De Amsterdamsche lichtmis

[p. 31]

2 Auteur

De auteur van De Amsterdamsche Lichtmis wenste anoniem te blijven. Op het titelblad lezen we dat de geschiedenis ‘Door hem zelfs in 't Licht gegeven’ werd. En in de voorrede belooft hij: ‘By een andere occasie zal ik uw myn naam noemen’. Of hij dat ooit gedaan heeft, is mij niet bekend.

Naar de achtergronden van die bewust gekozen anonimiteit kunnen we slechts raden. Was de auteur bang dat hij zich met een tekst waarin de erotiek zo'n belangrijk aandeel heeft, in diskrediet zou brengen? Het feit dat hij moralisaties toevoegde, hoefde geen garantie te zijn voor een welwillende interpretatie (vgl. p. 25).

Of is er sprake van een bewerking/vertaling? Maar er is toch niets op tegen een tekst als zodanig te presenteren? Een belangrijk deel van de 17e en 18e eeuwse Nederlandstalige romans bestond uit vertalingen die ook als vertaling gepresenteerd werden.¹ Misschien lag het wat gecompliceerder en betreft het hier een tekst die voor een goed deel is opgebouwd uit vertaalde en bewerkte fragmenten. De overgenomen passages uit Lazarillo de Tormes en Rabelais' Gargantua et Pantagruel zouden in die richting kunnen wijzen. Vluchtige speurtochten naar een eventueel Frans origineel leverden niets op.² Maar waar zo weinig aanknopingspunten ter beschikking staan, zijn dergelijke speurtochten al gauw tot mislukken gedoemd.

Soms kan een auteur via een uitgever achterhaald worden. Maar ook die verkoos de anonimiteit, wellicht om één van de bovengenoemde redenen. Op de plaats waar op het titelblad meestal de naam en het adres van de uitgever vermeld worden, lezen we hier: ‘Gedrukt voor de Liefhebbers’.

Buisman³ zet ons op een spoor: hij spreekt het vermoeden uit dat deze tekst in 1731 bij Willem van Egmont het licht zag. Het is mogelijk. De Amsterdammer Willem van Egmont gaf, evenals de firma van zijn vader, een grote verscheidenheid van werken uit, van wetenschappelijke verhandeling tot roman tot gelegenheidswerk. Maar een onderzoek naar de persoon van Willem van Egmont en een poging tot reconstructie van zijn fonds konden de vermoedens niet in zekerheid omzetten.⁴

Buismans spoor loopt dood. Auteur en uitgever zijn er in geslaagd hun geheim op het nageslacht over te dragen.

1 Vgl. Buisman (1960) voor een indruk van het aantal vertalingen.

2 Gezocht is in Gay (1894-1900).

3 Buisman (1960), nr. 1447.

4 Arjen Ribbens schreef een kandidaatsscriptie over Willem van Egmont en zijn fonds; ter inzage op de afdeling documentatie van het Instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam.