Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 247]

Mariniers aan de wal

Door zijn geografische ligging aan de rand van de Caraïbische Zee is Curaçao altijd een aanleghaven geweest voor oorlogsschepen van alle nationaliteiten. Voor ons kinderen was het binnenvaren van een van die schepen, die altijd met militaire eer werden ontvangen, zoals de internationale beleefdheid dit voorschrijft, een gebeurtenis. In het ‘Fort Amsterdam’ stond een peloton van het garnizoen keurig opgesteld en presenteerde het geweer, terwijl de kapel het volkslied van het schip, dat binnenvoer, speelde. Aan boord werd met gelijksoortige hoffelijkheid onze groet beantwoord. Hierop volgde het bezoek van de commandant aan de gouverneur, vergezeld van de consul van dat land op Curaçao, in ambtstenue. Later op de dag gingen de mariniers van boord en dan begon het feest. Dat waren dagen, waarop de toenmalige politie haar eentonig leven van niets doen onderbrak om zo nodig krachtig in te grijpen. Maar niet alle mariniers gaven haar handen vol werk. De eerste prijs ging onbetwist naar de bemanningen van de Nederlandse schepen. De dronkenschap op die avonden was wat je noemt monumentaal en de balkons van de huizen in de Moordenaarstraat, en andere soortgelijke, kregen het zwaar te verduren; in de veldslagen werden lege jeneverkruiken en flessen als projectielen gebruikt, die gaten in de hoofden en wonden in het vlees veroorzaakten. Politie-patrouilles kwamen er aan te pas en talrijke gearresteerden werden naar het ‘fiscalaat’ gesleept. Er werd soms taai verzet geboden, zodat vijf tot zes man politie nodig waren om één enkele vechtjas in bedwang te houden en te vervoeren. Bij deze vechtpartijen gebruikte de politie de ‘paternoster’ ofwel een dik koord aan

[p. 248]

welks uiteinden twee stevige stukken hout waren bevestigd en dat ze als tourniquet om de polsen van de arrestant heendraaiden. Ik herinner me zeelieden, die zulk een kracht hadden, dat zij de politie-agenten op de grond smeten, die het tourniquet op zijn strakst hadden dichtgedraaid. Het valt te begrijpen, dat een dichte menigte luid schreeuwend en wild gebarend de arrestant tot het ‘fiscalaat’ begeleidde.

Maar, hoewel de Nederlanders de eerste prijs voor bandeloos gedrag in de wacht sleepten, de Amerikanen bleven niet ver bij hen achter. Daar de jenever maar twintig cent per halve liter kostte en hun gage de hoogste van alle mariniers ter wereld was, stond het aan wal gaan op Curaçao gelijk aan een schandaal, dat zijn gelijke nergens kende. Toch moet ik zeggen, dat de Amerikaanse officieren en cadetten zich ook rustiger gedroegen dan de Nederlandse. De officieren van de Nederlandse schepen gaven de arme administrateur van de Club De Gezelligheid bij hun bezoeken meer hoofdbrekens dan hij in de rest van de tijd te verwerken kreeg.

Ik herinner me, dat toen een van de oorlogsschepen, een van die grote houten gevaarten met verscheidene bruggen, een bezoek aan Curaçao bracht met aan boord een groot aantal cadetten van de Zeevaartschool in Nederland, de avond voor het vertrek een grote hoeveelheid naamborden was verdwenen, van dat soort, dat op winkeldeuren hangt en waarop de naam van de zaak of van de eigenaar staat. De volgende morgen, toen het indrukwekkende schip vertrok, dat, als ik me niet vergis, de Tromp heette, hingen aan de reling de borden, die de vorige avond waren verdwenen.

De Franse matrozen, die op Curaçao kwamen, waren rustig en gaven niet veel moeilijkheden. Van die schepen weet ik er nog één, het was vrij groot, van hout en had twee bruggen.

[p. 249]

Het was de ‘Venus’, die, naar ze me aan boord vertelden, de campagne in Azië had meegemaakt tijdens de Tonkin-oorlog. Voor de eerste keer zag ik aan boord van dat schip kanonnen die van achteren werden geladen.

De Italianen waren ook heel vreedzaam en hielden ervan hun nationale liederen te zingen. Ik herinner me een heerlijke maannacht, dat ze in een groep op de trap van de Hypotheekbank ‘Santa Lucia’ zongen, dat je nog wel eens hoort en dat Caruso op een grammofoonplaat bij ‘Victor’ heeft laten opnemen.

Zo was er de vloot van admiraal Candiani, die op Curaçao uit Cartagena aankwam om een demonstratie te geven ter gelegenheid van het stellen van de beruchte eisen van Cerruti, die bijna aanleiding gaven tot het afbreken van de diplomatieke betrekkingen tussen Colombia en Italië. Het bezoek van die vloot aan La Guayra gaf daarbij nog aanleiding tot onenigheid tussen Venezuela en Columbia, omdat generaal Andrade, toenmalig president van Venezuela, volgens gebruik de admiraal en zijn officieren onderscheiden had met de orde van de Bevrijder. Colombia vatte dit op als een daad van gebrek aan Zuidamerikaanse saamhorigheid, waar het hier ging om een eskader, dat trachtte met geweld een betwiste schuld te innen. Deze vloot luisterde in het Schottegat de kroningsfeesten van koningin Wilhelmina op met een schitterende verlichting en een luisterrijk bal aan boord van het admiraalsschip ‘Carlo Alberto’. De vloot bestond, buiten het reeds genoemde schip, uit de ‘Piemonte’, de ‘Calabria’, de ‘Giovanni Bausan’ en de ‘Umbria’. Deze schepen lieten ons voor het eerst kennismaken met de draadloze telegrafie, die hun landgenoot Marconi pas had uitgevonden. Dit is nu bijna vijfendertig jaar geleden.

