Algemene konst- en letterbode. Jaargang 1

[p. 1]

Berigt aan het algemeen.

Schoon het wel, in ons Land, sedert vele jaren, niet ontbroken heeft aan deze en gene Letterkundige Tydschriften; mag men zig egter billyk verwonderen, dat 'er, tot dus verre, niets in 't licht kwam, dan 't geen slegts gedeeltelyk aan het behoef en nut, van wel ingerigte Werkjes van dien aart, konde beäntwoorden. Uitgezonderd het Mengelwerk en de daarby voorkomende Losse Stukken, behelzen dezelven ene enkele opgave nevens ene kortere of bredere beöordeeling van Binnen 's Lands uitkomende Boeken of Geschriften: terwyl alleen de Algemene Bibliotheek, welker trage en onregelmatige uitgave inderdaad te bejammeren is, ons, nu en dan, met enige weinige Uitlandsche nieuwe Schryvers bekend maakt. Letterkunde, in den volsten zin des woords, beslaat nogtans een veel ruimer of uitgestrekter vak: en een eigenaartig Letterkundig Tydschrift behoord niets weiniger dan een geregeld en aanëengeschakeld Dagverhaal te behelzen van alles 't geen in de Geleerde Waereld omgaat, of 't geen slegts de geringste betrekking heeft tot enigen tak van beschouwelyke of werkdadige Wetenschap. - De nuttigheid van ene dusdanige hedendaagsche Lettergeschiedenis behoefd niet bewezen te worden. De Franschen en Duitschers in 't byzonder, die 'er zig, reeds een geruimen tyd, boven anderen op toegelegd hebben, ondervonden het gemak en voordeel hunner in grote verscheidenheid uitkomende Journalen, Bibliothequen, Litteratuur-Zeitungen, en Wochen, of Monatschriften. En het is, onder de zo zeer teruglopende Volgzugt der Nederlanderen, en derzelven ongemene gretigheid in het overnemen van vreemde Lettervrugten, byna niet te begrypen, dat men, tot hiertoe, niet op het denkbeeld gevallen is, om een Tydschrift van dien aart, in onze tale, uittegeven.

Ettelyken der laatst verlopene jaren waren, wel is waar, niet zeer gunstig voor ene dergelyke onderneming. De hevige Geschillen en Onlusten, die den Staat schokten, en de gehele aandagt der Ingezetenen tot zig trokken, hadden, na genoeg, alle Letterzugt onder ons verzwolgen: daar men byna niets las, dan Nieuwspapieren en Schriften, over Staatszaken, of 't geen min of meer tot den algemenen twist betrekking hadde, handelende: terwyl ook onze hedendaagsche vernuften zig geredelyk naar dien heerschenden smaak, by elke party, schikkende, als om stryd zig uitputteden, om, door alle mogelyke verscheidenheid, denzelven gaande te houden en te koesteren: waaraan niet weinige Broodschryvers, door loutere Winzugt geprikkeld, al mede het hunne toebragten. -

Het is egter te hopen, dat niet alle edeler smaak voor de Letteroeffeningen en Wetenschappen, in 't algemeen, hoe zeer, gedurende enen geruimen tyd, langs dien weg, onderdrukt, ons zal begeven hebben. Veelëer vleyd men zig, dat het opengevallen Vak, by het plotseling agterblyven van de meesten dier zo algemeen gezogte Schriften, het groter deel der aangegroeide Lezeren naar andere Lettervrugten zal doen omzien, ten einde deze ledige ruimte enigermate te vervullen, en het gemis van telkens nieuw voorkomende Leesstoffe, op de best mogelyke

[p. 2]

wyze, te boeten: daar het tog natuurlyk is, dat 's menschen geest zynen eens verkregen plooi niet zo schielyk verliesd, en dat de hebbelykheid van enigerhande zugt zig langen tyd, schoon onder de menigvuldigste afwisseling van voorwerpen, weet staande te houden.

Gewisselyk konde het den Vaderlande tot gene geringe verzagting der geledene rampen strekken, by aldien ene zodanige aanhoudende Leeszugt enen allengs toenemenden smaak voor de nuttige Wetenschappen in 't algemeen, nevens ene vermeerderde kennis en verbeterde beoefening derzelven, ten gevolge hadde!

