Alfa-Nieuws. Jaargang 3

[p. 5]

De multimedia-hoek

In het vorige nummer van alfa-nieuws (2000-2) besprak Ineke van de Craats een aantal criteria die als basis gebruikt kunnen worden bij de bespreking van multimedia-programma's. Opsomming van die criteria resulteerde in een referentiekader. In het vorige nummer werd dat schema ingevuld voor het programma Spel 't. Ditmaal is de cd-rom van Beter lezen (Coutinho) aan de beurt. De cd-rom bij Beter lezen is de invulling van een raamprogramma dat vanuit de volwasseneneducatie ontwikkeld werd door medewerkers van het Cinop.

We vroegen Henny Jellema haar mening over Beter lezen te geven vanuit het perspectief van een ISK-docent (voortgezet onderwijs), waar zij al veel ervaringen opdeed met het multimedia-programma bij Veilig leren lezen (Zwijsen).

CD-rom Beter lezen: Een gemiste kans?
Henny Jellema
Lieven de Keyschool - Haarlem

Bij onderstaande bespreking ben ik er van uitgegaan dat de leerling ook uit het bijbehorende boek Beter lezen kan werken en heb ik gezocht naar de meerwaarde van de cd-rom.

Doel

De bedoeling van de makers is nauwkeurig omschreven: bij beginnende volwassen lezers het leestempo verhogen.

Variatie

Er zijn vijf oefenvormen. Ik bespreek ze achtereenvolgens.

1. Meelezen

De zin wordt in een keer, dus niet woord voor woord, voorgelezen. De hele zin licht rood op. De leerling kan niet woord voor woord aanklikken. Zo'n activiteit is met een bandje of een boekje niet te realiseren en zeker een goede oefening. Het is de bedoeling dat de leerling in het juiste tempo meeleest. Maar of dit daadwerkelijk gebeurt, is nergens te controleren. De feitelijke tijd die wordt vastgelegd, is de tijd die wordt aangeklikt en namelijk niet de tijd die wordt gelezen.

2. Lezen in eigen tempo

De leerling klikt in eigen tempo de zinnen aan. In de studentenregistratie wordt de tijd, die de leerling nodig heeft om de les te lezen, vastgelegd. Dat wil zeggen de aankliksnelheid wordt geregistreerd. Of de leerling de tekst daadwerkelijk heeft gelezen, is niet na te gaan.

[p. 6]

Naam, uitgever, kosten:		Elektronisch leesboek bij Beter Lezen (Coutinho), f 57,50 stand-alone
network of stand-alone:
Doel van het programma
Alfabetiseringsprogramma			Soort:	niet leergangafhankelijk
-	leergangafhankelijk
-	zelfstandig programma - totaalprogramma		Doel:	leestempo-verhogen
-	zelfstandig programma - deelprogramma
NT2-programma (luisteren en spreken)			Streefniveau:	-
-	leergang-afhankelijk		Geschikt voor alfa-cursisten:
-	leergang-onafhankelijk			na het aanvankelijk lezen
Gebruik van de multimedia
Leerstofpresentatie
-	Is er een koppeling van geschreven en gesproken tekst?		ja
-	Is er een koppeling van beeld en tekst?		nee
-	Wordt er gebruik gemaakt van bewegend beeld?		nee
Interactie met de computer
-	Wordt er hulp geboden?		nee
-	Kan de cursist zelf iets opzoeken of terugzoeken?		nee
-	Is er directe feedback ingebouwd?		nee
-	Welke feedback is er bij fouten?		nee
-	Kan een cursist intypen en terugzien?
Variatie
-	Welke variatie is er in de oefenstof?		zie toelichting
-	Is er variatie in de activiteiten van de cursist?		er zijn 5 oefenvormen	(zie toelichting)
-	Is er variatie in de presentatie van de stof?		nee, maar dat hoeft ook niet
-	Is het programma uitdagend/motiverend voor de cursist? waarom?		nee, de cursist kan niet zelfstandig werken (zie toelichting)
Keuzes van docent en cursist
-	Kan de docent het leestempo bepalen?		nee	(zie toelichting)
-	Kan de docent de inhoud van het programma zelf invoeren?		nee	(zie toelichting)
-	Kan de docent een keuze maken uit de oefeningen voor een bepaalde cursist?		nee	(zie toelichting)
-	Kan de docent verschillende moeilijkheidsgraad zelf invoeren?		nee	(zie toelichting)
-	Kan de cursist zelf om herhaing vragen?		nee	(zie toelichting)
Registratie van vorderingen
-	Worden vorderingen geregistreerd?		ja
-	Is de registratie gemakkelijk toegankelijk voor de docent?		nee
-	Kan de cursist ook zijn eigen vorderingen volgen?		heel beperkt
Gebruiksvriendelijkheid
-	Voor docent en cursist		niet gebruiksvriendelijk

