Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 51]

Eerste heilige communie

De heilige communie, misschien wel het belangrijkste feest in onze kinderjaren, was in die dagen een ware sociale gebeurtenis. Voor de ouders had het een religieuze zin, een vèrdragende betekenis. Het enthousiasme en de gespannen verwachting van het kind, dat popelde om eens een dag van het jaar in het middelpunt van de belangstelling te staan, waren roerend om mee te maken. Weken van tevoren droomde de jongen bijvoorbeeld al van de dag waarop hij een hoge witte boord om zou krijgen, een zwart jasje en... witte handschoenen, het summum van elegantie.

Ik zou niet kunnen zeggen waarom de communiefeesten collectief werden gevierd; misschien is het een gewoonte, die door de Apostolische Missie uit Nederland is overgebracht. Wel weet ik, dat dit gebeuren zich niet beperkte tot de communicantjes en hun vaders en moeders, maar dat het de hele gemeenschap aanging. Men verheugde zich dagen van tevoren op de gezamenlijke communiefeesten in de verschillende parochies en wanneer het eindelijk zover was, was het voor iedereen feest, niet het minst voor de ‘pikidó's di poenta’ (zie verder in dit hoofdstuk), die met elkaar een legioen vormden. De plechtigheid in de kerk, die vooral druk bezocht werd door vrouwen, naast vanzelfsprekend de familieleden van de communicantjes, had steeds bij paren plaats, vandaar de naam ‘recibimentoe di par’ (communie bij tweeën). De meisjes waren in het wit en de jongens in het zwart gekleed. Na afloop gingen de communicantjes naar huis, waar zij onder een regen van ‘stroiste’, confetti-strooisel, het huis betraden, zodat de witte sluiers van de meisjes en de zwarte kostuums van de jongens

[p. 52]

bezaaid waren met stukjes stof of snippers papier, in allerlei kleuren. Men zag hierin een symbool van tederheid en vriendelijkheid.

Het huis werd voor die gelegenheid zo mooi en rijk mogelijk versierd. Onder de onontbeerlijke spiegel stond de sofa of een leunstoel als ereplaats opgesteld, waarvoor het mooiste tapijt, dat men bezat, was uitgelegd. En daar zat het communicantje, voor die dag het middelpunt van het feest. Was het een jongen, dan trok hij onvermoeibaar zijn handschoenen recht of keek naar zijn lange broek, die hij misschien voor het eerst had aangetrokken. Aangezien het communicantje en zijn begeleiders nog nuchter waren, kregen zij eerst gauw chocolademelk en taart. Ik geloof niet, dat er een drank bestaat die zo lekker smaakt als de chocolademelk op je communiefeest. En dan de taart! De ‘panqué’, een gele koek, rijk aan eierdooier en boter, met een geurige smaak naar vanille, gleed gewoonweg door je keel.

Daaruit bestond in hoofdzaak de viering van een ‘recibimentoe di par’. De dikke, vette chocolademelk, nog dampend van de hitte, kwam uit de keuken, terwijl de taart en allerlei snoepgoed al op de tafel klaar stonden. De ‘bolo di battrei’ gaf het communiefeest een bijzonder luxueus karakter. Dit was een taart in de vorm van een toren, met drie of meer verdiepingen. Het geheel was bedekt met een witte korst van geklopt eiwit, waarin gekleurde amandelen en kleine, zilverkleurige balletjes waren gedrukt, terwijl op de top een vlaggetje van wit satijn was gestoken, waarop ter herinnering aan de eerste communie naam, datum en soms de naam van de parochie waren geborduurd of geschilderd. Nooit ontbrak de ‘panlefi alto’, een taart waarin geen boter was verwerkt, ook versierd en met op de top een vlaggetje. Dan had men nog de ‘broinas’, ‘letters’, ‘manca-

[p. 53]

ron’ en ‘banquet’, allerlei Curaçaose gebaksoorten. Ook waren er kokoskoekjes in verschillende kleuren met als versiering een gouden blaadje dat zacht met het briesje, de noord-oost-passaat, meewiegde. Alles lag uitgestald op een schoon, wit tafellaken, symbool van gulle gastvrijheid. In de aangrenzende kamer stonden de dranken. De ingeboren gastvrijheid, de oprechte gulheid en de goede trouw van de gastheren hadden automatisch de gewoonte in het leven geroepen, die wij ‘piki poenta’ noemden. Deze uitdrukking dankt haar ontstaan aan het ‘kruimels pikken’, natuurlijk in figuurlijke zin, maar wat in de praktijk betekende, dat arme drommels alles tot de laatste kruimels mochten opeten en tot de laatste slok opdrinken.

