De Amsterdamsche lichtmis

Regelnummers proza verbergen

[p. 40]

De Amsterdamsche Lichtmis, of Zoldaat van Fortuin

Inhoudende zyn Levensloop, vervult met oneindige, aardige, en vermakelyke Voorvallen.
Door hem zelfs in 't Licht gegeven.
Gedrukt voor de Liefhebbers.

Opdracht aan den lichtmissigen leezers⁺

1Goedgunstige lezers.

2Den Titel alleen zal u genoeg bekent maaken dat de stof, die 3hier verhandelt word, niet stigtelyk is; echter indien gy het 4wel op nemen wild, zo is 'er geen quaad zo groot of kan tot 5een goed voorwerp dienen. De geenen dewelke zo ongeluk- 6kig zyn van op het spoor der ondeugden te wandelen, zyn 7zo verblind dat zy niet kunnen zien quaad te doen, maar 8wanneer zy zulks in anderen bemerken, zo moeten zy daar 9van overtuigt zyn en waarlyk daar is geen natuurlyker 10spiegel als het doen en laaten van zyn evennaasten op te 11merken, het zelve met onze daaden te vergelyken; by voor- 12beeld, imand die genegen is zich dronken te drinken, zal niet 13weeten hoe afschuwelyk hy, dronken zynde maar wanneer 14een ander beschonken is en hy op merkt de buitensporighee-

+ Opdracht - 17e en 18e eeuwse romans bevatten vaak een opdracht en een voorrede. In de opdracht worden meestal de deugden beschreven van de persoon of personen aan wie het werk is opgedragen, terwijl in de voorrede wordt ingegaan op bijzonderheden van de tekst of de auteur. Niet zelden vervult de opdracht tevens de functie van voorrede, zoals hier. In deze tekst vindt satirisering van het opdrachtprocedé plaats: er worden geen deugdzame personen aangesproken, maar juist niet-deugd-zame. Een dergelijke satirisering treft men in meer komische en satirische romans aan.
lichtmissigen - zie annotatie ‘lichtmis’, p. 41.

[p. 41]

15den die hy komt te doen, zo moet hy by zich zelfs zeggen, 16zouw ik beschonke zynde ook zo doen, zo drink ik myn 17leeve niet meer. Het is dan op die wys dat ik u de bekende 18Ligtmis voorstel als een spiegel waar in gy kun t zien hoe 19verfoejelyk zodanige daaden zyn, en schoon ik het op nie-⁺ 20mand heb gemunt, zo zullen 'er evenwel veele zyn die zullen 21kunnen zegge, hier kryg ik een streek, maar zulks is myn 22schuit niet, maar wel zodanige wiens daaden na deze afteke- 23ning geleiken, en dat is het voornaamste dat ik by deeze 24gelegentheid kan zeggen. By een andere occasie zal ik uw 25myn naam noemen maar wilt zo goet wezen van voor dit 26maal uw te vergenoegen dat ik my noem.

Myn Heeren,

Een van UE. Dienstbereide

Dienaars.

+ en schoon ik het op niemand heb gemunt - gemeenplaats in satirische geschriften: Het gaat niet om een beschrijving van fouten van bepaalde personen, maar van algemene fouten: velen kunnen zich aangesproken voelen en uit de beschrijving een les trekken.
lichtmis - persoon (m.n. man) die een losbandig leven leidt. Losbol. Over de herkomst van het woord, zie: R. Lievens. ‘De herkomst van de lichtmissen.’ In: Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde 98 (1982), 2-3, p. 137-149.
zoldaat van fortuin - soldaat van het lot, of geluk. De fortuin speelt in de 17e en vroeg 18e eeuwse roman vaak een belangrijke rol. Ze kan zich tegen de personages keren of hen gunstig gezind zijn en zo hun levensloop ingrijpend beïnvloeden. ‘Zoldaat van fortuin’ lijkt hier te betekenen: iemand die het lot, het geluk een handje wil helpen, met name door bedrog en list.