Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

154 Tfij, der valscher jalosien!

Klacht over verderfelijke invloed van jaloezie, die mensen te gronde richt en tegen elkaar opzet.

1,1	Tfij: Ach (uitroep van afkeuring)
	der valscher jalosien: die verderfelijke afgunst
1,2	U keert zich tegen mij in vijandschap
1,3	Dat: Indien
	mijn lief met gherief: mijn vreugdebrengende geliefde
1,4	Moet missen, hoe zou ik nog gelukkig kunnen zijn?
1,5	Met recht kan ik klaaglijk roepen
1,7	Die het mij aandoet, wens ik alle goeds
1,8	Met zoete woordjes moet ik mij tevreden stellen
2,1	Degene aan wie ik nooit twijfelde
2,2	Bekijk ik nu anders ten gevolge van jaloezie
2,3	maect ghi nijt: veroorzaakt u afgunst

[p. 351]

2,4	verslonden: te gronde gericht
2,5	snel: boosaardig
	ghi valt mi fel: u bent wreed tegen mij
2,6	ghequel: kwelling
2,7	Het zoete van de liefde gaat ten koste van mijn bloed
2,8	U kent (de zwakke plekken van) het gemoed van een minnaar
3,1	Ik wil proberen te zijn als de tortelduif
3,2	Met het niet verstoten van haar eerste mannetje
3,3	Helpt het mannetje haar, met een oprecht hart
3,4	blust: verdrijft
	vreemde: schandelijke
3,5	this: het is
3,6	De mens is zwakker dan een rietstengel (vanwege het binnenrijm zou niet in plaats van crancker beter passen)
3,7	Als hij denkt dat hij in een stabiele situatie is, dan wordt hij overvallen
3,8	Hij slaagt er niet in zorgen te ontlopen
4,1	gheef ick prijs: eer ik
	eerbare: deugdzame
4,2	Die een groot vertrouwen hebben (terwijl de ikfiguur door jaloezie gekweld wordt)
4,3	hoe dattet gaet: hoe het ook met hen gaat
4,5	En die zich bevallig presenteren
4,6	Och, het hart verandert, verblind door de liefde
4,7	dom: dwaas
4,8	Keer bijtijds terug naar mij
5,2	Wil niemand beschuldigen van omgang met iemand anders (bedoeld is: laat niemand zich door jaloezie laten verleiden tot het uiten van (valse) beschuldigingen)
5,3	Waar het (onaangename zwaarmoedigheid (5,4)) nooit voorkwam, komt het al spoedig
5,4	fantasien: gedachten
5,5	genoecht: liefdesplezier
5,7	Als het niet zo was, zou het me verdrieten
5,8	Vermijd het kwaad en laat het voorbijgaan

In een kunstig lied uit de dichter zijn afschuw over de jaloezie, die een grote bedreiging voor de liefde vormt. Hij drukt zijn afgrijzen treffend uit in de openingsregel, die tevens de refreinregel is: Tfij, der valscher jalosien (zie ook de opening van de prince-strofe (5,1)). In plaats van zich over te geven aan jaloezie (de angst dat zij mogelijk ontrouw is), wil de ikfiguur zich trouw betonen en een voorbeeld nemen aan de tortelduif (strofe 3), die in de lief-

[p. 352]

despoëzie van de Middeleeuwen en nog lang daarna de reputatie heeft levenslang trouw te zijn aan een en dezelfde partner.

De dichter, ongetwijfeld een rederijker, heeft zich erop toegelegd een complex rijm te realiseren. Er is binnenrijm in de regels 3, 5 en 7 (bijvoorbeeld lief: gherief in 1,3) en ook in regel 6, maar in de eerste en laatste strofe bevat deze regel een extra rijmklank, zodat slagrijm ontstaat (nacht: dach: sach (1,6)). In regel 8 komt bovendien het rijm uit regel 7 nog eens voor (overlooprijm: bijvoorbeeld: goet (1,7): soet (1,8)). De verstaanbaarheid van de tekst heeft soms te lijden gehad onder deze rijmtechnische capriolen.

Het lied is alleen overgeleverd in het Antwerps Liedboek. In de contrafactuur komt het tweemaal voor, in beide gevallen met initiële ontlening: Fy olden Mensch, ghy blijft verloren, / In sonden ontfanghen unde gheboren, dat reeds in 1531 zou zijn geschreven door de hervormer David Joris, en het bijbelse historielied Fy hem der valscher Jaloerzyen / Pharao wil Israel, niet lyen, voor het eerst gedrukt in 1562. De melodie is onbekend.

Literatuur: Repertorium 2001, t1853.