Ook dan alleen zal de poging, welke men, ter bevordering van het een en ander, door het uitgeven van een, by ons geheel nieuw, Letter-Geschiedkundig Tydschrift, tragt aan te wenden, niet ten enemale vrugteloos zyn. - Althans het is, in het niet ongegrond vooruitzigt hier van, dat men, met de ontwerping en uitgave van dit eerste Blad der

Algemene konst- en letterbode,

Ten behoeve van meer en min geoefende,

ene inderdaad moeilyke, en tot dus verre onder ons onbetreden, bane des Letter- Geschiedkundigen Loopperks heeft ondernomen te openen.

Men agt het nodig, by deze gelegenheid, aan het Letterlievend Algemeen, een kort verslag te geven, van de oogmerken des Schryvers, en den aart en inhoud van dit Weekblad: met het geen verder daar omtrend behoord geweten te worden.

Men zal zig, gelyk reeds uit den Tytel kan opgemaakt worden, in dit Tydschrift, niet enkel bepalen tot het geen, strikt gesproken, tot de Letterkunde, als een afzonderlyken tak van Wetenschap aangemerkt, of zelfs tot debeschouwelyke Wetenschappen in 't algemeen, behoord. Deszelfs inhoud zal zig tevens tot het beöeffenend en werkdadig deel derzelven, en 't geen onder den naam van fraaije en nuttige konsten kan begrepen worden, uitstrekken: en dus niet slegts voor de Geleerden, en Geöeffenden, maar ook voor 't onderzoek lievend Algemeen, en voor lieden van allerleye Standen en Beroepen, die onder den invloed van enigerhande Konst of Wetenschap staan, ja zelfs der algemene Industrie, ten dienste en nutte ingerigt zyn: ook zal het zig, niet alleen uit hoofde van een dusdanig meer uitgestrekt doel, van alle reeds voorhanden zynde Letterkundige Tydschriften onderscheiden; maar, boven dien, in de wyze van behandeling der verscheidenheid van onderwerpen, geheel byzonder wezen. De aart van dit Werkje zal niet zo zeer oordeelkundig of kritiesch, dan wel geschiedkundig wezen; zulks men, in hetzelve, gene zogenaamde recensien, maar eenvoudige, dog niet min belangryke, opgaven, verhalen en aanwyzingen van geschriften, voorvallen en zaken hebbe te wagten. Met één woord, hetzelve zal (hoe geheel ook anders onderscheiden in vorm en inhoud van de gewone Couranten) een eigenlyk gezegd Letter- of Encyclopediek Nieuwspapier, opleveren, en ingevolge hier van, in de eerste plaats behelzen:

I. Berigten.

Zo van binnen als buiten 's Lands, en dus uit alle Oorden en Plaatsen der Waereld, nopens den tegenwoordigen Staat en voortgang der Geleerdheid, schone Konsten en Wetenschappen; nieuwe Ont-

[p. 3]

dekkingen, Uitvindingen en Proeven, in enigerhande Takken derzelve; Bevorderingen, Sterfgevallen, en Levensbyzonderheden van geleerde Mannen en beroemde Konstenaren: Eerbewyzen en Beloningen: alsmede Prysvragen en Uitdelingen, met andere verrigtingen en voorvallen, zo by de onderscheidene voorname Akademien en Maatschappyen van Wetenschappen, als by andere Genootschappen van Geleerdheids- en Konstminnaren, en by alle openbare en meer afzonderlyke Stigtingen. Voorts opgave van

II.	Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften, met den korten inhoud van dezen en genen.

Gelyk ook van

III.	Land- en zeekaarten.
IV.	Tekeningen en prentwerken.
V.	Schilderyen en Beeldhoustukken.
VI.	Gouden en zilvren gedenk-penningen.
VII.	Muzyk werken.
VIII.	Nieuw uitgevonden werktuigen en konstgevaarten.
IX.	Toneel- en ander konstvermaak nieuws.
X.	Narigten en byzonderheden, tot den handel, en scheepvaert, land- en veebouw, alsmede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk.
XI.	Letterkundige anekdoten.
XII.	Geboorte- trouw- en sterflysten.
XIII.	Weeklyksche waarneemingen van wind en weder.
XIV.	Openbare verkopingen van boekeryen en konstverzamelingen.
XV.	Bekendmakingen en prys opgaven van inlandsche boeken en geschriften.

