Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 92]

De tamboe

Het staat vast, dat de ‘tamboe’ een zuiver Afrikaans karakter heeft en tegelijk met de slaven op Curaçao is gekomen. In de verschillende landen, die ik heb bezocht en waar ik aandachtig de typische dansen van elke plaats heb bestudeerd, heb ik duidelijk het verschil kunnen constateren tussen de dansen, die van zuiver Indo-Amerikaanse oorsprong zijn en die, welke duidelijk Afrikaanse invloeden hebben ondergaan. In het algemeen ligt het centrum van de bewegingen bij de Indiaanse dansen, zowel bij de primitieve als bij de gemoderniseerde, in de voeten of hoogstens in de benen. Soms danst men alleen, soms met paren, maar men houdt elkaar nooit vast. De verscheidenheid van dansfiguren, die de danser met zijn voeten uitvoert, geeft zijn plaats op de ranglijst der regionale dienaars van Terpsichore aan. In het Oosten, in Noord-Afrika en Oost-Indië spelen de buik en de armen een belangrijke rol en de dansen daar hebben dan ook veeleer iets wellustigs; ze zijn meer ritmisch dan levendig. Maar zelfs de ‘Hulahula’-dansen van de Zuidzee, die wij het summum van voluptueuze beweeglijkheid kunnen noemen, worden meestal slechts door de vrouwelijke helft van het danspaar gedanst, terwijl de mannen zich beperken tot zingen en in de handen klappen. Daarentegen zijn de ‘rumba’ van Cuba, de populaire ‘Cumbia’ van Columbia en de ‘chocho’ van de streek van het meer van Maracaibo als tweelingzusters van onze Curaçaose ‘tamboe’. Bij deze dansen en vooral bij de ‘tamboe’, gaande levendigheid van beweging en het ritme gelijk op. Het enige en hoogst belangrijke instrument ter begeleiding is de trom en wij weten allen uit de publikaties over het Afrikaanse continent, welke rol dit instru-

[p. 93]

ment in het Afrikaanse leven speelt. De trom doet dienst als telegraaf en semafoor, vormt op zichzelf een orkest voor dansmuziek, voor godsdienstige, krijgszuchtige en begrafenismuziek, kortom, zij is onmisbaar in het leven van de bewoners van Afrika. Op Curaçao leverde zij de dansmuziek voor het lagere volk.

In mijn tijd was haar bolwerk de berg Monteverde, waar de trom beangstigend gromde. Op ‘Saliña’ roffelde zij al een week voor een feestdag. Maar wanneer het zo ver was, waren Monteverde, Charo, Caracas en de straatjes in de Punda in de ban van de ‘tamboe’, terwijl er op Otrabanda, in ‘Holanda’, ‘Paris’, ‘Cerro di Quinta’ en in de hoeken en gaten van ‘Cartagena’ en ‘Sanchez’ geen volkskind was, dat niet de ‘barí’ danste. Soms denk ik bij mijzelf, dat, wanneer deze dans eens bestudeerd was geworden en er hier en daar enkele veranderingen in waren aangebracht, hij niet ontaard zou zijn in die stuitende bewegingen, die een steen des aanstoots werden en die de beschaving later trachtte te verwijderen. Ik herinner me dat ik, toen ik nog jong was, aandachtig de etiquette, bij deze dans in acht genomen, placht te volgen, want hoe vreemd het ook moge klinken, die bestond. Geen enkel meisje danste met een onbekende en indien een vreemde op het feest werd geïntroduceerd en voor een dans uitgenodigd, was het de gewoonte, dat hij na de dans een geldstuk in de mond van zijn partner legde, bijna altijd een zilveren halve gulden. De volksgeest, die vol fantasie en inspiratie zit, maakte dikwijls woorden op de danswijzen, die, hoewel zij levendig en ritmisch waren, eentonig klonken, omdat op maar enkele maten steeds hetzelfde werd herhaald. Toen de politie een campagne tegen de ‘tamboe’ begon, zong men, op de maat van de erbij behorende muziek, de volgende rijmpjes:

[p. 94]

 

Bregedir De Ruyter ta mi marí

 

Mi tin derechoe di baila barí

 

 

 

(Brigadier De Ruyter is mijn man

 

Ik mag wel de bari dansen)

Brigadier De Ruyter was indertijd belast met de wacht op Otrabanda.

Paskoe ta bai, moechanan lludami lloré
Paskoe ta bai, moechanan cojé, maré

(Pasen trekt voorbij, mensen, huilt met mij mee
Pasen trekt voorbij, mensen, houdt hem vast, bindt hem vast)

Op de maat van handgeklap werden de buik en de heupen voluptueus en ritmisch bewogen. De ‘tamboe’-bespelers eindigden over het algemeen hun muziek in het ‘fiscalaat’ met ingeslagen hoofden en gekneusde ledematen. Enkele jaren geleden ontmoette ik de nu overleden brigadier Appel; hij had het ontzaglijk druk, omdat hij een groots opgezette ‘tamboe’ aan het organiseren was. Daar zit wat achter, dacht ik. Ik zag, hoe brigadier Appel de mensen aan het verstand trachtte te brengen, dat zij netjes moesten dansen, zonder dat het karakter van de dans verloren ging en dat ze niet te veel moesten drinken, zodat zij hun verstand niet kwijt zouden raken. Het leek wel een soort generale repetitie, waarbij het hoofd van de politie fouten verbeterde, aanwijzingen gaf en hier en daar op tekortkomingen wees. Het was allemaal erg geheimzinnig. Maar de brigadier zweeg als een sfinx. Hij wilde niet praten.

[p. 95]

Eindelijk kwam ik te weten, dat zijne Excellentie de Gouverneur van die dagen met eigen ogen een echte ‘tamboe’ wilde zien. Hij lanceerde het denkbeeld tegenover de nu overleden politie-chef, die onmiddellijk de rol van organisator, impresario en criticus op zich nam.

We moeten de Apostolische missie ervoor dankbaar zijn, dat zij dit soort dansen heeft weten uit te roeien, daar wel gebleken was, dat ze niet voor verbetering vatbaar waren. De tegenwoordig nog ‘tamboe’ dansende massa is een groep, die eerbied afdwingt door haar discipline en geestelijke vooruitgang; en zo er tijdens de ‘taralles’, boemelpartijen, nog schandaaltjes voorkomen - en dit is nog altijd zo - dan zijn de slechte elementen van de kolonie van buitenlanders er de oorzaak van. Een van de zegeningen van de Olie.

De ‘tamboe’ is er niet meer, maar evenmin de quadrille en de lancier en hoe kan het anders; alles gaat immers voorbij, wij mensen toch ook! Alleen de geschiedenis duurt; zij voedt zich juist met al wat voorbijgaat. In de sociale geschiedenis van Curaçao zullen de ‘tamboe’, de quadrilles en de lanciers in één adem worden genoemd, tezamen dus de dansen der aristocratie en die van het vulgus, de deftige salon en het stinkende eenkamerwoninkje.