Algemene konst- en letterbode. Jaargang 1
(1788)– [tijdschrift] Algemeene Konst- en Letterbode, De–
Auteursrechtvrij
[pagina 73]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Berigten.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Denemarken.Den 2 July laatstleden, is, te Koppenhagen, in het 78 jaar zynes Ouderdoms, overleden, de Heer Peter Kosoed Anchar, Koningl. Deensche Conferentie-Raad Hoogleeraar in de Rechten en oudste der Universiteit aldaar. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portugal.Overeenkomstig met de Patriottische oogmerken onzer Souverain, vindt zich de Hoofdstad dezes Ryks eindelyk vereerd met de Instelling van ene Koningl. Societeit tot aanmoediging van den Landbouw, Handwerken, Koophandel en Zeevaart. Zyne Exellentie, de Burggraaf de Villanova, de Cerveira, is tot algemeen Voorzitter en Opziender benoemd. - Met het zelfde oogmerk is 'er een nieuwe Raad aangesteld tot verbetering der Koninglyke Zyde Manufacturen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Groot-Brittannien.Men verzekerd, dat de Heer Gibbon, voor het Handschrift van zyn bekend Werk: Over het verval en den ondergang des Roomschen Ryks, 't geen hier ongemeen sterk getrokken word, van den uitgever een Somma van vier duizend Pondensterl. ontvangen heeft.
De Heer Imison, beroemd wegens zyne bekwaamheid in de Werktuigkunde, en Schryver van het fraaye Werk: De School der Konsten geheten, is den 15 Aug. laatstleden overleden.
De Heer Mainwaring, van het St. John's Collegie, is by de Universiteit van Cambridge tot Hoogl. in de Godgeleerdheid verkoren. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 74]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lord Stamford, edelmoedigene Societeit ten dienste van den Landbouw, in Cheshire opgerigt hebbende; heeft Lord Rawdon 't zelfde gedaan in Licestershire. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Frankryk.De Akademie der Wetenschappen heeft beslooten, door den Heer Pasou, het Borstbeeld des Barons de Breteuil van Marmer te laten vervaardigen, ten Gedenkteken van hare erkentenis aan dien Staatsdie naar.
De Ridder de Quesnay, die, te Richmond, de Hoofdstad van Virginien, ene Akademie der Wetenschappen en fraaye Konsten, heeft opgeligt, (zie Algem. Konst- en Letter-Bode, N. 4.) bevind zig thans in Parys, en tragt aldaar de vereischte onder steuning te bekomen, tot voortzetting van zyn Plan. Hy heeft 'er een Papier laten drukken, vervattende ene Memoire en Prospectus, nopens opgemelde Akademie, waar by hy ene Intekening opensteld.
De Fransche Akademie heeft, den 21 Juny, den Burggraaf d'Azyr, nevens den Ridder de Boufflers verkoren, om de plaatsen, open gevailen, door het overlyden van den Grave de Buffon, en den Aarts-Bisschop van Lyon, te vervullen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Duitschland en Naburige Ryken.De Heer Aug. Ferdinand Luder, is tot gewoon Hoogl. in de Geschied- en Staatkunde, by de Karoline, te Brunswyk benoemd geworden.
De Heer Meyer, Boekery Opzigter en Professor, te Göttingen, heeft zyne posten nedergelegd; voornemens zynde, naar Engeland te vertrekken.
De Heer Hofraad Gruner, te Jena, is, by de Akademie der Wetenschappen, te Dyon, tot buitenlandsch Medelid aangenomen.
Den 3den Juny, is, te Straatsburg, in het 94ste Jaar zyns Ouderdoms, overleden de Heer Fr. Jacob Reuchlin, Proost van het Stift St. Thomas, en eerste Hoogl. in de Godgeleerdheid.
By het Gereformeerd Gymnasium, te Halle, is, in plaats van den Heer Professor Stubenrauch, die als Predikant naar Drossen, in de Nieuwmark, op zyn vertrek staat, de tegenwoordige Directeur van het Gymnasium in den Hamm, de Heer Theod. Frieder. Stange, voorheen Rektor te Köthen, benoemd geworden.
De Heer Profess. Rouyer, aan de Joachimtalsche Schole, te Berlin, is, wegens het volkomen verlies van deszelfs gezigt, genoodzaakt geworden, om deszelfs post van Hoogl. in de Natuur- en Wiskunde, met behoud van zyne jaarwedde, neder te leggen.
Zyne Majesteit, de Koning van Pruissen, heeft, by ene Kabinets order van den 1sten Augustus, aan den Opzigter van deszelfs Schildery Kabinet, Pultsman, voor alle jonge Schilders verlof gegeven, om, des begerig zynde, de Stukken die in hoogstdeszelfs Galleryen zig bevinden, te copiëren: welke Kabinetsorder, door de Koningl. Akademie der Kunsten en werktuiglyke Wetenschappen, vervolgens, by de Nieuwstydingen, openlyk bekend gemaakt is.
Opgemelde Akademie heeft langs denzelfden weg, ingevolge van een voorgaand berigt, nopens de ten toon stelling van Konststukken, voor dit jaar, alle inen uitlandsche Konstschilders, Tekenaars en Plaatsnyders, Beeldhouwers en Bouwmeesters, als mede alle Konst-Liefhebbers en Oeffenaren, uitgenodigd, om derzelver voornaamste Werken, van den 1 tot 14 September dezes Jaars, van 9 tot 12 uren des voormiddags, en van 3 tot 5 uren des namiddags, op de Zaal van de Koningl. Konst-Akademie, te brengen, ten einde dezelve, op de Lyst, die men voornemens is in 't ligt te geven, kunnen gebragt worden: zullende zy, die dezen bepaalden termyn laten voorby gaan, het voordeel verliezen, dat hunne Werken aan het Konstlievend Publiek bekend gemaakt worden.
