Het Antwerps liedboek. Deel 2. Commentaar

17 Coppelt Aeneen, den nacht is lanck!

In dit danslied roept een meisje een gezelschap op om te dansen en plezier te maken.

1,1	Coppelt aeneen: Haakt aan (aansporing om mee te doen aan de dans)
1,3	Goed eten (plezier maken), alle somberheid laten varen
2,1	en doen ons gheen bedwanc: hebben geen macht over ons

[p. 79]

2,3	Geen aanklacht wegens ruzie
2,4	Hout voorwachte: Houdt de voorwacht (dat is gedurende de periode van zonsondergang tot middernacht; de woordgroep is hier ironisch gebruikt voor plezier maken in de nacht)
2,5	in een ontfanck: op een feest
3,3	slecht ende ruyden: onbeschaafd en onnozel
3,5	den ommeganck: de processie
4,1	Al hebben we weinig geld
4,3	Wij zullen ooit sterven, dat is onvermijdelijk
4,4	Blij zijn, zonder boosheid (bedoeld is: laten we het ervan nemen, zonder ons door ellende te laten beïnvloeden)
5,3	sonder sneven: zonder ophouden
5,4	die maken screven: die kopen op de pof (eig. die laten strepen zetten (waarmee wordt bijgehouden hoeveel men verteerd heeft))
6,1	root ende blanck: rode en witte wijn
6,4	Malen: (verwijzing naar de naam van een zottenplaats?)
7,1	swanck: slank
7,3	Veel gedachten (aan haar) brengen veel vreugde!
7,5	gesmoort: stomdronken (?)
8,1	hanghen in den hanck: aan het hengsel hangen (een verwensing waarvan de letterlijke betekenis niet geheel duidelijk is. In een hanc hing men vlees en vis op om deze te roken. Misschien wordt bedoeld dat degene die niet wil zingen of dansen zo droog is, dat hij niet misstaat tussen droogvis of gedroogd vlees)
8,4	gheringen: snel
	ick wilt u bringhen: ik wil u toedrinken
8,5	U wacht me veel te lang!
9,3	ghilde: hoertje, drinkezuster
	loopt int wilde: zwerft rond
9,4	Het zou veel beter zijn als ze zich anders gedroeg

Deze oproep om de nacht door te brengen met dansen, eten en drinken was waarschijnlijk een danslied, zoals blijkt uit de eerste en achtste strofe, waarin wordt opgeroepen deel te nemen aan de dans; ook de herhaling van de uitroep Ey Goddanck! wijst in die richting. Vooral de tweede strofe bevat elementen die het lied speciaal geschikt maken voor de vastenavondviering, namelijk de heren die (tijdelijk?) geen macht hebben en het straffeloos ruzie kunnen maken. Maar natuurlijk kan het lied ook bij andere vrolijke bijeenkomsten gezongen zijn, zoals na afloop van de jaarlijkse ommegang (3,5). De laatste strofe lijkt enigszins in tegenspraak met de toon van de rest van het lied: over de zangeres, een meisje van lichte zeden, wordt afkeurend

[p. 80]

gesproken; bovendien is het perspectief van het lied voor het overige eerder mannelijk (zie 7,1). Toch klonk ook reeds in de derde strofe een negatief oordeel over de feestvierders door; Diksmuide wordt vaker genoemd als een stadje waarvan de inwoners het ervan nemen (zie ook al 169:3).

In de vorm van het lied valt op dat in de eerste en laatste twee verzen van alle strofen een en dezelfde rijmklank gebruikt is (-anck); de derde en vierde regel bevatten elk binnenrijm op slechts één rijmklank (behalve in 9,4). Deze vorm beperkt uiteraard de vrijheid van woordkeus. Ten gevolge daarvan is het niet steeds vast te stellen wat de precieze betekenis is, al is de teneur wel duidelijk. Overigens wijst het ingenieuze rijm op een ontstaan in een rederijkersmilieu.

Coppelt aeneen, den nacht is lanck is alleen uit het Antwerps Liedboek bekend en heeft een unieke strofevorm: de melodie is daardoor niet meer te achterhalen.

Literatuur: Willaert 1995, p. 681-682; Repertorium 2001, t4157.