Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 42]

De dansen van vroeger

Ik moest, bij het bespreken van de Kerstdagen, de dansen wel noemen, omdat zonder dansen in die dagen feestvieren ondenkbaar was. Niet alleen tijdens de Kerstdagen, in het gehele gemeenschapsbestel van Curaçao waren zij belangrijk, zodat zij de eer van een apart hoofdstuk ten volle verdienen.

Geen enkel feest en geen enkele bijeenkomst zou volledig geweest zijn zonder een vrolijke dans. Men kwam om te dansen. Verjaardagen, doopfeesten, bijeenkomsten en een simpel bezoekje kregen door een dansje de vereiste stemming; zowel de gasten als de gastheren speelden piano, zodat er nooit gebrek was aan dansmuziek. Ik herinner me, dat evenals bij vele anderen bij ons thuis op zondagmorgen na afloop van de mis familieleden en enkele intieme vrienden op bezoek kwamen en dat er voordat ze naar huis gingen, nog even werd gedanst. Bij sommigen dansten broers en zusters na het eten met elkaar om de laatste wals of de nieuwste danza te proberen.

Voordat de Amerikaanse foxtrot en zijn broer de ‘one step’ - ondubbelzinnige bewijzen van de Noordamerikaanse stuwkracht, die de wereld veroverde, weliswaar nog niet met haar uitvindingen, maar dan toch wel met haar dansen - zich onweerstaanbaar een weg baanden in onze maatschappij, waren de wals, de danza en de polka de geliefde dansen in de salons. Tijdens grote dansfeesten, die, na een hartig maal van pasteitjes, ajaca's, ham en kalkoen met ‘petit pois’, veel rode wijn en bier tot de ochtendschemering duurden, waren de tumba's van het jaar niet van de dansvloer.

Deze tumba's verdienen een speciale vermelding, omdat met het verdwijnen van de muziek en de dansavonden, die voortaan

[p. 43]

in de clubs gehouden werden, de ruime zalen van de woonhuizen - als het ware gebouwd voor grote bals - daarvan verstoken bleven, met als gevolg, dat nieuwe danswijsjes vrijwel niet meer gecomponeerd werden. Hieraan vielen ook de tumba's ten offer. Het tempo van die dans was levendig, het thema vrolijk, soms met te veel herhalingen, maar het was altijd geïnspireerde muziek. De woorden waren meestal gebaseerd op lokale gebeurtenissen. De verzen rijmden, soms ook niet, maar altijd volgden ze het ritme en de cadans van de muziek. Het hier volgende lied behoort tot de oudste:

‘Het Loo ta bai	Het Loo vertrekt
Moechanan lludami lloré	Kinderen huil toch mee
Het Loo ta bai	Het Loo vertrekt
Mi po bira un para bai ku'né.’	Kon ik maar een vogel worden om mee te vliegen.

Dit lied was gebaseerd op het bezoek van een Nederlands oorlogsschip, dat enige tijd op Curaçao was gestationeerd en waarvan de matrozen bij de bevolking populair waren geworden. Hier is er nog een:

‘Choeku a pasa mi dilanti	Choeku liep voor me langs
Manera hende koe'n conocé,	Alsof ik haar niet kende,
Satisfechoe koe ta quedami,	Ik was er erg blij om
Ta mi mes a kore koe né.’	Want ik heb haar zelf weggejaagd.

Dit lied had de liefde tot onderwerp, evenals het volgende:

[p. 44]

‘Boela ariba kai abou,	Spring omhoog, val naar beneden,
Ranca ranca bo cabei,	Trek je haar uit,
Bula ariba kai abou,	Spring omhoog, val naar beneden,
Ta sina més, ta asina més.	Zo is het, zo is het.
Cada be koe bo bai bini,	Iedere keer als je terugkeert
Bo ta poentrami p'es un di'awór	Vraag je naar mijn liefje van vandaag,
Es un di awór ta di mas mijo,	Die ik nu heb, is de beste,
Te ta doño di mi koerasón’.	Zij heeft mijn hart gevangen.

Men kon de dansen in drie categorieën onderbrengen: officiële ofwel galadansen, dansen voor de familiekring en volksdansen. Tot de galadansen behoorden de quadrille en de lancier. De gastheren, reeds oudere en waardige heren met hun dames, gingen in deze aristocratische dansen voor en toonden hun meesterschap door kunstzinnige dansfiguren te maken. De muziek klonk majestueus en bij deze grote feesten keek Wawa Scholz plechtiger dan ooit en dirigeerde hij een versterkt orkest. Als goede quadrille-leiders stonden bekend de veteranen onzer journalisten Haïm Senior, Shon Manchi Curiel, Shon Lou en Guigui Maduro die tot de Joodse groep behoorden; Manchi Gerlain met zijn magere benen en goed verzorgde zware snor, schriel en galant, altijd keurig gekleed, die bij de Protestanten en Katholieken de quadrilles leidde. Rafael Bethencourt, kort en dik, maar een volmaakt danser, leidde nu eens hier, dan weer daar. De dansfiguren waren ingewikkeld en hadden alle een naam: ‘La Pastorelle’, ‘La Reine de Prusse’ en verschillende andere. De lanciers werden meestal door de jongeren gedanst; zij oefenden in groepen om zo op elkaar ingesteld te zijn en op de feestavond goed voor de dag te komen.

[p. 45]

Dan waren er de walsen. Wanneer de ‘grande Chaine’ afgelopen was, danste men de ‘valse finale’, ten teken dat het feest een minder formeel karakter ging aannemen. De danza's met hun allerzoetste cadans waren geliefd en werden hoog aangeslagen. Sommige werden geweldig populair, zoals ‘Mi mama dushi’, Mijn lieve moeder, ‘La cola del pato’, De staart van de eend, en ‘Laga Lala’, die jarenlang gespeeld, gezongen en gedanst werden. Van de walsen herinner ik me ‘Parranda’, Op de boemel, en ‘el 77’, die de inleiding vormden tot iedere serenade. ‘Los celos que inspiró un tabaco’, De jaloezie die door een sigaar werd opgewekt, ‘Pepita Rincón’ van de oude Boskaljon en ‘Por qué llorar’, Waarom huilen?, van Sjon Paul de Lima, vielen in hun tijd ook erg in de smaak.

De huisfeesten, ter gelegenheid van verjaardagen en bijeenkomsten, verschilden van de galafeesten alleen in het ontbreken van het officiële karakter en de quadrilles. Soms danste men een lancier, in ieder geval walsen en danza's, terwijl aan het slot de tumba's kwamen; maar wat men ook danste, er heersten altijd vrolijkheid, enthousiasme en levenslust.

Bij de volksfeesten vond men vrijwel dezelfde dansen, maar over het algemeen eindigden die in een luidruchtige ‘tambú’, waarbij vol vuur met stokken en flessen geslagen en gegooid werd, hetgeen op zijn beurt veelal eindigde in het ‘fiscalaat’, de gevangenis. Maar hierover meer in een speciaal hoofdstuk.