De 13den dezer maand Augustus is, te Berlyn, in het 73ste jaar zyns Ouderdoms Overleden, de Heer Johann George Unger: een der grootste Meesters in de Houtsnykunst, hebbende dezelve, zonder enige opleiding, uit zig zelven geleerd, en haar tot ene volkomenheid gebragt, waar van men, zedert het begin der 17de Eeuw, geen voorbeeld zag. Zyn vindingryke geest straalde in alle zyne Werken door. Dus, b.v. vond hy, voor zyn eigen gebruik, een Pers uit, waar op veel schielyker, dan op de gewone Drukperssen, kan gedrukt worden. Zyne laatste uitvinding was een Heiblok, waar van hy, nog maar weinig tyds geleden, een model aan den Koningl. Staats-Minister, Vryheer van Heinitz, hadde doen ter hand stellen, die 'er met veel Lofs van sprak.
De Koningl. Maatschappy der Wetenschappen , te Gottingen, hield den 21 Juny laatstl. hare Vergadering: in welke de Heer Hofraad Kästner een geschreven Vertoog inleverde van den Heer Opperamptman Schröter, over de Zonnetoortsen en Zonnevlekken. ‘Dezelve ontdekte op den 10 Nov. 1785, met een Herscheischen Telescoop, by ene 140 malige vergroting, aan den oost- en westlyken rand der, Zonne, waar geen donkere vlek nog ligte nevel te bespeuren was, dat egter de zuivere schynende Zons oppervlakte, met verscheidene helderder ligtvlekken, geschakeerd was. Hy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 75]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
twyffelde des niet langer, of dergelyke zig op de zuivre oppervlakte der Zonne bevindende ligtpunten, waren dezelfde, die de oude Sterrekundigen Zontoortsen noemden. Van dien aart hadde hy 'er zedert, met een Teleskoop van 7 voet, in ontelbare menigte waargenomen. Dezelven zyn twee soortig: 1. Binnen de donkere Vlekken en derzelver scaduw, en ten 2. Op de zuiver heldere Zonschyf. Genen zyn reeds dikwyls bespeurd, en bevonden in weinige uren te veranderen; doch verdienen den eigentlyken naam van Zontoortsen niet: overmits de Teleskoop van Herschel, die de deelen der donkere vlakken verder uit elkanderen brengt, duidelyk aanwyst, dat zy niet meer zyn als de tusschen ruimten dezer donkere delen, waar door de heldere Zonschyf, even helder, als des zelfs overig verligt deel, zig zien laat. Zomwylen egter vertonen zig ook in de donkere vlekken en derzelver schaduw zelfs, op ene onbedrieglyke wyze, Ligtvlekken en Ligtstralen, die merkelyk helderder zyn, dan de overige zuivre Zonsschyf. Nog aanmerkelyker evenwel zyn die van de twede soort, deels uit enkele, deels uit ene verzameling van Ligtvlekken en Stralen, bestaande. De enkelvouwdige Ligtvlekken hebben gemeenlyk gene scherpe kanten, en zyn van verschillende grootte en onregelmatige gedaante. Volgens zyne gissing, hadde nog geen Ligtvlek over de 6 .. 8 seconden plaats beslaagen. Ook laten zig kleinere en grotere verzamelingen van Ligtvlekken en Stralen zien. Zedert den 10 Nov. 1785, wanneer hy voor 't eerst zyne opmerkzaamheid daar op vestigde, zag hy, by gunstig weder, nimmer de Zonneschyfzonder dergelyke Ligtvlekken, en dikwyls aan verscheidene plaatsen te gelyk. Men kan ze reeds met een goede Achromatische Kyker van 3 voeten flaauw waarnemen. De Heer Schroter vond wyders in het 7de Deel van het oude Hamb. Magazyn, wat de Heer Hofraad Kästner, (in 1750) te Leipzig, met een gemene Kyker van 27 voeten waargenomen, en ook als een verschynzel, 't geen den Heer Gärtner dikwyls was voorgekomen, opgegeven hadde. De 3 voets Achromatische Kyker van den Heer S. toonde dit volkomen aan. De 7 voets Telescoop van Herschel levert de pragtigste tonelen op, die zig beter beschouwen, dan beschryven laten. Ten beteren verstande hadde de Heer Schroter aftekeningen bygevoegd, die egter geen agtereen volgenden reeks behelzen: achtende het nodeloos, van ene menigte gelyksoortige waarnemingen, meer dan enkele voor beelden by te brengen. Enigen van deze verschynzels vergelykt hy by 't geen Tycho omtrent de Maanvlekken bespeurd hadde, en gelooft zekere verhevenheden op de overige Zonneschyf ontdekt te hebben: schoon het wel niet uit schaduwen, gelyk by de Maan, te bewyzen is, dat dezelve met 'er daad Bergen zyn. ‘De volgende zyn algemene waarnemingen: zulke Ligt schakeringen, welke nu eens uit enkelvoudige Ligtplekken, dan eens uit een mengeling derzelven, en uit door elkanderen lopende Ligtflitsen bestaan, dikwyls zig even als een opklarende ligtbewolkte lugt, door middel van een rood koleurig bewalmt glas vertoonden, zomtyds egter niet onduidelyk de gedaante van afhellende Landen en eneffenheden hadden, vond hy niet alleen altyd ontwyffelbaar meer helder, maar ook gewoonlyk meer schitterende, dan de overige ongevlekte Zonsoppervlakte, schoon egter van gene scherpe kanten voorzien. By ene zuivre lugt werden doorgaans, op meer plaatsen van den rand der Zonne, te gelyk gehele hopen van soortgelyke Ligtschakeringen, en die dikwyls van ene aanmerkelyke grootte waren, waargenomen. De grootste Middellyn van zulke verzamelingen besloeg wel 1, 2 en zomtyds 3 minuten. Dezelven deeden zig op alle plaatsen van den rand der Zonne, nu eens onder ene meerdere, dan onder ene mindere, Zuidelyke en Noordelyke afwyking, op, doch doorgaans om en by den Zons-aequator, tot op ene wederzydsche afwyking van 18 tot 20 grad. waar men tevens de meeste donkere Vlekken bespeurd. - Alle de talleloze door hem waargenomene Vlekken enz. lieten zig meestal digt aan den rand, het duidelykste zien, wordende, hoe nader dezelve aan het midden der Schyf kwamen, min duidelyk, en zelfs geheel onzigtbaar, eer zy nog zo verre genaderd waren, tot dat zy weder van daar aan den overrand komende, langs hoe meer helder zig vertoonden. - In de Tweede Afdeling handeld de Heer S. van de donkere Zonsvlekken: terwyl de Derde waarnemingen vervat: omtrent de Oppervlakte en Dampkring der Zonne, nevens hare omwenteling om haar eigen as. De Opperamptman hadde ook nog enige Bydragen gezonden op zyne te voren ingediende waarnemingen der Maan, die tevens ingeleverd wierden, - en waar uit bleek, dat hy, zedert, overtuigd geworden was, dat de bespeurde ligtplekken in de donkere Maanschyf, zo niet geheel, immers ten groten dele, voor verschynzels te houden zyn, die enkel in de onderscheidene terug kaatzing van het ligt der Aarde derzelver grond hebben.’ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nederlanden.'s Hage. Het Genootschap ter verdediging van den Kristelyken Godsdienst, tegen deszelfs bestryderen, alhier, in den jare 1786 opgeregt, heeft tot deszelfs Corresponderende Medeleden aangehomen: de Heren, Kerkeraad D. Seiler, te Erlangen; den Opper-Consistoriaalraad en Superintend. Schneider, te Essenach: D. Arnold, Hoogl. in de Godgel. te Herborn: en D. Bergius, Hoogler. in de Godgel. te Duisburg.
Het Dichtlievend Genootschap , onder de Spreuk: Kunstliefde spaart geen vlyt, alhier, heeft deszelfs Algemene Vergadering, den 26 dezer, op de Huize van Prins Mauritz van Nassauw gehouden. De Voorzitter Mr. Thomas van Limburg heeft de Vergadering geopend, en de zaken, betreffende het Genootschap, in een Dichterlyke Redevoering, voorgesteld en den Aankwekeling, Antonie Pouse, ene Eeren Prys toegedeeld: zynde voorts de Leden ter hand gesteld, het twaalfde Deels eerste Stuk, der Proeven van Poetische Mengelstoffen, waar agter de Prysvaersen, behelzende: de Mensch geschikt voor de Eeuwigheid, van den Heere Lambertus van Oyen Az, Mejuffr. Maria Petronella Elter, geb. Woesthoven, den Heere G. Brender a Brandis en den Heere Jan van Os.
Amsterdam . Op ingekomen bericht, is gebleken, dat de Schryver der Verhandeling over de Zedelyke Opvoeding der Kinderen, ten Zinspreuk voerende: Meng 't Nut steeds met genoegen &c. en waar aan, door de Maatschappy : Tot nut van 't Algemeen, de Zilveren Eerpenning was toegewe- | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 76]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
zen, is de Wel Eerw. Heer J. Wigeri, A.L.M. Ph. Dokt. en Leeraar der Hervormde Gemeente, in de Beverwyk. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften.Duitschland . Geschichte der Martyren &c. Geschiedenis der Martelaren, of een kort Historisch berigt van de vervolgingen der Mennoniten, gr. 8vo. 15 vell. prys 22 gr. te Koningsbergen, by Hartung 1788. [De Schryver is vermoedelyk, of zelve een Mennoniet, of ten minsten van Mennonitische Ouderen, die, in Koningsbergen woonden, opgevoed, en met dezelven in 't jaar 1732, in zyn 7de jaar, uit het Land gedreven, - bevind zig dus mogelyk nog in Pruis sen, overmits kort daar na het streng Edikt weder ingetrok ken is, - omstandigheden die het gebrek in den styl enigermaate verschonen. - Het Boek bestaat grootendeels in een uittrekzel uit den Martelaars-Spiegel van Th. Jansz van Bracht: waar by nog een en ander uit andere Schryveren gevoegd is, nevens een kort verslag van ene nieuwe vervolging der Mennonieten, in Zevenbergen en Hongaryen, in den jare 1763 en 1764, die aanleiding gegeven hebben, dat verscheidene Huisgezinnen dier Gezinte den wyk naar een meer verdraagzaam oord genomen, en zig in klein Rusland neder gezet hebben. 't Geen, in het slot, van het gebeurde in Pruissen, gedurende de eerste 32 jaren dezer Eeuwe, gemeld word, schijnt reeds uit andere berigten bekend te zyn. - In een voorberigt vind men een Schets der verbasteringen in den Godsdienst, van eeuw tot eeuw; terwyl in een aanhangzel de bewyzen voor den Kinderdoop, nevens de antwoorden daar op van de Mennoniten, op de gewone manier opgegeven worden.]
Geschichte der vervollkommung &c. Geschiedenis der volmaking van het Menschelyk Geslacht, door Adam Weishaupt, Hofraad de Hertogs van Gotha; eerste Deel, 8vo. 228 bladz. kost 16 gr. te Frankfort en Leipzig, by Grattenauer. [Dit Deel vervat drie Gesprekken, waar in de Schryver zig toelegt het kwaad, 't geen zig hier voor ons opdoet, te verdedigen: leggende hier voor ten grondslage de onderstelling, dat het kwaad niets wezenlijks heeft, en 'er gevolglijk geen kwaad in 't geheel bestaat. - Ondertusschen behelzen de Gesprekken, met opzigt tot het Zedenkundige, voortreffelyke Lessen over de wyze, op welke elk onheil, als een middel ter ware Gelukzaligheid, kan worden aangewend. Het 2de Deel staat de Toepassing op te leveren der hier gelegde gronden, op de werkelijke Gebeurtenissen dezer waereld.]
Der Naturforcher &c. De Natuur Onderzoeker; 23ste stuk, 8vo. 224 bladz. met 2 afgezette Platen in 4to. te Halle, by Gebauer, 1788. [Dit Werk blyft, by aanhoudenheid, een der beste verzamelingen van waarnemingen voor de Natuurlyke Historie]
Caroli a Linné &c. Systema Naturae per Regna tria Naturae, secundum Classes, ordines, genera, species, cum Characteribus, differentiis, Synonimis, Locis, Tom. I. Editio Decima tertia, aucta, reformata, cura Joh. Fried. Gmelin, Prof. in Georgia Augusta &c. 8vo. 500 bladz. te Leipzig, by Beer, 1788. [Een verbeterde en vermeerderde druk des Stelzels van Linnaeus, bepalende zig dit Deel alleen tot het Dieremyk. De menigte van nieuw ontdekte Dieren, zedert de uitgave van de laatste druk, in 1766. zo door de Leerlingen van Linnaeus, als andere Natuurkenners, alhier voorkomende, is genoeg blykbaar, daar de Beschryving, alleen der zuigende Dieren en der Vogelen, tot aan den Kolobriet, welke in den 12den Druk slegts 193 bladz. besloeg, in deze uitgave 500 bladz. beslaat. Dit eerste Deel eindigt met den 2den Rang der Vogelen.]
Handbuch der praktischen Astronomie &c. Handboek der werkdadige Sterrekunde, voor eerst beginnenden en Liefhebberen, ter nuttige beschouwinge van de voornaamste Hemelsche Lighaamen, zonder behulp van kostbare Werktuigen, en om het gebruik der voornaamste Sterrekundige Werktuigen te leeren kennen, door M. Gott. Fr. Rosler, Hoogleeraar te Stutgard. 1ste Deel, met 13 in 't koper gesneden Afbeeldingen, 8vo. 1788. by Heerbrand, te Tubingen, 537 blz. prys 1 Rthl. 20 gr. [Naar het oordeel der Schryveren van de Algem. Litt. Zeitung, heeft de Schryver zyn gehele plan wel uitgevoerd, zulks het Werk ten volle aan den tytel beantwoord, en de Liefhebbers hier alles by een gevoegd kunnen vinden, 't geen men hier en daar in de meeste nieuwe Werken, over dit onderwerp, verstrooid vind.]
Beytrage zu der neuesten Astronomischen Entdeckungen &c. Bydrage tot de nieuwste Sterrekundige Ontdekkingen, door Joh. Hier. Schröter, Koningl. Overamptman te Lilienthal, by Bremen, Lid van verscheidene geleerde Genootschappen, uitgegeven door Joh. Elert. Bode, in groot 8vo. met 8 koperen platen; 304 bladz. te Berlin en Straalsund, by Lange, 1788. prys 1 Rthl. 12 gr. [De Heer Schröter, die op eigen kosten een Observatorum, te Lilienthal, heeft laaten bouwen, en veele der nieuw uitgevondene Werktuigen zig aangeschaft, hadde, van tyd tot tyd, aan den Heer Bode, verscheiden zyner Sterrekundige waarnemingen medegedeeld, als mede deze en gene door hem vertaalde Verhandelingen van buitenlanderen toegezonden, die thans door den laatstgemelden in dit Boekdeel gemeen gemaakt worden. Van de 8 Verhandelingen, hier voorkomende, is de eerste, verre na, de volledigste en uitgebreidste, beslaande alleen 137 bladzyden. Dezelve vervat waarnemingen en gevolgtrekkingen, nopens de omwenteling (Rotatio) en Dampkring van Jupiter, met Afbeeldingen van den Schyf dezer Planeet. De Twede Verhandeling levert ene Beschryving en Afbeelding op des Lamp Mikrometers van Herschel, uit het Engelsch vertaald. De Derde handeld over een' Scheiben-Lampen Mikrometer, door den Heer S. onlangs uitgedagt, en dus geheten, die niet slegts den Middellyn van een Planeet schyf, maar ook de ligging van ieder stip binnen dezelven aanwyst, nevens het gebruik daar van, zynde tevens verzeld van ene Afbeelding dezes werktuigs. De Vierde over een Herschelschen Telescoop van 7 voeten, met praktikale en volledige aanmerkingen en afbeeldingen van dit Werktuig, zo in deszelfs geheel als van deszelfs afzonderlyke Delen. De Vyfde vervat ene Beschryving en Afbeelding van een nieuw Projectie Werktuig, 't geen van dienst is by het aftekenen der Zons- en Maanvlakken: nevens ene uitvinding van den Heer Schröter. De Zesde, ene schets van ene Maanbeschryving (Mondstopographie), nevens algemeene aanmerkingen over de Maanvlakken, met Afbeeldingen. - Een | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 77]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
zeer belangryk Stuk. - De Zevende houd een Brief in van D. Herschel, aan den Heer Praesident Banks, over de ongemene vergrotingen, door den eersten mer het Telescoop gedaan: uit het Engelsch vertaald. De Agtste Verhandeling, insgelyk uit die taal overgezet, deeld de gewigtige navorsching des Heeren Herschels mede over de Paralaxen der vaste Sterren met Figuren.]
C. Valerii Catulli, Carmina Variatate lectionis et perpetua ad notatione Illustrata, a Fried. Guil. Doering, cll. Gymn Gothani Directore; accedit Index uberrimus. Tomus prior, 1788. 342 bladz. te Leipzig, by Herschel. [De Gottische Anzeigen maken met lof van dit Werk gewag, en derzelver Schryvers verklaren met verlangen het 2de Deel te gemoet te zien.]
Verscheidene Predigten &c. Ettelyke Leerredenen, deels voor de Huis Godsdienstoeffening geschikt, door J. Tobler, Archidiaken te Zurich, 8vo. 340 bladz. te Ostenbach aan de Main, by Weiss en Breda, 1788. prys 18 gr. [Byzondere opmerking verdienen onder deze Verzameling. 1. Ene Huis-Leerrede, wanneer zig een of meer zieken in een Huis of Vertrek bevinden. 2. Proeve ener Familie- of Gezelschaps Predikatie. 3. Twee, ongemeen voortreffelyke Leerredenen over de Opvoeding. 4. Ene Kerkrede, by gelegenheid dat de Heer Tobler zyne vorige Gemeente, te Ermatingen, bezogt 5. Herfst-Predikatien over Jothams gelykenis. 6. Leerrede nen over de pligten der Heeren en Dienstboden. 7. Voor de Landlieden, over Mark. 10:23-37. 8. Om in een Gasthuis voor te lezen. 9. Ter lezing in een Weeshuis. 10. Predik. over Kristus verzoeking: een fraai model. Voor het overige is de manier van des Heren Toblers voordragt genoeg bekend. Dezelve is zeer bevattelyk, natuurlyk, hartelyk en indruk baar: vry van opgesmukte, windrige en overdreven tegen stellingen, en andere gezogte redenkundige bloemen, waar mede Hafels en Stolz, doorgaans, en Lavater niet zelden, derzelver redenvoeringen overladen. Algem. Litter. Zeitung.]
Christliche Predigten. Kristelyke Leerredenen, van Joh. Otto Thiess, 8vo. 445 bladz. Hamburg, gedrukt by Knauf, prys 1 Rthl. [In deze Leerredenen word het regtmatig denkbeeld, 't geen de Heer Th. in ene Voorrede, nopens den Leertrant, die in kristlyke Predikatien behoord gehouden te worden, breder ontvouwd hadde, allezins in 't oog gehouden. In allen, zonder uitzondering, worden enkel praktikale, en ter bevordering van het waar geluk der Toehoreren dienende waarheden verhandeld. Dus handeld, by voorb. 1. Van het geluk der gehandhaafde Onschuld, volgens Euang. 19 van Trin. De 3. Van het Spel, byzonderlyk in Loteryen, over Efez. 4:1-6. 6. Over een welgegrond vertrouwen op God, op een Nieuwjaarsdag, over Ps. 37:3-5. 11. Over de hoogachting, welke men ieder mensch schuldig is. en 13. Over het vooroordeel, dat men, met betrekking tot den Godsdienst, altyd by het oude moet blyven: in welke laatste de Heer Th. zeer juist onderscheid, wat Godsdienst is, en wat daar toe niet behoort, schoon het 'er gewoonlyk voor gehouden worde: over 't geheel zyn alle de voordragten wel ingerigt, bevattelyk voor ieder, zonder winderigheid en in enen vloeyenden Styl.]
Bemerkungen &c. Aanmerkingen en Waarnemingen over de Kinderziekte, in de Epedemie van 1787. door G. Fr. Hilderbrandt, Hoogl. in de Ontleedkunde te Brunswyk, 8vo. 224 bladz. Brunswyk, prys 8 gr. [Men kan dit Werkje, zeggen de bovengem. Recensenten, als ene Theoretische en praktikale Verhandeling beschouwen over de Kinderpokjes, waar in de Schryver alles 't geen de oude en nieuwen, over het onderwerp, met vrugt, bygebragt hebben, verzameld en met eigene aanmerkingen, die zyne bekwaamheid, om grondig te redeneren, aan den dag leggen, vermeerderd heeft.]
Die Insel &c. Het Eiland van Fr Leopold, Grave van Stolberg, 8vo. te Leipzig, by Goscher, 1788. [Een Ideäal, in den smaak der Platonische Republiek, en andere soortgelyke, zedert in 't ligt gekomen: alleen met dit onderscheid, dat het zelve uit ene Dichterlyke penne gevloeid, en, uit dien hoofde, des te meer opgesmukt is.]
Van de onderstaande Werken zyn vervolgen uitgekomen:
Leipzig , by Böhme. Predigten &c. Leerredenen in de manier van vriendelyke Gesprekken, naar aanleiding van de Zondags en Feest-Euangelien, van A.F.E. Jacobi, Tweede Deel, 8vo. 408 bladz. prys 20 gr. ...... by Crusius. Freye Nachahmungen &c. Vrye navolgingen van Chrystostomus, of Leerredenen over de Euangelisten, door An. I. Reisig, 1ste Deel. 5 st. 186 bladz. 8vo. 12 gr. ...... by Göscher. Thalia, uitgegeven door Scheller, 4 en 5de stuk, 8vo. ...... by Beer. Gallerie &c. Gaandery van 's menschen bedryven, in 't ligt gegeven door K. Hunnerdorfen, 4de Vierendeeljaars Stukje, 8vo. ...... in de Weidmannschen Boekwinkel. Zechste Harzreize &c. Zesde Reize naar de Hars, ten nutte en vermake der Jeugd, door J.A.E. Gote, 8vo. 352 bladz. 18 gr. ...... by Schneider. Felix von Freudenfels, door F. Th. Tilo, 4de Deel, 8vo. 296 bladz. 18 gr. ...... by Breitkof. Friederich met der gebissnen Wange, 4de D. 8vo. 503 bladz. 1 Rthl. 12 gr. ...... by Dyck. Sammlung &c. Verzameling van uitgelezen Verhandelingen, ten gebruike van Praktiserende Geneesheren, 12 Dls. 2de st. 9 gr. 8vo. Salzburg , in den Boekwinkel van Wassenhaus. Physikalisches Tagebuch &c. Natuurkundig Dagboek voor Liefhebberen der Natuur, uitgegeven door L. Hubner, 4de jaarloop met Platen en Tafelen, 8vo. 319 bladz. 16 gr. Brunswyk , in den Schoolboekwinkel. Gartenkalender, voor het jaar 1787 en 88, door C.C.L. Hirschfeld, 6de jaarloop, kl. 8vo. 18 gr. Frankfort aan den Main , by Varrentrapp en Wenner. Neues Genealogisches Reichs und Staats Handbuch, voor den jare 1788. 8vo. 1ste D. 412 blz. 1 Rthl. 8 gr. Frankfort aan den Oder , by de Wed. Strauss. Handbuch &c. Handboek voor aankomende Predikanten &c. 24ste en laatste Dl. 8vo. 264 bladz. 12 gr. Stutgart , by Mezler. Journal fur die Gärtnerey. Hoveniers Dagboek, 14de st. 8vo. 6 gr. Messeburg , by Laitenberger. Handbibliothek &c. Handboekery voor ongeöeffenden, uitgegeven door M.W.G. Georgi, 2de jaarloop, 8vo. 1 Rthl. Ulm en Freiburg , by Wohler. Der Freimutige. De Vrymoedige, 4de Dls. 2de st. 8vo. 12 gr. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 78]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Quedlenburg , by Ernst. Reise Correspondenz. Reisbriefwisseling in, door en uit, alle 5 Delen der waereld, 2de Deel, 8vo. 220 bladz. 16 gr. Zonder Drukoord. Die neuesten Religions begebenheiten, voor den jare 1788. 11de jaarloop, 8vo. 12 gr.
Nederlanden Goede Boeken hebben ene inwendige waarde; doch krygen, uit bykomende omstandigheden, soms een meerdere waardye; of verdienen ten minsten meer de aandagt der Liefhebberen. In dit geval mogen wy beschouwen een Werk, in Zeven kort op elkander gevolgde Deeltjes, dit Jaar uitgegeven, by den Boekhandelaar Yntema, te Amsterdam, getyteld: Beschouwing der Maatschappy en Zeden in Poolen, Rusland, Zweeden en Deenemarken, doorvlogten met voorvallen, enige uitstekende Characters betreffende, door William Coxe, A.M.F.A.S. Lid van 's Konings Collegie te Cambridge, Kapelaan des Hertogs van Marlborough, Medelid van de Koningl. Oeconomische Societeit te Petersburg, als mede van de Koningl. Societeit te Koppenhagen. Dezelfde hand, die de sterk getrokkene Vertaling bezorgde van Moores, Beschouwing der Maatschappy en Zeden in Frankryk, Zwitzerland en Duitschland, doorvlogten met voorvallen, enige uitstekende Charakters betreffende, onlangs by dien zelfden Boekhandelaar in dergelyke zeven Deeltjes uitgekomen, heeft zich de moeite gegeven om de Reize van Coxe door opgemelde Noordsche Ryken, twee zware Boekdelen in 4to. beslaande, te verwerken, en 'er ene keuze van het gewigtigste uit te doen, en in ene Briefswyze gedaante te schikken, tot ene wedergade van Moore. - De Aankondigingen, in de Vaderlandsche Journalen, hebben reeds, met wel verdienden lof, van dit Werk gesprooken, éénstemmig het zelve toegejuigd, en de innerlyke waarde daar van volkomen erkend. De Oorlog, waar in drie der Ryken, hier beschouwd, zich ingewikkeld vinden, en het zydelings aandeel, 't geen Polen enigermaate krygt in den Kryg, tusschen Rusland en de Porte, geeft 'er ene bykomende waarde aan, waarom wy 'er het oog op geslagen hebben, om 't zelve den zodanigen onzer Lezeren, als het nog onbekend mogt wezen, aan te pryzen. Veel zouden wy, ten dien einde, 'er uit kunnen ontlenen; doch wy bepalen ons tot de opgave van de Land- en Zeemagt der drie Oorlogende Ryken, in den Jare 1778 en 1779. In het Werk zelve, met vele zeer wetenswaardige omstandigheden, breder omschreven. De Russische Zeemagt in de Havens aan de Baltische Zee en te Archangel, bestondt uit 38 Schepen van Linie, 15 Fregatten en 113 kleindere Schepen, ten Oorloge toegerust Van de Russische Oorlogschepen aan de Zwarte Zee hadt de Heer Coxe geen voldoenend verslag kunnen bekomen. - De geregelde Russische Landmagt bedroeg toen in Vredenstyd, omtrent 130,000 Man meest voetvolk. Het getal ongeregelde Troepen, dat zeker zeer groot is, kan niet wel bepaald worden. De Zweedsche Zeemagt telde, volgens ene geschreven Lyst, 30 Schepen van Linie, (Schepen van 40 Stukken voor Linie Schepen gerekend) 15 Fregatten, behalven de Galeyen en mindere Oorlogsvaartuigen; doch dewyl verscheidene dezer Schepen oud en ten gebruike niet te herstellen waren, kon de dienstdoende Vloot niet meer dan 20 Schepen van Linie en 10 Fregatten tellen. - De Landmagt bestondt uit 12,700 Man geregelde Troepen, 34,800 Man Land Krygsvolk, en dus in 't geheel uit 47,500 Man, zo Voetvolk, als Ruitery en Artilleristen. De Deensche Zeemagt gaf een Lyst op van 38 Schepen van Linie, onder dezen 9 van 50; en één van 44 Stukken, en 20 Fregatten; doc wanneer men 'er van aftrok de afgekeurde en die alleen ten pronk diende, kon de Vloot niet meer dan 20 schepen van Linie en 15 Fregatten halen, tot den Zeedienst geschikt. - De Deensche Landmagt, zo Voet- [................] als eloopt 66,909 Man. Om 'er Poolen by te voegen. De Koning heeft een Leger van 2000 Man in eigen Soldye, voornamelyk beslaande uit Ulanen. Het getal der daadlyk in dienst zynde Poolsche en Lithaussche Troepen beloopt 18,425 Man, op 1350 Man na volkomen zynde. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Land- en zeekaarten. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Parys.Carte des Voyages &c. Kaart der Reize van de Keizerin van Rusland, 320 Mylen van het Noorden naar 't Zuiden, en 200 Mylen, van 't Westen naar het Oosten, beslaande: by le Rouge, prys 30 s. en geillumineerd 3 Liv.
Carte des environs &c. Kaart van het omliggend oord, 3 a 4 mylen, rondom de Stad Parys: om in de zak te dragen, by denzelfden, prys 12 s. en geillumineerd 30 s. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tekeningen en prenten. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Parys.Offrande au Dieu Pan &c. Osser aan den God Pan, door jonge Grieken; een Konstplaat, in 't koper gebragt, door den Heer Piquenot, naar de tekening van den Heer le Grenée, den jongen, by den Maker.
Sensibilité &c. Aandoenlykheid van Hendrik den IV. ene Konstplaat, verbeeldende dezen goeden Vorst, op het ogenblik, dat hy Sully, op een draagstoel, gekwetst, weggevoerd wordende, na den Slag van Ivry, te gemoete treed: getekend door Pernotin en in 't koper gebragt, door F. Hemery, Lid van de Koningl. Schilder-, Beeldhouw- en Graveer Akademie &c. met ene Verklaring aan den voet, by Mej. Bergny, prys 3 Liv.
L'Irresolution &c. De Besluiteloosheid of het Vertrouwen, en de al te spoedige Wederkomst: twee Konstplaten van 14 duim hoogte en 10 breedte, die tegen elkanderen over gehangen kunnen worden: in 't koper gebragt door J.A. Pierron, by denzelven te bekomen, prys 3 Liv. het stuk. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 79]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Leipzig.De schone Plaat van den Heer Berger, te Berlyn. Servius Tullius, naar de Schildery van Mejuftr. Angelika Kausmann, is by den Boekhandelaar G.J. Göschen, voor 4 Rthl. te bekomen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Frankfort aan den Main.De Boekhandelaar, de Jaeger, heeft en Intekening opengesteld, op een zo kostbaar als belangryk werk, tot de Geschiedenis en Daden van wylen Frederik den Groten betrekkelyk, 't geen hy voornemens is, in 't ligt te geven. Het zelve zal bestaan in 42 Plans van alle de Veldslagen, Attaques en Belegeringen &c. in den Oorlog van 1756 tot 1762, voorgevallen, met ene bygevoegde duidelyke en naauwkeurige Verklaring, in 't Hoogduitsch en Fransch, met een nieuwe Letter gedrukt, van alle de Standen, Aantogten en Terugwykingen &c. op best fyn Hollandsch Mediaan Papier. Alles uitgevoerd onder het opzigt en hoofd bestuur van den Lieutenant Ingenieur Therbu, die de Tekeningen gemaakt en de Verklaring heeft opgesteld. De 42 Plans zyn als volgd:
Het gehele Werk zal afgedrukt zyn op de Jubelate Miss van Leypzig 1789, en in vier reizen afgeleverd worden. De eerste van 10 Afbeeldingen tegen den laatsten October; de twede van 10 Afbeeldingen tegen den laatsten December dezes jaars; de derde van 10 Afbeeldingen tegen den laatsten Febr. 1789; en de vierde en laatste, met een aan de verzameling passende Tytelplaat, tegen de gemelde Jaarmisse. De Prys van elke Aflevering is 12 Livres Fransch geld, die men, naar welgevallen, kan betalen, 't zy by wege van vooraf betaling of Intekening: waar voor gelegenheid is by alle Boekverkopers van Europa. [Te Amsterdam, kan de Intekening geschieden by de Boekhandelaars Mortier, Covens en Zoon, op den Vygendam: by welken ook een breder berigt aangaande het Werk te bekomen is.] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nieuw uitgevonden werktuigen en konstgevaarten.Het Heywerktuig, door den Heer Unger uitgevonden, (zie boven, onder de Berigten bladz. 