Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

[p. 349]

153 Tyrannich werc, vol archs gedronghen

Liefdesklacht. Een minnaar ervaart grote pijn, nu zijn lief een ander heeft. Was hij maar dood!

1,1	(Een) tiranniek karwei, boordevol ellende
1,2	Ik twijfel er niet aan: (er bestaat) geen erger kwaad!
1,3	Dat ik ooit behoorde tot de volgelingen van Venus
1,4	al desperaet: helemaal wanhopig
1,6	hoet gaet: hoe het (met mij) zal gaan
1,7	boelken: liefje
1,8	Want er is geen trouw meer in deze wereld
2,1	druck: liefdesverdriet
	ontbinden: vertellen
2,2	Hoewel het pijnlijk is erover te vertellen
2,3	aen u ghevinden: van u verwachten
2,4	onghereedt: onmogelijk
2,7	heel doorvloghen: helemaal doorboord
2,8	wil ict gedoogen: zal ik het verduren
3,1	fel: wreed
3,4	Die: Zij die
3,5	sweert: zwaard
3,6	Och, dat verdien ik toch niet (nl. dat zij met een ander plezier maakt (3,3-5))
3,7	moet wesen schou: moet vermijden
3,8	Des: Daarom
4,2	Op een droevig ogenblik aanschouwde ik de wereld voor het eerst!
4,3	derven: missen
4,4	swaer gelach: hard gelag
4,6	bedrijven geclach: bitter klagen
4,7	uuten verdwijne: uit mijn wegkwijnen
5,2	doet u gevoech: doet wat u wilt
5,5	dat pack van minnen: de last van de liefde
5,8	Ik raad u aan voor uw bestwil: als u nog niet in dezelfde situatie bent, zorg er dan voor dat u er nooit in belandt!

Liefdesklachten zijn een conventioneel genre: telkens keren dezelfde motieven terug, met kleine variaties. Zo ook hier: de voormalige geliefde heeft een ander, de minnaar kwijnt weg en hij geeft anderen het advies om zich verre te

[p. 350]

houden van de liefde. Er is veel aandacht voor de pijn in het hart (1,4; 2,5; 2,7; 3,2; 3,5; 4,4; 4,8) en de minnaar hoopt spoedig te sterven. De zware last die de liefde kan zijn, wordt ook elders in het Antwerps Liedboek omschreven als het pack van minnen (hier: 5,5), maar de beeldspraak van de ‘ploeg van jaloezie’ (5,6-7) komt alleen in dit lied voor (wel vinden we in het vrolijke lied al 41 de uitdrukking Si sleepten te samen vrou Venus' ploech (4,4) als komische omschrijving van de geslachtsdaad).

Het lied (met een perfect rijmschema, ababbbcc) is volgens het opschrift van Jan Roulans oudt, maar het heeft blijkbaar niet te lijden gehad van de overlevering. Er zijn geen parallelteksten bekend die zouden kunnen helpen de ouderdom nader te bepalen. De melodie van Tyrannich werc vindt men bij Souterliedeken 41, Recht als een hart langt na een fonteyne. Voor zover bekend is deze melodie verder alleen gebruikt voor geestelijke liederen van protestantse signatuur: schriftuurlijke liederen, onder meer van Soetken Gerrits, Jan Fruytiers en David Joris (beide laatste met melodie overgeleverd) en een beschouwend lied van Dire Volckertsz. Coornhert.

Literatuur: Van Duyse 1903-1908, dl. 1, p. 400-402; Vellekoop en Gerritsen 1972, dl. 2, p. 108-109 en 233; Komrij 1994, p. 531-533; Repertorium 2001, t6327, m1040.