En die zogenaamde ‘pikidó's di poenta’ leken wel een bende sprinkhanen. Als zij een tafel afgeschuimd hadden, bleef er niets, maar dan ook letterlijk niets over, tenzij de gastheer een voldoende hoeveelheid levensmiddelen in voorraad had gehouden om de verliezen aan te vullen. Die ‘pikidó's’ gingen van huis tot huis en waar gegeten werd, aten ze mee. En òf dat middagmaal ruim was! Kippesoep, gestoofde kip, gebraden kalkoen, rijst-‘tert’, een soort koek van rijst, salade, kortom alles wat een smulpaap maar wensen kan. Met die feestdagen werden kippen en eieren schaars; ze waren ook duurder dan anders, maar dat speelde geen rol! Er was maar eenmaal een eerste communie. Het mannelijk element, en in het bijzonder de profiteur, viel verwoed op de dranken aan en de dronkaard bij de lijkwake was ook in dit geval de held van de dag.

In de dagen, waarover ik vertel, werd slechts twee keer per jaar ‘recibimentoe di par’ gehouden en wel op Otrabanda en Pietermaai, twee stadsdelen van Willemstad. Maar op het platteland gebeurde het meermalen. Daar vielen ook de grootste buitensporigheden voor. Wanneer in de buitendistricten

[p. 54]

Santa Rosa, Santa Maria, Westpunt, Barber of Sint Willebrordus een ‘recibimentoe di par’ werd aangekondigd, kwamen de ‘pikidó's di poenta’ bij elkaar en maakten hun plannen. Het was in die dagen niet zo gemakkelijk om vervoer te krijgen naar plaatsen verder dan Santa Maria en gezamenlijke inspanning was nodig om deze moeilijkheid op te lossen. Hoe ze het voor elkaar kregen was een raadsel, maar ze waren er op het juiste ogenblik. En met hun bekende energie kwamen zij in actie en altijd weer zorgden zij voor lege tafels.

De ‘pikidó's di poenta’ bedronken zich niet altijd. Er waren er bij, die je nauwelijks gulzigaards kon noemen; die lang niet alles opaten wat ze machtig konden worden, maar die alleen maar hun zakken volstopten, zodat de familie thuis kon meegenieten. Wanneer de woonplaats van de communicantjes op het platteland te ver afgelegen was, verdeelden de ‘pikidó's’ zich in groepen; sommigen bleven in het huis, waar ze toevallig waren op het moment dat de lunch een aanvang zou nemen; anderen gingen naar het huis, waarvan ze uit ervaring of ingewonnen inlichtingen wisten, dat het banket het uitgebreidst en het lekkerst zou zijn. Iedereen wist, dat zelfs de arme landman zijn dikste en vetste bokje en zijn mooiste en zwaarste kippen voor deze gelegenheid bewaarde. ‘Pariba i' kaas’, naast het huis, waar de meeste schaduw en wind waren, verzamelden zich de genodigden met hun aankleve van ‘pikidó's di poenta’. Van het erf maakten ze geregeld excursies naar het inwendige van het huis, waar ze in vlug tempo drank en spijs naar binnen sloegen, waarna ze weer op de plaats van samenkomst terugkwamen. Evenals overal elders werd de gelegenheid eens flink te drinken, niet verzuimd, niet alleen door de ‘pikidó's’, maar ook door hun gastheer zelf, die zo'n dag de bloemetjes eens buiten wilde zetten. Naar gelang het tem-

[p. 55]

perament van de gastheer was de houding tegenover de ‘pikidó's’ vriendelijk en gastvrij, of vijandig en uitdagend. Het feest eindigde òf met veelvuldige en innige omarmingen òf met het hevigste schandaal.

De gezamenlijke communiefeesten hebben als godsdienstige plechtigheid, zij het in mindere mate, voortgang gevonden, maar de grote feesten van vroeger - die veeleer heidens aandeden - hebben plaats gemaakt voor intieme en huiselijke aangelegenheden, met minder uiterlijk vertoon en meer godsdienstige zin. Dit is mede te danken aan de Apostolische Missie, inderdaad de enige kracht, die zich ten volle gewijd heeft aan de vooruitgang en ontwikkeling van de grote massa.

Vanzelfsprekend is het gilde der ‘pikidó's’ in ledental achteruitgegaan, maar ik betwijfel ten zeerste of het verdwenen is. Zolang we het middel niet bezitten om het karakter der mensheid te veranderen, zullen er steeds groepen individuen zijn, die trachten iets voor niets te krijgen. En onder die groepen zullen de ‘pikidó's di poenta’ een bijzondere plaats blijven innemen.