[p. 7]

Scorescherm bij een leestekst

3. Tempo lezen

Naast de tekst loopt een tijdbalkje mee in drie tempo's. Volgens de handleiding zal de leerling zich gedwongen voelen om sneller te lezen zodat hij het tijdbalkje ‘voorblijft’. Maar ook hier is het niet na te gaan of de leerling werkelijk leest. Hij kan bij wijze van spreken de knop ‘snelst’ aanklikken en met zijn rug naar het scherm gaan zitten. De cursistenregistratie zal vermelden dat hij de les met maximale snelheid heeft gelezen.

4. Luister en klik aan

Dit is een goede oefening. De leerling moet met de ogen de tekst afstruinen (scannen zou men tegenwoordig zeggen) om de goede zin te zoeken. Een groot technisch nadeel is hier het gemis van een knop, waarmee de leerling aan de computer kan vragen, de zin nog eens te herhalen. De zinnen worden in normaal tempo uitgesproken (voor veel leerlingen dus te snel). Maar wat als de leerling het niet goed heeft verstaan of even wordt afgeleid? Dan moet hij maar ergens gokken, want er is geen mogelijkheid de zin nog eens te horen.

Het is jammer dat hier geen tijd, zichtbaar voor de leerling, wordt geregistreerd. De leerling zou moeten weten dat hij niet eeuwig de tijd heeft om te zoeken. Er is geen enkele sanctie (de tekst zou weg kunnen vallen..) als hij het op zijn gemak doet. De computer biedt hier fantastische technische snufjes die helaas niet zijn benut.

De score wordt in de studentenregistratie wel in tijd uitgedrukt. Dat is voor de leerlingen echter veel te abstract. Zie onder scores.

5. Kies een vraag

Bij deze oefening gaat het om tekstbegrip en niet om het oefenen van leessnelheid. De oefening Is precies hetzelfde als in het boek. De computer biedt geen meerwaarde. Technisch gezien leent deze oefening met gesloten vragen zich uitstekend voor een pc.

Keuzes van docent en cursist

In eerste instantie kan zowel de docent als de cursist keuzes maken met betrekking tot tempo, inhoud, oefeningen en moeilijk-

[p. 8]

heidsgraad. De techniek van het programma loopt hier echter niet parallel mee of de makers hebben de consequenties van de techniek van het programma niet goed doordacht. Het is een kwestie van een keer per ongeluk verkeerd klikken en de cursist raakt hopeloos verdwaald in het programma.

De docent/cursist kan niet een afgebakend stuk leerstof met een duidelijk eind invoeren.

Registratie van vorderingen: de scores

Voor de leerling zelf is er in het programma een scorebord. De registratie geeft aan welke computerknop (langzaam of snel) is gekozen en niet welke prestatie de leerling heeft geleverd.

Voor de docent is er een aparte registratie op de c-schijf. Daarvoor moet uit het programma gestapt worden en het is dus nogal omslachtig om tussendoor even in te zien. Dit bezwaar geldt vooral indien men met stand-alones werkt. Ook hier kan de docent alleen de naam, de tijd en de datum lezen en voorts de zelfde resultaten die de leerling al op het scherm in het programma zelf kon lezen. Dus snel of snelst voor oefenvrom 1 en 3, de tijd die nodig was voor oefenvorm 2 en 4



en het aantal fouten in oefenvorm 5. De docent kan op deze manier de resultaten van leerlingen vergelijken, maar opnieuw is het zo dat niet na te gaan is of de leerling zonder fouten gelezen heeft.

Conclusie

Alles met elkaar is deze CD-rom voor mij de CD-rom van de gemiste kansen. Want ik geloof in de goede bedoelingen van de makers.

Een ongevraagde suggestie van mij aan de makers. Uitgangspunt is onderdeel 4. Geef de leerling een beperkte tijd om de juiste zinnen (die hij hoort via de koptelefoon) aan te klikken, bijvoorbeeld twee minuten voor een lesje van tien zinnen). Is de leerling niet op tijd klaar, dan springt het klokje terug op nul en de hele tekst verschijnt opnieuw, maar de zinnen staan in een andere volgorde. De leerling probeert het opnieuw binnen de tijd. Zet drie klokjes in een hoek van het scherm. Een klokje voor 2 minuten, een voor 1,5 minuten en een voor nog sneller. De zinnen worden telkens in een andere volgorde getoond. De leerling kan niet naar een snellere tijd als hij het voorgaande ‘niet gehaald’ heeft.