Men bezeft zeer wel het bezwaarlyke en moeyelyke, 't geen aan de volbrenging van dusdanigen uitgestrekten en gewigtigen taak zal verknogt wezen, nevens den arbeid en veelvuldige kosten, die daartoe zullen moeten aangewend worden. Dan men vleid zig, in alle nederigheid, met den bystand van alle de zodanigen onzer Landgenoten, in de eerste plaats, die, uit hoofde van hunne kunde, en beroepstand, meer dan anderen gelegenheid hebben, om van tyd tot tyd aan dezen nuttigen arbeid iets bytedragen, en tevens met de gunst van het Letter- en Onderzoeklevend algemeen, ter bevordering van den nodigen aftrek des werks, om hetzelve op den duur aan den gang te houden: terwyl de zyde des Zamenstellers en Uit-

[p. 4]

gevers niets zal verzuimd worden, zo om den inhoud van tyd tot tyd meer belangryk te maken, als om ene geregelde uitgave te bezorgen. Mag men slegts enigermate, en zo veel toereikende kan wezen, om de kosten goed te maken, in deze onderneming slagen, dan kan het niet missen, of 'er zullen allengs, in de inrigting, zo veel mogelyke verbeteringen gemaakt worden, als blyken zullen met het algemeen doel des werks overëentekomen, het voorgesteld nut daarvan best te bevorderen, en aan het verlangen en den smaak van oordeelkundige lezeren meest te beäntwoorden. Ook zal men in dien gevalle, nu en dan, hetzelve met de ene of andere in 't koper gegraveerde Afbeelding, van enig nieuw Gestigt, uitgevonden Werktuig of Konst-gevaarte, of 't geen gevoeglyk in plaat gebragt kan worden, tragten te versieren.

Schoon men zig, by voorraad, tot de uitgave van slegts één Nommer in de Week, die op Vrydag staat in 't licht te komen, bepaald heeft; zou het egter ligt kunnen gebeuren, dat men 'er, in 't vervolg, een twede of derde byvoegde, naarmate men in het werk en deszelfs vertier zal bevinden te slagen. Ook zal in 't begin van het eerst komend jaar, en vervolgens jaarlyks, een algemeen Register, nevens een Tytel, voor alle de bladen van 't voorgaande, gevoegd worden.

Dit Berigt word, by de eerste Nommer en afzonderlyk, voor niet uitgegeven: zynde de Prys van het Blad zelve, waarvan alle volgende Nommers, op gelyk Papier, in het zelfde Formaat en met dezelfde Letter als de eerste, zullen gedrukt worden, voor Particulieren 2 ½ stuivers: terwyl de Boekhandelaars en verdere Uitgevers de gebruikelyke korting kunnen genieten. En zal deze Konst- en Letterbode voortaan mede te bekomen zyn, te Amsterdam: by Dronsberg en Zoon, Alkmaar Hartemink, Almelo Heinrichs, Antwerpen Lopes, Arnhem Nyhof, Bommel M.H. Ruuk, Breda Oukoop, Brielle Swalmius, Brugge de Busscher, Cleef Hachenberg, Delden Helms, Delft de Groot, Duisburg A.L. Vos, Dordrecht Blussé, Dusseldorp Danzer, Deventer Brouwer, Emmerik Hubschman, Enckhuyzen Frank, Enschedé Wed. Penning, Franeker Romar, Gorcum 't Postcomptoir, Gouda Verblaauw, Goes Huisman, Groningen Huyzingh, 's Hage Scheurleer, Harderwyk van Kasteel, 's Hertogenbosch Pallier, Hoorn Vermande, Leeuwaarden Cahais, Leyden Herdingh, Mastricht Landmeeter, Maseik Tydings Expeditie, Middelburg Keel, Nymegen van Goor, Rotterdam D. Vis, Schiedam P.A. Bakker, Steenbergen J.O. le Jeune, Utrecht A. v. Paddenburg, Vlissingen Corbelein, Zaandam Quakkelsteyn, Zierickzee van den Tooren, Zutphen van Beest, Zwolle Clement.

NB. Berigten, waarmede men ons zal gelieven te verëeren, gelyk mede Bekendmakingen, die men in dit Blad zal willen doen plaatzen, worden verzogt, dat mogen gezonden worden (dog de laatsten Postvry) aan het Adres van den Drukker en Uitgever A. Loosjes te Haarlem, in de Damstraat.

Te Haarlem by A. Loosjes.