Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 96]

Lenzoe di cabez

De natuurlijke, vrouwelijke koketterie kent geen grenzen en geen rassen. Vanaf de noordpoolstreken, waar kleding als bescherming tegen de koude noodzakelijk is, tot de hete zones van Afrika, waar een minimum aan kleding voldoet, worden de vrouwen niet moe middelen uit te denken om hun bekoorlijkheden beter te doen uitkomen en er is er niet één, die meent, dat zij ze niet heeft.

De ‘lenzoe di cabez’, hoofddoek, was in mijn tijd dè opschik van de vrouwen van ons volk. Een ‘Saya koe Yaqui’, rok en jakje, vormde geen volledige kleding zonder de bijbehorende en kokette ‘lenzoe di cabez’. De schikking ervan en de wijze, waarop zij werd vastgemaakt, benevens het kapsel, vereisten een zekere artistieke gave, die niet iedereen bezat. Zodoende ontstond er een legertje ‘deskundigen’, die daarmee een aardig centje verdienden.

De doeken voor bijzondere gelegenheden waren oorspronkelijk grote stukken echt ‘Madras’-linnen, die uit Engeland kwamen, daarheen uit het land van herkomst aangevoerd. Zij hadden felle kleuren, meestal geel en rood, met in het midden grote ruiten en aan de kanten brede randen. Wanneer ze om het hoofd waren gebonden, werden zij zo geschikt, dat de twee uiteinden als twee brede vleugels op de schouders hingen, terwijl aan de voorkant een smalle band het geheel in vorm hield. Deze hoofddoeken werden zorgvuldig bewaard, omdat het schikken nogal veel geld kostte. De hoofddoek voor doorde-week was van mindere kwaliteit en vereiste minder nauwgezetheid, maar werd toch altijd op dezelfde manier met de vleugels achter en het bandje voor gedragen. Deze wijze van

[p. 97]

vastbinden heette ‘Poenta di Scharloo’, de Punt van Scharloo. (Scharloo is een gedeelte van de Punda, dat dicht bij de haveningang ligt - Vert.)

Van de Antilliaanse eilanden, die ik ken, waren het waarschijnlijk Curaçao en Martinique, waar men het meest gebruik maakte van hoofddoeken. Op Trinidad, Jamaica en Barbados overheersten de hoeden, die, al waren ze voddig, vuil en gekreukeld, verkozen werden boven de hoofddoeken, hoewel je die er toch ook wel zag. Maar tussen de hoofddoekdracht van Martinique en die van Curaçao bestond zo'n duidelijk onderscheid, dat wij zouden kunnen zeggen, dat daarin duidelijk het psychologische verschil tussen de volken van beide eilanden weerspiegeld werd. De Curaçaose wijze van dracht is sober in haar lijnen en doet rustig aan. Het altijd gesteven en gestreken goed tekent de ordelijkheid en nauwgezetheid, ongetwijfeld ontstaan onder invloed van de methodische en ernstige sfeer, die de Hollanders hier hebben gebracht. Ik weet nog goed, dat de indruk, die een volkskind uit mijn tijd met haar ‘saya koe yaqui’ en haar ‘lenzoe di cabez’ maakte, zekere eerbied afdwong door de strenge lijnen van het geheel. Niettemin vergeet ik de dynamiek niet, die diezelfde lijnen maakten, wanneer het kind zich in beweging zette. Evenmin de dorpsvrouwen van toen, die geen ‘trucks’ of vrachtwagens te hunner beschikking hadden, maar een paar uur moesten lopen om voor de ochtendschemering in de stad te zijn, hun produkten van de hand te doen en naar hun verafgelegen huizen terug te keren, voordat de zon weer onderging. Met ‘sayas canga’, dat zijn rokken, die ter hoogte van de heup in een kleine bult werden opgetrokken om de gespierde benen vrij te laten en een ‘roedia’ (letterlijk: een knie) ofwel een opgerold stuk goed op de ‘lenzoe’ en dáár bovenop een grote mand met de koopwaar erin, zo liepen die

[p. 98]

energieke vrouwen met snelle, ritmische en grote passen vier tot vijf uur naar de plaats van bestemming. Zij hielden hun lichaam in evenwicht door een golvende beweging, waarbij de heupen energiek van links naar rechts zwaaiden, terwijl de armen in beweging bleven om de zware mand, die als vastgeklonken leek aan het hoofd van de draagster, in volmaakt evenwicht te houden. En ondanks dit alles bleef de ‘lenzoe’ haar strenge lijnen behouden.

Daarentegen leek het of de wijze, waarop op Martinique de doeken gedragen werden, door de Franse geest beïnvloed was. Daar droegen de vrouwen ze met zulk een artistieke ongegeneerdheid, zo'n aantrekkelijke onstuimigheid en een bepaalde minachting voor strenge lijnen, dat men op het eerste gezicht de indruk kreeg van een volkomen ongedisciplineerd temperament, wars van iedere vorm van conventie, maar rijk aan emotionaliteit en geladen met artistiek gevoel. De manier, waarop daar de hoofddoek werd vastgemaakt, was bijna volkomen tegengesteld aan die, waarop dat op Curaçao gedaan werd. Nu eens was ze geknoopt, dan weer gestrikt, de vorm hoefde niet precies aan de schedel aangepast te zijn; ze stond ofwel bol of strakker dan bij ons en het geheel lag niet met de twee punten op de rug, maar stak in de lucht als twee helgekleurde speren. Dit was een omwenteling op het gebied van de ‘lenzoe di cabez’.

Die hoofddoeken van Madras-linnen werden met de tijd vervangen door andere, goedkopere, niet meer in India geweven uit gekleurde draden, maar in Engeland gedrukt op katoen. En daarmee begon het verval van deze hoofdtooi. Toen kwam echter een witte hoofddoek, met prachtig handborduursel, wit of zwart, die, nadat ze de eerste keer om het hoofd was gebonden in die vorm bewaard werd voor grote gelegenheden.

[p. 99]

Zij vormden een luxe-bezit, want ze waren van zuiver linnen en het borduren kostte heel wat. Er was ook een minder strenge dracht, die ‘Petji’, petje, werd genoemd, een soort ‘négligé’ onder de hoofdtooien.

Toen ik bij mijn laatste bezoek aan Curaçao visverkoopsters hun waren op straat luidkeels zag aanprijzen in zijden toiletten, heb ik niet meer gezocht naar ‘lenzoe di cabez’, want ik zag wel dat de vooruitgang ze had weggevaagd, toen hij als een cycloon kwam binnenstormen, alles, goed en kwaad, voor zich uit drijvend en ons in ruil achterlatend... chi lo sa? - wie zal het weten?