Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 236]

De Synagoge ‘Mikve Israel’
(de Hope Israëls)

Mijn kinderjaren en mijn jongelingstijd heb ik doorgebracht tussen Joodse jongens van mijn leeftijd; we waren dikke vrienden. Ik speelde met hen op het ruime met bakstenen bestrate plein rondom hun mooie synagoge, die zo strak van lijn, zo streng, zo waardig is. Ik ging er heel vaak binnen, met mijn hoed op en met alle eerbied, die het indrukwekkende interieur me inboezemde. Dikwijls heb ik de godsdienstlessen bijgewoond, die door rabbijn Santcroos (verbastering van Santa Cruz) gegeven werden en leerde met mijn vriendjes veel Hebreeuwse gebeden, die ik door de tijd weer vergeten ben. Rabbijn Santcroos was een kleine, levendige, goedige man, met een uitgesproken Griekse neus, met bakkebaardjes, die ter hoogte van zijn mond bruusk eindigden. Hij had een snor. Als kind vond ik de naam ‘Santa Cruz’ raar en niet bepaald geschikt voor een rabbijn.

Het was dus niet vreemd, dat ik bij mijn aankomst op Curaçao, na een afwezigheid van een kwart eeuw, benieuwd was de synagoge weer eens te zien. Ik kwam er juist tijdens de sabbatdienst, zodat ik me bescheiden wilde terugtrekken, maar een commissie van twee man, beiden kameraden met wie ik gespeeld had op de plek waar ik nu stond, was zo goed mij uit te nodigen binnen te komen en tussen hen plaatste nemen. Ik keek om me heen om te zien of oude herinneringen weer levend zouden worden en zag dat het zand, dat als een tapijt de grond bedekte, zijn diensten niet meer deed om het geluid van de voetstappen te dempen. Ik begreep, dat het hier een moderne hygiënische maatregel betrof. Vervolgens keek ik

[p. 237]

naar de zoldering, waar ik de prachtige mahoniehouten planken en balken miste, zwart geworden door twee eeuwen aan de lucht blootgesteld te zijn; in plaats daarvan zag ik witte verf. En de charme der eeuwen was verdwenen. Vervolgens keek ik naar het koor. Het was vrijwel leeg. Ik trachtte me ‘Sjon’ Jaichi Capriles, de dirigent, en de organist Chris Ulder voor de geest te halen en al die jonge dames en heren die, hun uitstekende stemmen door eenstrengelend, het prachtige ‘Enkelohenoe’, Geen is als onze Heer hadden gezongen of de indrukwekkende smeekbede ‘Adon Gnolan’, Heer van het heelal. Ik zag de banken voor de mannen, verlaten en keek naar de banken voor de vrouwen en ze waren eveneens leeg.

Terwijl de Eerwaarde Duque, de tegenwoordige gazzan, voorzanger, een gebed zong, dacht ik terug aan de vroegere luister tijdens de Joodse feestdagen in deze grote synagoge; hoe mooie meisjes, zwak van het vasten, op Grote Verzoendag (Jom Kipur), bleek de eerste ster afwachtten, die het eind van de vastentijd betekende. Ik dacht terug aan hèt grootse feest ter ere van de honderdste geboortedag van Sir Moses Montefiore, een verdienstelijk Joods patriarch, die door de liberale Engelse regering in de adelstand verheven was en wie het beschoren was zijn honderdste verjaardag te vieren. Ik herinner me de fraaie koorzang op die dag; het koor was versterkt met contingenten van de Filharmonische Vereniging ‘Harmonie’. Ik zag weer voor me Bibi Henríquez, Lelia en Yeye Capriles en zovele anderen, die toen met de andere zangers het feest luister hebben bijgezet en pater Onderwater met zijn grote, blauwe ogen, die in gezelschap van twee andere geestelijken de bisschop vertegenwoordigden. Ik herinner me dit alles en nog veel meer, terwijl de eerwaarde Duque met zijn prachtige bariton en met de eentonigheid en diepte, de Joodse zang eigen,

[p. 238]

een smeekbede voordroeg. Enigszins bedroefd verliet ik de tempel. Mijn leven van zwerver en opmerker heeft me geleerd, dat de menselijke geest schijnt af te dalen van die hogere sfeer, waar de stoffelijke zaken hun waarde verliezen, de verlangens in vervulling lijken te gaan en het geestelijk genot het levensverdriet verzoet, naar een andere atmosfeer van materialistisch positivisme.

En de godsdienst, opperste concentratie van al het geestelijke, verliest zijn contact met het hart van de mens meer en meer. Wanneer een ras, dat zo nauw verbonden is met zijn geschiedenis en tradities, de deur van het huis waarin de schatten van zijn geloof bewaard liggen, voorbijgaat, is dit wel een hoogst ernstig geval. Bij het verlaten van de synagoge moest ik wel, me in herinnering brengend wat ik van het Hebreeuws geleerd heb, de woorden stamelen: ‘Shemah Israel’, Hoor Israël.