Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

[p. 129]

47 Fortuyne heeft mi verbeten

Liefdesklacht. De minnaar treurt over zijn geliefde, maar hoopt op betere tijden.

1,1	Fortuyne: (het gepersonifieerde noodlot)
	verbeten: te gronde gericht
1,3	Als: Zoals
1,4	torment: smart
1,5-6	Onbetrouwbare (nl. Fortuna), op wie ik vertrouwde, u doet mij lijden
1,7	Zij speelt een spel met mij
1,9	Haar stralende gezicht
1,11	Aylacen: Helaas
2,1	Dat: Omdat
2,2	Word ik door verdriet verlamd
2,6	Laet ghi mi: Als u mij laat
2,7	duchte: vrees
	ontsinnen: mijn verstand verliezen
3,4	wesen: uiterlijk
	eerbaer: beschaafd
3,5	Men zou echt niets kunnen zeggen waardoor zij in mijn achting zou dalen
3,6	Niet nu, noch later
3,7	Als haar liefde ooit zou toenemen
3,8	ghesont: genezen
4,1	Maar helaas, ze slaat nu geen acht op mij
4,4	certeyn: zeker
4,5	O rad van Fortuna
4,7	Als ik geen troost zal vinden
4,8	Wordt het verdriet mij veel te zwaar
5,1	faelgieren: het nog afleggen
5,3	Ik zal nog vreugde kennen
5,4	In spijt: Ondanks
	nijders fenijn: giftige praatjes van de afgunstigen
5,5	Al ben ik ten val gebracht
5,6	Ik zal toch weer overeind komen
5,7	druck: bedruktheid
	boeten: overwinnen
6,2	Vaarwel op dit moment

[p. 130]

6,3	Als ik alleen maar bij u zou mogen zijn
6,4	So: Dan
6,6	Op korte termijn
6,10	gaet mi so naer: is voor mij zo pijnlijk (een variant ten opzichte van de andere vijf strofen, aldaar: swaer)

Dit lied behoort (met al 46 en 48) tot een groepje van drie opeenvolgende liederen waarin Fortuna aangeroepen wordt. In vergelijking met de andere twee is hier het Fortuna-motief het meest uitgewerkt. De treurende minnaar is door Fortuna te gronde gericht (strofe 1), maar geeft de moed niet op: hij heeft zijn hoop gesteld op het rad waar Fortuna aan draait (4,5-6) en is ervan overtuigd dat hij sterker zal zijn dan het lot (5,1-6). Het lied is waarschijnlijk afkomstig van een rederijker: daarop wijzen de referenties aan Fortuna en Cupido, de lange strofen en de aanspreking van de geliefde met Princersse in de laatste strofe.

Fortuyne heeft mi verbeten en het volgende lied in het Antwerps Liedboek, het bekendere Fortuyne, wat hebdy ghebrouwen, werden ongetwijfeld op dezelfde melodie gezongen. Welk lied een contrafact is van welk, is niet met zekerheid te zeggen, al is initiële ontlening onmiskenbaar. Beide liederen komen voor in een latere herziene druk van het Antwerps Liedboek (thans bewaard in Leiden) met de overigens onbekende wijsaanduiding O doot ay mi. Mogelijk is dit een refreinregel, die dan zou kunnen doorklinken in vers 11 (Aylacen, lief, ay my).

Er zijn twee melodievarianten bekend. Hier is als melodie de variant van Souterliedekens 53 gebruikt, die slechts vier regels telt (zie de toelichting bij al 48).

Literatuur: Van Duyse 1903-1908, dl. 1, p. 420-421; Adema 1987; Repertorium 2001, t1876, m0229.