74.) munt niet alleen uit door deszelfs uitgestrekt nut, maar ook door de eenvouwdigheid van het maakzel, en, ingevolge daar van, wegens de onkostbaarheid. By het zwaarste Heyblok heeft men niet meer dan agt personen nodig, en het zelve kan tot aan het einde van den hoogsten boom opgetild worden, 't geen den val van 't Blok ene ongemeene kragt byzet. Het Werktuig heeft ook dit voordeel, dat men het by alle andere soorten van Heyen kan voegen en daar aan vast maken; zelfs kan men het zelve aan plaatsen, waar by men met de gewone Hey niet komen kan, by voorb. aan hoeken, doen werken. De Tyd, die 'er vereischt word, om het aan den gang te houden, is niet langer, dan dien men reeds by de in gebruik zynde, byzonder als men de verpozingen mederekend, nodig heeft. Wanneer men nu hier by in aanmerking neemt, dat het Blok over de 30 voeten hoog | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 80]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
kan getild worden, daar, by de gewone, deze hoogte slegts 4 voeten bedraagt, zo doet deze hoge geweldige val ene werking, welke de Paal met ene snelheid in den grond dryft, waar by gene der gebruikelyke Heyblokken in aanmerking kan komen. Door deze laatsten kan de Paal in een harden grond in geen halven dag zo verre geslagen worden, als hier in een half uur geschied. En voegt men 'er dan nog by, dat in 't gebruik van dit Werktuig by de 24 arbeiders bespaard worden, zal men het gewigt dezer uitvinding ligt kunnen inzien. Het Bouw-Departement, te Berlin, heeft dan ook, zo als verzekerd word, het Werktuig niet alleen goedgekeurd, maar ook tevens reeds schikkingen gemaakt, om het, by het maken van de Vaart, te Ruppin, te bezigen. Men voegd 'er by, dat het Algemeen ene naauwkeurige Beschryving en Afbeelding daar van, in het Akadedemisch Monatschrift tewagten heeft, welke, door den Heer van Heinïtz, aan den Predikant Riem, zou opgedragen zyn. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Toneel- en ander konstvermaak
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Letterkundige anekdoten.De Ridder de Florian, Schryver van het beroemd Stuk, Numa Pompilius, onder het getal der Veertigen van de Fransche Akademie, aangenomen zynde, gaf zekere Dame hare verwondering deswegens aan een Heer te kennen, om dat, gelyk zy aanmerkte, de Heer de Florian niet dan Herderszangen gemaakt hadde. Deze antwoordde haar niet min scherp dan geestig: ‘Zie daar juist de rede, Mevrouw, waar om hy een plaats bekomen heeft, Het was nodig aan Negen-en dertig Schapen een' Herder te geven.’
J.J. Rousseau, op zekeren tyd, met een zyner vrienden koutende, viel het gesprek op Voltaire. Hy heeft my, zeide de Geneefsche Wysgeer, al het kwaad gedaan, 't geen de ene mensch den anderen kan doen: maar ik ben daar over genoeg gewroken, door de Gekheden, die hy my gezegd heeft. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Geboorte- trouw- en sterflysten.Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amsterdam 214: in 's Hage 33: en te Haarlem 16, onder welken laatsten 9 beneden de 12 jaren. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Openbare verkopingen van boekeryen en konstverzamelingen.Ten Huize van den Overledenen, op de Keizersgragt, by de Runstraat, te Amsterdam, zal, op Woensdag en Donderdag den 17 en 18 September dezes jaars, verkogt worden; ene fraaye Verzameling van Nederduitsche, Fransche en enige Engelsche Boeken , vervattende, onder meer andere voorname Werken: in Fol. Bybelsche Figuren van Hoet, Houbraken en Picard; Weinman, met gekouleurde Platen; Cau, Groot Placaatboek, Saurin. In Quarto: Buffon, Vosmaer, Chomel, Vondels Werken; Algemene en Hedend. Historie, compleet; Encyclopedie, 60 vol. Belidor, Deidier, Bouguer: Histoire Generale des Voyages, 25 v. Memoires au de Chinois &c. 8 v. Voyages de Banks, Cook, Fleurieu, Forrest: Dictionaires divers. In Oct. Holl. Maatschappy; Linnaeus, Algem. Oeffenschool; Berkhey, Buis, Pluce, Nollet, Martinet, Luiken, Wolf, Gellert, Tegenwoordige Staat van alle Volkeren; Wagenaar, Vaderl. Historie; Voltaire, Rousseau, Rollin, enz. Als mede enige Pourtraitten, Prenten en Kaarten: Physische, Optische en andere Liefhebberyen; waar onder een dubbelde Lugtpomp, Planetarium, Telescoop en Microscoopen, Brandspiegel, Toverlantaarn, Illumineerkassen, Globens, nevens een fraai Fregatschip, met volle Zylen en Takelagie Alles Dingsdags, voor den Verkoopdag te bezien. Zynde de Catalogus te bekomen, by de Boekverkopers, L. v. Hulst en G. Warnars, te Amsterdam.
By den Uitgever dezes is thans te bekomen: Heelkundige Mengelschriften, uitgegeven door den beroemden J.L. Schmucker, uit het Hoogduitsch vertaald door Joh. Daams, [...]. Deels 1 Stuk NB. Dit voor alle Genees- en Heelkundigen zo belangryk en onontbeerlyk Werk zal in 3 Delen, ieder uit drie Stukken bestaande, zo spoedig eene goede uitvoering eenigzints toelaat, het licht zien.
Te Haarlem by A. Loosjes. |
|