Engelse schepen uit die jaren herinner ik me niet; ik denk

[p. 250]

dat zij, gezien hun bezit van talrijke havens in onze Middellandse Zee, Curaçao niet vaak aandeden, maar doorvoeren naar hun prachtige vlootbasis Port Royal op Jamaica, beroemd geworden door Nelson, Bembow, Brisbane en Rodney, die allen dit arsenaal hebben bezocht. Ik heb het gezien, nadat het bevel tot ontmanteling gegeven was; het moet voor zijn tijd een formidabele basis geweest zijn. Nog altijd wordt daar de voorsteven bewaard van een van de schepen, waarop Nelson commandant is geweest.

Ook van Spaanse schepen van vijftig jaar geleden weet ik niets meer. Ik heb horen spreken over de beroemde ‘Tornado’, die Curaçao aandeed tijdens de achtervolging van de ‘Virginius’, het Amerikaanse schip, dat door Cubanen was uitgerust en gewapend gedurende de oorlog van '68, het fameuze schip van Carlos Manuel de Céspedes, dat in Yara in actie trad en welke strijd eindigde met het verdrag van Zanjón. Ik geloof, dat de ‘Virginius’ de ‘Tornado’ verraste door kerosine in zijn ketels te verbranden en veel vroeger weg te varen, waarna het tot Jamaica wist te komen, maar na een gevecht geënterd werd; ik heb het graf bezocht van de bemanning, die gefusilleerd werd in Santiago de Cuba.

Ik geloof, dat een ieder op Curaçao zich het eskader van Cervera zal herinneren. Het bestond uit de kruisers ‘Infanta Maria Terésa’, admiraalsschip,‘Vizcaya’, ‘Almirante Oquendo’, ‘Cristóbal Colón’ en de destroyers ‘Pluton’, ‘Furor’ en ‘Proserpina’. De ‘Cristóbal Colón’ was het zusterschip van de ‘Carlo Alberto’ en was voor deze reis van Italië gekocht.

Duitse oorlogsschepen bezochten ons regelmatig. Duitsland had zijn blik geslagen op het eiland Margarita (voor de kust van Venezuela) en het bouwde, na de overwinning op Frankrijk in het jaar '70, een vloot van belang op. De namen van de Duitse

[p. 251]

schepen weet ik niet meer, maar wel herinner ik mij de bemanningen, ernstig, omzichtig en goed gedisciplineerd. De matrozen zagen er altijd tip-top uit; het leken wel modepoppen. De officieren waren stijf en vormelijk. Ik herinner me alleen de ‘Olga’ met aan boord de prins van Pruisen als cadet. De Duitse zeelieden hielden altijd militaire oefeningen te land en wij jongens sloegen ze nieuwsgierig gade en bespraken onderling het verschil in tactiek met onze soldaten en matrozen. ‘Marie Pampun’ was een van de geliefde terreinen voor die oefeningen, evenals ‘Zwaan’ op Scharloo en ‘Vianen’ voorbij de Pen. De Duitsers waren net automaten in hun bewegingen en nu begrijp ik, dat ze toen al bezig waren het machtige militaire apparaat op te bouwen, dat zijn hoogtepunt in 1914 bereikte, om vier jaar later in elkaar te storten.

Ik heb nooit een episode vergeten, die ons aan de methode herinnerde, die culmineerde in de ‘affaire’-Zabern, waarover de hele wereld in rep en roer was. Tijdens een van de militaire oefeningen van de Duitse matrozen op ‘Zwaan’ (Scharloo) stond het contingent onder bevel van een kleine officier met rode baard en rood haar en een hoogrood gezicht. In de troep bevond zich een matroos, die duidelijk veel ouder was, met een zwarte baard, waarin een enkel grijs haar zichtbaar was. Vermoedelijk was er bij de manoeuvres iets voorgevallen, dat niet in de haak was en waarvoor die al vrij oude man aansprakelijk werd gesteld. De officier riep hem uit de gelederen en hij meldde zich als een mechanische pop. De officier hield, naar het ons voorkwam, een boetpredikatie tegen hem op een nogal boze toon en nadat hij uitgesproken was, diende hij hem zulk een ongenadige kaakslag toe, dat de echo zich beschaamd door de heuvels van Scharloo voortplantte. De matroos nam de slag in ontvangst zonder ook maar een spier te vertrekken,

[p. 252]

salueerde eerbiedig en week achteruit naar zijn gelid met dezelfde mechanische precisie, als waarmee hij naar voren getreden was, terwijl het scheen of de rest van het contingent, strak voor zich uitkijkend, niet had gemerkt dat een man voor het hele front een oorvijg toegediend kreeg. Op deze tucht werd de macht van het Duitse keizerrijk gegrondvest.

Ik geloof dat bezoeken van oorlogsschepen aan Curaçao tegenwoordig zeldzamer geworden zijn. Dit valt misschien te verklaren uit het feit, dat de brandstof thans langer meegaat en het niet nodig is, veel havens aan te doen om die in te slaan. Anderzijds heeft de grotere diepgang van de schepen gemaakt, dat alleen eenheden met een kleinere tonnage ons bezoeken. In het algemeen is het gedrag van de bemanningen zichtbaar beter geworden en de huisvaders behoeven de deuren van hun huis niet meer op slot te doen, omdat een oproerig en schandaalverwekkend contingent matrozen aan wal is gesprongen.