Antilliaanse Cahiers. Jaargang 4

[p. 14]

Het leven in die dagen

Men zou het Curaçaose leven van een halve eeuw geleden ‘idyllisch’ kunnen noemen. Ontegenzeglijk was het patriarchaal, genoeglijk en rustig. Ondanks de verscheidenheid van kringen die door bijzondere gevoelens of bepaalde affiniteiten clans vormden, bestond onze gemeenschap uit één grote familie. Vrienden waren intieme vrienden en ze bewezen elkaar wederkerig diensten, volkomen belangeloos en alleen maar door een behoefte daartoe gedreven. Het was niet denkbaar, dat men vrienden de handtekening onder een borgtocht weigerde. Men vond het onwaardig kwitanties te vragen. Het gegeven woord betekende meer dan een pak ondertekende en gezegelde documenten.

Vele mensen waren maanden aan huishuur verschuldigd; ik zou, met naam en toenaam, personen kunnen noemen die twintig jaar en langer in huizen van ons woonden en er nooit aan dachten één cent te betalen. Nu de gewoonten plotseling totaal veranderd zijn, biechtte me een oudhuurder van ons op, dat hij, hoewel hij protestant was, iedere keer wanneer hij over een ‘fuerte’, rijksdaalder, beschikte, daarvan een mis had laten lezen voor de zielerust van mijn overleden vader, omdat deze hem jarenlang geen huur had laten betalen.

Ik wil niet ingaan op de bruikbaarheid van dit systeem, hoewel ik, met alle eerbied voor de gewoonten van mijn ouders, wel wil opmerken, dat deze ongeïnteresseerdheid ons, naast andere verliezen, minstens één huis moet hebben gekost. Maar... er bestond toen ontegenzeglijk goede trouw! Het gezinsleven voltrok zich in een sfeer van de meest volstrekte eerbied voor gevestigde conventies. De eerbied voor de ouders

[p. 15]

was diep en oprecht, al was hij niet zo spectaculair als die der Spaans Amerikanen van die tijd. Men at op vastgestelde tijden tezamen met het gehele huispersoneel. Het kwam toen niet voor, dat ieder at op het uur, dat hem goeddacht. De vader, die aan het hoofd van de tafel zat, begon het gesprek nadat de moeder, die links of rechts van hem was gezeten, het eten had opgediend. En niemand haalde het in zijn hoofd van tafel op te staan, voordat de vader daartoe het teken had gegeven.

De grootste dag in het leven van een jongeman was het moment waarop hij - hij was dan al over de vijfentwintig(!) - toestemming kreeg om in gezelschap van ouderen te roken en op dansfeesten alcohol te gebruiken. Men ging vroeg naar bed en de kinderen, ook al waren ze meerderjarig, moesten op zijn laatst om elf uur thuis zijn. De dochters bleven thuis, behalve wanneer er dansfeesten waren of de gehele familie op visite ging of uit wandelen. Het familie- en vriendenbezoek was erg in zwang. Ontvangsten waren eenvoudig. De meisjes maakten er zich niet voor op, hoewel het gewoonte was 's middags te baden en schone kleren aan te trekken.

Uit deze bezoeken kwamen ook de huwelijken voort. De ouders ontdekten natuurlijk spoedig wanneer de liefde in het spel was en wanneer niets een eventuele verloving in de weg stond, stemden zij er in toe dat de jongeman in kwestie op bezoek bleef komen. Leek het hun echter beter, dat de verhouding werd afgebroken - dit gebeurde niet zo erg vaak, want aan minder gewenste personen werd meestal vroegtijdig het huis ontzegd - dan vroegen zij de jongeman heel beleefd zijn bezoeken te staken.

Wanneer de meisjes uit school kwamen, gingen zij naar een zg. ‘skool di cose’, een naaischool, terwijl de jongens meestal naar een werkplaats werden gestuurd. Het meisje werd op deze

[p. 16]

manier voorbereid om het huishouden te kunnen doen en haar eigen kleren te maken, terwijl de jongen een ambacht leerde dat hem bij zijn latere functie in de handel van nut zou zijn. Terloops zij hier opgemerkt, dat de vrouwenkleren in die tijd bijna altijd van goedkope stoffen werden gemaakt en men zich alleen voor het theater en voor speciale gebeurtenissen de weelde van satijn, zijde en fluweel veroorloofde.

De mooie maannachten waarin Curaçao zo rijkelijk deelt, noodden tot avondwandelingen en dikwijls kon men in die tijd op Pietermaai, Scharloo en Otrabanda gehele families tegenkomen, eenvoudig gekleed, de mannen met ‘pechi’, een pet, op, die rustig wandelend van de pracht van Vrouwe Luna genoten.

Het sociale leven was geanimeerd, maar men hield bijeenkomsten en dansfeesten altijd thuis; vandaar de grote zalen in elk oud Curaçaos huis en zelfs in de half-moderne woningen. Verjaardagen behoorden tot de meest gevierde feesten en een onmisbaar onderdeel van het sociale leven was dan ook het boekje, waarin alle geboortedata van vrienden en familieleden stonden opgetekend. Op zo'n verjaarsfeest ging het altijd opgewekt en genoeglijk toe. Ook een verloving of, zoals het in het Papiamento heet, het ‘doenamentoe di man’ - het geven van de hand - werd met een uitbundig feest gevierd. De huwelijksfeesten daarentegen verliepen bijna altijd vormelijk; er werd niet bij gedanst.

Bij deze feesten stonden kleine hoeveelheden drank op een tafel, meestal een fles brandy, een dozijn flesjes bier en altijd de zg. ‘Orgeat’, een in Frankrijk gefabriceerde orgeade van amandelen; dronkenschap kwam zelden voor.

In die tijd kon men op twee plaatsen ijsjes kopen, nl. bij ‘Chein’, onder het tegenwoordige Hotel Americano, en bij ‘Tein’ naast de huidige Botica de Lannoy in de Breedestraat op

[p. 17]

Otrabanda. Ik herinner mij dat onderaan de trap, die de entree naar laatstgenoemde ijssalon vormde, een verlichte ronde schijf was aangebracht, waarop stond: ‘Senòres: al helado, al chocolate y al café’, hetgeen betekent: ‘Heren, komt u hier te goed doen aan ijs, chocolademelk of koffie’.

Over de huwelijken valt slechts weinig op te merken. Het sluiten hiervan gebeurde heel eenvoudig; het burgerlijk huwelijk werd bijna altijd voltrokken in het huis van de bruid, waarheen de ambtenaar van de Burgerlijke Stand zich begaf om het huwelijkscontract te laten ondertekenen. Men kon huwelijken sluiten in of buiten gemeenschap van goederen; later liepen ze vaak uit in een warwinkel van misverstanden. Ik heb gehoord, dat alles nu eenvoudiger en duidelijker geschiedt.

Verlovingen en begrafenissen verdienen wel een apart hoofdstuk. Bij sommige gelegenheden kwamen alle familieleden bij elkaar, zo b.v. op Kerstavond, waarbij ook werd gedanst. Op Oudejaarsavond was het gewoonte, dat het gehele gezin in de kamer bijeen was, waarbij zich tegen twaalf uur ook het huispersoneel voegde. Zo gebeurde het tenminste bij mij thuis. Om twaalf uur omhelsde iedereen iedereen en dan bracht mijn vader een heildronk uit op het Nieuwe Jaar, hetgeen altijd zonder mankeren gebeurde met ‘Cacao Chouvat’, een zachte likeur, die als voornaamste bestanddeel chocolade bevatte.