indruk te zijn. En dat was natuurlijk. Don Cornelis was bijna onbekend op Curaçao en toch ging er met zijn dood een van de mannen heen, die voor zijn medeburgers niet onopgemerkt had mogen blijven.

Op materieel gebied heeft hij door zijn scherpzinnigheid de fiscus van ons eiland verrijkt met een bron, die nog vloeit. Zijn

[p. 291]

ontdekking van kalkfosfaat in de bergen van Santa Bárbara bracht een tijdperk van welvaart voor Curaçao, alleen overtroffen door die, welke we tegenwoordig te danken hebben aan de petroleumbronnen van Maracaibo. Op intellectueel gebied is zijn werk minder bekend, hoewel niet minder belangrijk. Zijn diepgaande studies over de geschiedenis van Curaçao, zijn nasporingen naar de herkomst van de naam ‘Curaçao’, dreven hem er toe een onderzoek in de Spaanse archieven in te stellen, ten einde tot gefundeerde gevolgtrekkingen te komen. En nota bene, de vruchten van zijn studies, hoewel ze gepubliceerd zijn en naar ik hoor verkrijgbaar in de Openbare Leeszaal, slapen in zoete rust onder het stof op de planken van genoemde bibliotheek. Hetgeen hij heeft opgemerkt en opgetekend tijdens zijn grote reizen, zou hem vette winsten hebben kunnen opleveren en daarenboven een naam op literair gebied, want als filoloog had hij een plaats kunnen krijgen naast de beroemdste. Maar op kunstgebied heeft hij de naam van zijn geboorteland ongetwijfeld het best gediend. Weinig mensen, die over het benijdenswaardig bezit van een kapitaal beschikken laten de genietingen van Europa varen om de strenge colleges van een universiteit te gaan volgen en om op gevorderde leeftijd de titel ‘bachilier en artes’ te halen, een titel, die geen recht geeft enig vrij beroep uit te oefenen en die geen enkel geldelijk voordeel oplevert.

‘Zich wijden aan de kunst om de kunst zelf, is iets, dat bij ons volkomen onbekend is; het is iets onbegrijpelijks en zelfs iets afkeurenswaardigs in een gemeenschap die haar cultuur verloor, naarmate haar materiële welvaart steeg. Het is dus verklaarbaar, dat iemand die zich volkomen rekenschap heeft gegeven van de sfeer van zijn land, een zekere koelheid en onverschilligheid aan de dag legt tegenover hen die zijn kwaliteiten

[p. 292]

niet hebben kunnen begrijpen, noch minder waarderen. Zijn schilderstalent werd in de grote Europese centra erkend en gewaardeerd. Hier op Curaçao heeft hij weinig gewerkt en zijn werk kwam nooit buiten de familiekring of die van zijn intieme vrienden.

‘Als vijand van eigen roem, een van die moderne middelen, het belangrijkste wel om op de voorgrond te treden, ontvluchtte hij iedere gelegenheid, die tot uiterlijk vertoon aanleiding zou kunnen geven en hij vormde te eigener ontspanning en tot genoegen van zijn kring een klein museum in zijn statig geboortehuis, dat zonder twijfel, evenals hij zelf, zal verdwijnen zonder dat Curaçao het naar waarde geschat heeft. En toch vertegenwoordigde dit museum de eerste, de tot nu toe enige en waarschijnlijk de laatste inspanning om op Curaçao een verzameling kunstvoorwerpen bijeen te brengen die in de loop der jaren had kunnen uitgroeien tot een blijvende tentoonstelling, die getuigenis kon afleggen van onze cultuur.

‘Een tijd lang was hij journalist en werkte hij aan verschillende tijdschriften in meerdere talen mee met bijdragen, die sterk de aandacht trokken. Hij was een elegante figuur in onze samenleving, wiens gesprek, verfijnd door zijn hoog beschavingspeil en verrijkt door de ervaringen opgedaan op zijn talrijke reizen, ver boven het alledaagse conventionele salonpraatje, met zijn oppervlakkigheid en banaliteit, uitging.

‘Hij stierf temidden van de zijnen. Nu rust hij niet ver van zijn huis, datzelfde huis, waarin hij zijn museum stichtte en waar ieder schilderij, ieder voorwerp van zijn liefde voor de kunst en zijn toewijding aan de cultus der schoonheid getuigt.’

Tot zover het in 1926 gepubliceerde artikel.

Als ik deze regels neerschrijf is hij al zeven jaar dood. Zijn museum, zijn verzameling porselein en zijn collectie curiosi-

[p. 293]

teiten uit vreemde en verre landen hebben hun waarde als verzameling verloren, verdeeld en verspreid als zij zijn onder erfgenamen, die ze min of meer als familie-erfstukken zullen waarderen, maar niet om hun culturele waarde en zij vertegenwoordigen niet meer tezamen de inspanning van een dynamisch man, met zijn bezorgdheid om het behoud van voorwerpen, die de geschiedenis vertegenwoordigen of de herinnering inhouden aan gevaarlijke, moeilijke of ook wel prettige reizen.

Zelfs nu hij in het graf is opgenomen, is hij niet tot historie geworden, eenvoudig omdat wij niet gewoon zijn geschiedenis te schrijven. Hij raakt in vergetelheid, zoals zovelen, die hem voor zijn gegaan op hun laatste reis en wier namen niet te boek werden gesteld. Zij immers hebben voor onze vooruitgang gewerkt en helpen ons nu nog, niet door hun lichamelijke aanwezigheid of hun geestelijke werkzaamheid, maar door het voorbeeld, dat zij ons hebben voorgehouden.