Bespreking
Lezen over grenzen heen
Ineke van de Craats
In het begin van dit jaar is bij Het Projectbureau te Rotterdam een toets verschenen om te zien of een nieuwkomer gealfabetiseerd is in de eigen taal. Het toetsboekje bestrijkt 25 talen. In elke taal worden de lettertekens afgedrukt (niet in alfabetische volgorde want een nieuwe cursist zou dit wel eens zo uit het hoofd kunnen opzeggen). Daarnaast staat er in elke taal een korte tekst met een illustratie.
Die illustratie heeft soms enig verband met de tekst zoals het jongetje dat aan tafel zit te dromen bij de Engelse tekst, maar meestal is er geen enkele relatie. Soms zet het plaatje de lezer juist op het verkeerde been, zoals in de Somalische tekst waarbij een dame getekend is die het kookboek lijkt te bestuderen terwijl enige pannen op het fornuis staan. Het lijkt zelfs of er gezellig iets op het vuur staat te pruttelen. De tekst blijkt over iets heel anders te gaan (zie het stukje van Henny Jellema bij Gevonden Voorwerpen). Ik vraag me echter wel af of dit nu echt de bedoeling van de makers is of heel gewoon een (flinke) misser. In de handleiding staat bij elke tekst een vertaling en een weergave van de uitspraak.
De teksten zijn met opzet kort en gaan over zaken die dichtbij het dagelijks leven van kinderen staan: hun kamertje, hun vriendjes, sport of een droom. De Kroatisch-Servische tekst in Cyrillisch schrift valt wat uit de toon:
Alle kinderen in de wereld hebben het recht om naar school te gaan en zich te ontwikkelen. Ouders, leerkrachten en opvoeders moeten als hoogste doel hebben kinderen goed op te voeden. (in vertaling)
Er doen zich ook wat eigenaardig-heden waar wij als Nederlandse intaker niet op bedacht zijn. Neem nou de Tamil tekst. Het gaat over een paard dat de wens koesterde om horens te krijgen. De tekst in vertaling doet wat stijf en gedragen aan, maar dat blijkt in het Tamil ook zo te zijn. Dat hangt samen met het feit dat de schrijftaal (Literair Tamil) nogal veel kan verschillen van de dialecten die gesproken worden, zelfs zo dat officiële redevoeringen in het Literaire Tamil lang niet door iedereen verstaan worden. De kans is dus groot dat een getoetste
nieuwkomer met weinig scholing vrij slecht uit de tekst komt.