Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 239]

‘Shemah Israel’, hoor Israël

Toen ik het had over de tijdschriften en boeken uit mijn tijd, heb ik ook het Shemah Israel van de Hervormde Joodse Gemeente genoemd, maar ik heb er nooit een nummer van te zien gekregen. Dank zij de kameraadschappelijke geest van mijn jeugdvriend Abraham Sasse en de vriendelijkheid van Don Angel de Castro, vooraanstaande leden van de Joodse Gemeenschap in Panamá, heb ik het genoegen gesmaakt de eerste, en naar ik meen enige, jaargang van dit maandblad door te kunnen bladeren. Dit was me waarlijk van groot nut, want niet alleen bracht het me een grote schat aan lokale geschiedkundige feiten, maar het heeft me terecht gewezen op één punt, waaromtrent ik dwaalde, zoals ik, naar ik denk, in meer gevallen doe, omdat ik geen documentatie tot mijn beschikking heb, die mijn meningen staven kan. Toen ik de kunst op Curaçao behandelde zei ik, dat de letterkunde weinig beoefenaars onder ons had gevonden. De lectuur van dit tijdschrift stelde me in staat te constateren, dat literair talent een van de natuurlijke gaven is, die wij bezaten, maar dat het zich verborgen hield totdat het om de een of andere reden naar buiten moest treden. De redactie van dit blad, in haar geheel samengesteld uit mannen uit handelskringen, die op geen enkele wijze met de journalistiek te maken hadden, was zo verbazingwekkend deskundig, dat niemand in het vervolg handel en kunst onverenigbaar mag vinden. Shemah Israel was geen politiek en geen literair blad. Het was een propagandamiddel van de groep ‘El Porvenir’, de Toekomst, die zich in 1864 van de Orthodox-Joodse Gemeente had afgescheiden en een cultus instelde, zonder die godsdienstoefeningen, welke zij niet meer in overeenstemming

[p. 240]

achtte met haar tijd. Als zinspreuk voerde zij een gedachte van L. Hollendreski, die haar streven belichaamde: ‘De Mozaïsche godsdienst staat niet alleen bespreking en beredenering toe, maar beveelt beide zelfs aan’.

Dit genootschap werd op 17 december 1863 geïnstalleerd; in de oprichtingsoorkonde nam het drie ‘consideransen’ op, die uitdrukking gaven aan de motieven, welke tot de afscheiding hadden geleid en waarin unaniem geprotesteerd werd tegen bepaalde punten. Het reglement bestond uit zestien artikelen; voorzitter was dr. A.M.C. Henriquez en secretaris dr. Is. J. Senior. De reden tot de afscheiding was zowel van dogmatische als van rituele aard, hoewel er mensen zijn die beweren, dat het werkelijke motief van commerciële aard was, maar hiervan blijkt niets uit het bedoelde tijdschrift. In no. 5 van Shemah Israel van 22 juni 1864 staat een ‘Despedida a la Comunidad NIP Mikve Israel’, Afscheid van de Gemeente Mikveh Israel, dat werkelijk een prachtig stukje literatuur is, gevoelig en ontroerend, waarvan ik deze alinea overneem, die droefheid en diepe smart uitdrukt:

‘Maar, zoals de dochter, die het ouderlijk huis verlaat om een nieuw gezin te stichten, zich diep bewogen voelt en de harde noodzaak van de scheiding betreurt, zo gaan wij u verlaten. Ja, wij voelen ons hart bedrukt, onze lippen trillen en onze ogen zijn gezwollen van tranen, wanneer wij voor het laatst naar u kijken en u het laatste vaarwel toeroepen, Heilige Synagoge, geliefde tempel, alma mater, vaarwel.’

Op Scharloo werd een ruim bedehuis gebouwd, dat op zaterdag 16 juli 1864 werd ingewijd en waarbij een ‘select, groot en respectabel publiek’ aanwezig was. De heer Jos Naar Jr. deed dienst als voorzanger, en de heer S. Henriquez sprak in het

[p. 241]

Nederlands een rede uit met als onderwerp: ‘Het is niet goed, dat de mens alleen zij’. Deze eerste plechtigheid werd bijgewoond door het eerste bruidspaar, dat volgens het nieuwe ritueel in de echt werd verbonden.

Ik meen, dat de tempel Emanu-El, die bij ‘Foi’ porta staat, niet vóór 1879 gebouwd is. De redevoeringen, in het nieuwe bedehuis gehouden en de artikelen, in bovengenoemd tijdschrift verschenen, zijn bepaald van literaire waarde, niet alleen om hun onderwerpen, ten dele theologisch, ten dele filosofisch, of om de indrukwekkende talenkennis, waarvan zij blijk geven, maar ook voor de kwaliteit van hun stijl. Zelfs in artikelen van polemische aard, waarbij men gemakkelijk gevaar loopt zijn waardigheid te verliezen, wist Shemah Israel binnen de grenzen der hoffelijkheid en van de eerbied, aan de Alma Mater verschuldigd, te blijven.